Tíminn - 06.08.1983, Blaðsíða 8

81
LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Slgurisson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstotustjori: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjórnssson.
Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla f 5, Reykjavik. Simi: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrifl á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Fjölga þarf
atvinnugreinum

skrifað og skrafað
"•■liiiiiniiinm,
IIIIIIIIIIIIIIIIIHU
■ 1111111111111 ■ I! 1111
■ Hús Rafmagnsveitu Reykjavíkur. Kostnaðurinn er um 90 milljónir króna á núgildandi verðlagi. Neytendur borga að
sjálfsögðu.
■ Fyrr á þessu ári urðu veruleg átök milli stjórnenda
álversins í Straumsvík og viðkomandi verkalýðsfélaga
vegna þess, að allmörgum starfsmönnum hafði verið sagt
upp vinnu. Samkomulag náðist á þeim grundvelli, að
starfsmannafækkunin yrði framkvæmd í áföngum eða
þannig, að ekki yrði ráðið í störf þeirra, sem hættu af
sjálfsdáðum.
Starfsmannafækkun þessi er byggð á því, að ýmsar
tæknibreytingar og hagræðing hafa leyst mannsaflið af
hólmi. Af þeim ástæðum er ekki búizt við teljandi
starfsmannafjölgun, þótt álbræðslan verði stækkuð. Senni-
lega yrði starfsfólk hennar færra eftir stækkunina en það
var, þegar hún tók til starfa í upphafi.
Fetta er lítið dæmi um það, sem er að gerast víða um
heim. Nær hvarvetna fækkar nú starfsfólki stórlega við
svokölluð stóriðjufyrirtæki. Þetta er ein helzta orsök
atvinnuleysisins, sem nú sækir stóru iðnaðarríkin heim.
Víða er reynt að mæta þessu með því að fjölga minni
iðnaðarfyrirtækjum og hefur það gefizt vel. Þau hafa
yfirleitt ekki nægt til að fylla í þau skörð, sem orðið hafa
hjá stóriðjunni, hvað starfsmannafjölda snertir.
Svipuð þróun hefur orðið hjá sjávarútvegi og landbún-
aði. Fólki, sem vinnur við sjávarútveg og landbúnað,
hefur stórfækkað í þróuðu löndunum, þrátt fyrir stóraukna
framleiðslu.
Þetta hefur einnig gerzt hjá hinum eldri svokölluðum
minni iðnaðarfyrirtækjum. Hér á landi er t.d. að finna
fleiri dæmi þess, að starfsmönnum hjá tilteknum fyrirtækj-
um hafi fækkað verulega eða staðið í stað, þótt framleiðsl-
an hafi margfaldazt. Vélar hafa leyst mannshöndina af
hólmi.
Vafalaust mun þetta gerast í enn ríkari mæli í náinni
framtíð.
Það er því ákaflega hæpið að treysta því, að iðnaðurinn
eða nánar tiltekið framleiðsluiðnaðurinn geti að verulegu
magni tekið við því vinnuafli, sem bætist hér við á næstu
áratugum. Nýr framleiðsluiðnaður mun að vísu bætast
við, en vafasamt er að hann geri betur en að bæta í skörðin
vegna starfsmannafækkunar, sem verður hjá hinum eldri
fyrirtækjum af völdum tæknivæðingarinnar.
Þetta leiðir hugann að því, að mun betur þarf að sinna
öðrum atvinnugreinum en þeim þremur, sem nú er lögð á
mest áherzla, þ.e. landbúnaði, sjávarútvegi og fram-
leiðsluiðnaði, þótt áfram verði að treysta rekstrarskilyrði
þeirra eftir megni. Vafasamt er þó, að þeir skapi miklu
fleiri atvinnutækifæri.
Sennilega bíða möguleikarnir fyrir ný atvinnufyrirtæki
mest á sviði hins svonefnda þjónustuiðnaðar, eins og
samgangna, feröamannaþjónustu, listsköpunar, veitinga-
starfsemi o.s.frv. Vaxandi þörf verður fyrir allt þetta, m.a.
vegna þess, að vinnutíminn mun styttast og tryggja verður
fólki aðstöðu til að notfæra sér tómstundirnar á sem
fjölbreyttastan hátt.
Samgöngurnar geta sennilega átt mun ríkari þátt í því
að fjölga atvinnufyrirtækjum íslendinga, en þegar er
orðið. Það er t.d. ánægjulegt til þess að vita, að íslenzk
skipafélög annast siglingar í vaxandi mæli á erlendum
vettvangþ jafnhliða því sem þau fullnægja enn betur
þörfum Islendinga sjálfra. Það er líka mikilvægt, að
íslenzk flugfélög annast fólksflutninga milli heimsálfa og
vöruflutninga erlendis.
