Tíminn - 23.10.1983, Qupperneq 12

SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1983
■ Ekki hefur verið mikið um það
að ungir höfundar snúi sér að ritun
heimildaskáldsagna og því lukust
upp augun á mörgum, þegar fréttist
af þvi nýlega að Þórarinn Eldjárn
væri á leiðinni með sögu um lista-
mann frá fyrri öldum, Guðmund
Bergþórsson, í nýrri skáldsögu
sinni „Kyrr kjör“. En nú er orðið
uppvíst að fieiri hafa fundið skáld-
skapar lind í ævi og kjörum fyrri
tíðar listamanna, því út er komin
skáldsagan „Eitt rótslitið blóm“, eft-
ir ungan Akureyring, Valgarð Stef-
ánsson. Þar segir frá Skúla Skúla-
syni sem nefndur var hinn „oddhagi"
og mun fyrstur íslendinga hafa notið
opinbers listamannastyrks.
Þegar Valgarður var á ferðinni í
Reykjavík hér á dögunum ræddum við
dálítið við hann um bókina, en hann er
kunnur myndlistarmaður, hefur haldið
tvær einkasýningar og tekið þátt í
samsýningum og er í fylkingarbrjósti í
menningarlífi í heimabæ sínum. Því má
segja eðlilegt að honum hafi runnið
blóðið til skyldunnar við Skúla, - en
fleira kemurtil. Valgarð er sonur Vetur-
liða Gunnarssonar, listamanns, og móðir
hans er bróðurdóttur Davíðs Stefánsson-
ar frá Fagraskógi. Það standa því traustir
listamannsstofnar að höfundi sögunnar.
„Já, ég skrifa hér um Skúla Skúlason,
sem var einn okkar fyrstu menntuðu
listamanna," segir Valgarður. „Hann
var fæddur á Akureyri árið 1867 og dó
þar líka, en það varárið 1903. Húsið þar
sem hann fæddist stendur raunar ennþá.
Skúli Skúlason var heilsuveill frá
barnæsku og það virðist hafa verið
ástæða þess að hann hyggst sjá sér
farborða með listamennsku. Hann sækir
því um styrk til Alþingis og fær hann og
siglir utan til náms á Kgl. Kunstakademi
í Kaupmannahöfn árið 1893.
Þess má geta að heimildir um hann eru
afar takmarkaðar og ég hef víða orðið
að leita að þeim brotum sem ég hef náð
í. Meðal margs sem mér hefur tekist að
upplýsa með vissu er það hvort Skúli
lauk einhverntíma náminu ytra, þótt ég
hafi látið rannsaka það vandlega. Hann
er þó úti ísex ár. En vafalítið hefurhann
haft mótbyr þar ytra, eins og raunar
hérna heima, því er hann kemur er lítill
skilningur á list hans og hann verður að
sjá sér farborða með erfiðisyinnu. Hann
er daglaunamaður á Akureyri, þegar
hann lést úr tæringu. Þá býr hann einn
Valgarð Stefánsson: „Hef víða orðið að geta
eyðumar“.
(Tímamynd Róbert)
„Fyrsti íslenski
maðnrinn sem hlant
listamannalaun hér”
— segir Valgarður Stefánsson um Skúla
Skúlason hinn „oddhaga,”sem hann
fjallar um í nýrri skáldsögu sinni
ásamt aldraðri móður sinni, en hann var
einhleypur alla ævi.
Nú, um þessi listamannalaun er það
að segja að þau eru hin fyrstu sem
íslenskum manni eru veitt. Þau námu
sjöhundruð krónum og voru ætluð til
tveggja ára. Árið eftir að Skúli siglir
utan fara þeir svo Einar Jónsson, mynd-
höggvari og Þórarinn B. Þorláksson.
Þess má geta að þá var ætlunin að svipta
Skúla styrknum fyrir Einar og hefði það
eflaust orðið, hefði hann ekki notið Jóns
Jónssonar frá Múla, sem sagðist þá sjá
svo til að hvorugur fengi þá styrk.
Takmark Skúla hefur verið það að
gerast teiknikennari á Möðruvöllum því
leyfi var fyrir slíkri kennslu þá, þótt
þessar vonir hans brygðust.