Um þessi málefni þarf að hugsa meira og undirbúa
aðgerðir á víðari grundvelli en nú er gert. Annars getur
mistekizt að finna hinni uppvaxandi kynslóð næg verkefni.
" - Þ.Þ.
UM UMFRAMORKU
OG
SKRIFSTOFUHALLIR
■ í fréttum ríkisútvarpsins
á dögunum var skýrt frá því,
að sú margfræga Kröflu-
virkjun væri að fara í gang á|
nýjan leik eftir nokkurt
stopp. Tekið var fram, að;
virkjunin myndi þó einungis
framleiða lítinn hluta af því
rafmagni, sem hún gæti fram-
leitt. Ástæðan var sú, að
Landsvirkjun hafði ekki þörf
fyrir alla orku Kröfluvirkjun-
ar!
Pessi frétt er tímanna tákni
um ástandið í orkumálumí
okkar (slendinga um þessarl
mundir. Kröfluvirkjun, semi
verið hefur vandræðabarni
landsmanna undanfarin árj
vegna þess að hún hefur ekki
getað framleitt nema lítiðj
brot af þeirri orku, sem til!
var ætlast, en nú farin að búaj
til of mikla orku!
Ástæðan er auðvitað sú of
öra uppbygging orkuvera í
landinu, sem áður hefur verið
vikið að í þessum þætti og
víðar í Tímanum - og sem er
reyndar tilefni athugasemdar
frá forstjóra Landsvirkjunar,
sem birt er á öðrum stað í
blaðinu.
Þessi athugasemd gefur til-
efni til að undirstrika enn
einu sinni nokkrar staðreynd-:
ir, sem fjallað verður ítarlega
um í blaðinu á næstunni.
I fyrsta lagi er það Ijóst, að
framkvæmdir í orkumálum
okkar byggjast allar á er-
lendu lánsfé, sem er dýrt -
ekki síst þar sem þessilán eru'
yfirleitt tekin í bandarískum
dollurum og gengistap á þeim
því gífurlegt. Þetta gerir það
að verkum að ísland er ekki
lengur land hinnar ódýru
orku. Rafmagn frá nýjum
virkjunum hér á landi er
orðið mjög dýrt. Áætlað var
fyrir 2-3 árum að framleiðslu-
kostnaður í nýjum virkjunumj
hérlendis væri um 18 mills á
kílöwattstund. Það hefur
vafalaust hækkað síðan.
I öðru lagi er ljóst að þær
gífurlegu hækkanir sem
landsmenn hafa að undan-
förnu þurft að þola á orku-
verði eru einkurn tilkomnar
vegna þessara miklu erlendu
lántaka, en Landsvirkjun
mun nú skulda um 29% af
erlendum skuldum íslend-
inga.
í þriðja lagi er svo ljóst að
virkjunarhraðinn hefur verið
mun meiri en markaður er
fyrir. Auðvitað er eðliiegast
að láta framleiðslugetu og
eftirspurn fylgjast nokkurn
veginn að, þótt alltaf hljóti
að verða þar eitthvert bil
fyrst eftir að nýjar virkjanir
koma til sögunnar. Bilið er
baraeinfaldlegaalltofmikið.
Það hefur komið fram hjá
forstjóra Landsvirkjunar, að
ekki sé nú markaður fyrir um
370 gígawattsstundir af fram-
leiðslu Landsvirkjunar, sem
er um 10% af heildarfram-
leiðslugetunni. Framundan
er svo veruleg aukning á
þessari orkuvinnslugetu
Landsvirkjunar vegna fram-
kvæmda við miðlunarlón og
fleira á Þjórsár/Tungnaár-
svæðinu. Þær orkuöflunar-
framkvæmdir, sem samþykkt
var á árinu 1981 að þarna
færu fram, eiga að auka af-
kastagetuna um 750 gíga-
wattsstundir á ári. Eins og
mál horfa nú hlýtur mestur
hluti þess að bætast við
ónýtta afkastagetu.
Þessi mál hafa komist í
brennidepil nú síðustu daga.
Það er ekki seinna vænna að
málefni fyrirtækja í orku-
vinnslu og orkudreifingu séu
skoðuð á gagnrýninn hátt.
Þar er mikið verk að vinna
sem væntanlega getur sparað
þjóðinni umtalsvert fé á kom-
andi árum ef menn læra af
dýrkeyptri reiyislu.
90 milljóna hús
Rafmagnsveitunnar
Tíminn hefur að undan-
förnu skýrt frá skrifstofu-
höllum þeim, sem veitu-
stofnanir í Reykjavík eru að
rcisa á þessum erfiðaleika-
tímum þegar allir aðrir í
þjóðfélaginu þurfa að draga
saman seglin.
Rafmagnsveita Reykjavík-
ur er þannig að reisa hús,
sem miðað við núgildandi
verðlag kostar 90 milljónir
króna. Þetta er fimm hæða
skrifstofubygging, sem er urn
13.900 rúmmctrar að stærð
og um 4000 fermetrar að
heildarflatarmáli.
Kostnaðinn við þessa hús-
byggingu, eins og húsbygg-
ingu Hitaveitunnar í Reykja-
vík, greiða að sjálfsögðu
neytendur í hækkuðu orku-
verði.
Þetta eru aðeins tvö dæmi
af mörgum hliðstæðum sem
sýna að fjárfestingar opin-
berra fyrirtækja eru alls ekki
bundnar sömu kvöðum og
t.d. útgjöld heimilanna.
Þarna þarf að verða breyting
á þannig að fjárfestingar á
vegum hins opinbera taki
alltaf mið af ástandinu í
þjóðfélaginu á hverjum tíma
• og brýnni almenningsþörf.
Það á ekki að reisa skrifstofu-
hallir fyrir opinber fyrirtæki
á sama tíma og þjóðartekjur
minnka stórlega og allur al-
menningur þarf að minnka
við sig á flestum sviðum. Hér
þarf breytta stefnu.
Endurskoðun laga
um fasteignasölu
Fasteignasala hefur verið
nokkuð til umræðu manna á
meðal að undanförnu af til-
efni, sem öllum mun kunnugt
um af fréttum.
Jón Helgason, dómsmála-
ráðherra, var spurður að því
í AlþýðJfclaðinu,hvort hann
muni láta endurskoða þau,
mál - og er m.a. vitnað til
þess að dómsmálaráðherra
síðustu ríkisstjórnar lét hafa
eftir sér, að væntanlegt væri
frumvarp ,um réttarstöðu
kaupenda og seljenda í fast-
eignaviðskiptum. Jón Helga-
son svaraði:
„Eg hef ekki fengið greinar-
gerð um hvað gert var í
þessum málum í tíð síðustu
ríkisstjórnar, en ég hef rætt
þetta við starfsmenn ráðu-
neytisins. Það er augljóst að
þar eð núverandi löggjöf
byggir á lögum frá 1938 og
miðað við breyttar aðstæður
síðan þá, að þörf er á marg-
þættri endurskoðun á þessari
löggjöf þar sem skýrar er
kveðið á um réttarstöðu
kaupenda sem og seljenda.
Það mál verður að sjálfsögðu
athugað, en ég get ekki sagt
til um hvort þörf sé á lönguin
lagabálkuin á þessu stigi“.
Hér er um mikilvægt mál
að ræða, sem dómsmálaráð-
herra mun vafalaust láta
kanna ítarlega. Staðreyndin
er auðvitað sú, að fólk er að
höndla með aleigur sínar
þegar það kaupir eða selur
fasteign, og það er mikilvægt
að það geti treyst þeim sem
milligöngu hafa um slík við-
skipti. Því miður hafa oft
komið upp dæmi sem draga
slíkt í efa.
Landbúnaðarveröið
í haust
Jón Helgason var einnig
spurður í Alþýðublaðinu um
væntanlega hækkun á land-
búnaðarvörum í haust. Þar
kemur fram, að tilefni mun
vafalaust til umtalsverðra
hækkana, en óvíst hins veg-
ar að hún komi öll út í
verðlagið í viðtalinu segir
Jón m.a.:
„A þessu stigi þori ég ekki að
segja til um hversu miklum
hækkunum á landbúnaðar-
vörunum megi búast við í
haust, en kostnaðarhækkanir
hafa verið miklar og því
tilefni til mikilla hækkana.
Hins vegar erum við að skoða
þetta dæmi með það í huga
hvernig koma megi til móts
við hagsmuni allra, þannig
að hækkunin verði sem
minnst, en jafnframt að
bændur taki ekki á sig meiri
skell en aðrir.
Glíman verður vissulega
þung í haust. Slátur og
vinnslukostnaður kemur inn
aðeins einu sinni á ári og það
verður einmitt næst. Vinnu-
launin eru stærsti liðurinn og
launin hafa vissulega hækkað
töluvert þetta ár.“
Þannig að búast má við
verulegum hækkunum á
verðlagi landbúnaðarvöru í
haust?
„Það er óhætt að segja að
tilefni sé til þess, en auðvitað
er æskilegt að hækkunin
verði sem minnst og í athug-
un eru leiðir til að útkoman
verði eitthvað lægri þó út-
rieikningurinn verði eftir sem
áður réttur.“
Það þarf ekki að fara mörg-
um orðum um mikilvægi þess
að gerðar verði allar tiltækar
ráðstafanir til þess að hækk-
unin til neytenda verði sem
allra minnst.
- ESJ