Eftir Skúla er ekki kunnugt um marga
smíðisgripi, - aðeins tvær eftirmyndir og
er önnur gerð eftir verki eftir Thorvald-
sen, en hin er af danska stjórnmála-
manninum og málfræðingnum Mádvig.
Loks er að nefna grasadós, sem Ólafur
Davíðsson átti. Sú dós varð Ólafi þó dýr,
því líklega átti hún sinn þátt í að hann
drukknaði í Hörgá. Hann hafði hana
nefnilega í rein um hálsinn er hann féll
af baki í ána.
■ Höfundurinn hannaði sjálfur kápu
sögunnar.
Já, ég hef orðið að geta í margar eyður
við samningu sögunnar og hef notað mér
bænaskrár til Alþingis, líkræðu Jónasar
frá Hrafnagili yfir Skúla og fleira. En ég
reyni að vera veruleikanum trúr að
mestu fyrir það.“ -AM

LÝKUR
31. OKTÓBER
||U^ERÐAR
„Sagan
um Önnu’
— ný skáldsaga frá Iðunni eftir
Stefání Þorgrímsdóttur
■ Innan tíðar er von á nýrri skáldsögu
eftir unga norðlenska konu, Stefaníu
Þorgrímsdóttir frá Garði í Mývatns-
svéit. Að Stefaníu standa skáldastofnar,
eins og Valgarði Stefánssyni, sem við
ræðum einnig við hér á síðunni, en hún
er dóttir Jakobínu Sigurðardóttur,
skáldkonu og rithöfundar. Við slógum á
þráðinn norður til Stefaníu og inntum
hana tíðinda af bókinni.
„Já, þetta er mín fyrsta skáldsaga,"
svarar Stefanía fyrstu spurningu okkar,
„eða sú fyrsta sem kemur út, því ég hef
nokkuð átt við þetta á undanförnum
áruni, -já, og óneitanlega er þetta í
fjölskyldunni.
Söguna kalla ég „Sagan um Önnu,“ -
þetta er þessi eilífa „Anna“ en bókin er
raunar um fleiri en Önnu. Þarna er
skrifað um stúlku sem fædd er um 1950,
um fjölskyldu hennar og umhverfi, en
hún elst upp í sveit. Henni er fylgt eftir
fram að þrítugu og lýst breytingum sem
verða á henni og hennar umhverfi á
þeim tíma.
Sjálfsagt er ég að einhverju leyti að
skrifa um sjálfa mig ú bókinni, það
verður varla hjá því komist. Ég er t.d.
sjálf jafn gömul söguhetjunni. En samt
er sagan alls ekki um mig, líklega má
frekar segja að ég hafi notað mér
þætti úr umhverfi og reynslu sem ég
þekki.
Nei, nei. ég kvíði ekki fyrir viðtökun-
um vegna þess líklega að ég er svo langt
■ Stefanía Þorgrímsdóttir.
frá þessu og er með stórt heimili að auki
og hef nóg að hugsa um. Maðurinn minn
vinur hér í Kísiliðjunni og ég á fjögur
börn og er útivinnandi hluta af árinu.
Tíma til ritstarfanna hef ég fengið með
því að nota þessar margumræddu 24. og
25. stundir á sólarhringnum.
Mér verður meira hugsað um það
hvort einhverjir niuni lesa bókina og
hvort menn muni hafa eitthvað út úr því
að lesa hana. Ef það tekst ekki er til lítils
unnið finnst mér“.
- AM
Ferða stereotæki á kostaverði
með kostakjörum
RT-150 S
Stereo kasettuferðaútvarp
Með: FM-, mið-, stutt- og langbylgju.
Hringspólun á kasettu (Auto reverse)
Verð kr. 8.775.-
EINAR FARESTVEIT & CO. HF.
BERGSTAÐASTRÆTI I0A - SlMI I6995
Sími 44566
RAFLAGNIR
Nýlagnir - Breytingar - Viöhald MUtU U
samvirkÍMV
Skemmuvegi 30 — 200 Kópavogur.
12