Tíminn - 18.12.1983, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
5
,*K
— segir víðförlasli maður á
íslandi, Kjartan Ólafsson,
sem nú hefur gefið út
þriðju ferðabók sína
háskólann í Lahore var kennd franska
og spænska. En þarna var aðeins einn
kennari í frönsku og einn í spönsku. Ég
tók að mér að segja til auðugum tossum
í báðum þessum málum í aukatímum."
Við nám mitt í urdu í Lahore reyndist
mér mikill hemill hve stafrófið var
tyrfið. Annars var málið ekki svo erfitt
og ég komst talsvert niður í því, sem
varð mér að miklu gagni.
Eins og ég minntist á hafði ég líka
grautað í persnesku í Afgahnistan og
þess vegna gat ég bjargað mér nokkuð í
íran."
Þú lagðir síðar stund á fleiri sjaldgæf
mál, t.d...africaans“
„Já, ég fór síðar til Suður-Afríku og
innritaðist í háskólann í Jóhannesar-
borg. Þar gutlaði ég nieðal annars í
africaans,- sem nú er orðið sérstakt mál.
Það er komið af hollensku og hefur
smátt og smátt gerst einfaldara og orðið
meira tæki. Það er næstum jafn einfalt
að beygingu og enska. Það er mjög
merkilegt að Hollendingar sem ekki
hafa verið í Suður-Afríku nema í rúm
300 ár skuli, ef svo mætti segja, hafa týnt
tungu sinni og nýtt mál þróast í þess
stað. Því undarlegra þar sem Búar eru
mjög íhaldsamir."
Þú hefur líka lært rússnesku og þýtt úr
því máli?
„Ég hef aðeins lært rússnesku til að
lesa hana, en tala hana varla. Ef þú ert
læs á rússneku, þá getur þú með lítilli
fyrirhöfn lesið bulgörsku og serbnesku.
Hins vegar er pólska og tékkneska ekki
jafn aðgengileg, þótt löndin séu nálæg-
ari. Þá hafa Pólverjar og Tékkar tekið
upp latneskt letur, sem torveldar skiln-
ing frá rússnesku. En sem dæmi þess hve '
rússneska og búlgarska eru skyld mál get
ég nefnt það að eitt sinn kom hérna
búlgarskur blaðamaður sem ég heimsótti
og sá hjá honum í fyrsta sinn bók á
búlgörsku. En svo þýddi ég fyrir hann
villulaust einar tíu línur og það þótti
honum svo merkilegt að hann skrifaði
um það í blað heima hjá sér. En þetta
var reyndar tóm tilviljun."
Eins er það með rómönsk mál. Mér
veittist til dæmis auðvelt að ræða við
Portúglai í Mosambique og Brasi-
líumenn í Brasilíu. Ég stóð að vísu
dálítið betur að vígi en venjulegir.Spán-
verjar þar sem ég hafði lært ítölsku og
frönsku, og þegar ég var á Spáni hafði
ég stundað nám í Barcelona. Þar tala
þeir katalónsku, sem sagt er að sé mitt á
milli spönsku og frönsku.
Fyrir nokkrum árum kom ég tl Rúm-
eníu og mér veittist létt að komast fram
úr rúmensku, en hún er þó orðin miklu
fjarskyldari. En þeir eru með mörg
tökuorð úr rússnesku og það hjálpaði
mér.
Já, hafi menn lært mál úr einum
málaflokki, þá er það eins og lykill að
hinum. Ég hef lært eitthvað í öllum
málaflokkum Evrópu nema írsku.
Að undanförnu hefur mikiö verið rætt
um Evu Peron og Peronismann. Þú sást
Evu Peron á ferðum þínum um Suður-
Amer íku?
„Ég sá Evu Peron tvisvar og fyrst í
Uruguai, þegar hún var á leið heim úr
Evrópuför sinni. Þetta var í Montevideo.
Þá var þar mikil umferðartruflun og allt
stopp, þar til Eva hafði farið fram hjá.
Fagnaðarlætin voru gífurleg. En aðrir
brugðu grönum, enda töldu sumir að
Peron væri haldinn stórveldisdraumum
og mundi jafnvel ásælast Uruguay.
Eva Peron var ákaflega glæsileg og
ekki síðri álitum en í kvikmyndinni. Ég
sá hana aftur í Argentínu, þegar ég kom
þangað. Þá var allt í miklu gengi hjá
Peron. Hann hafði bætt kjör verka-
manna ákaflega mikið. Ég fór einu sinni
til Iguazu-fossa við landamæri Brasilíu
og Argentínu og kynntist þar banka-
manni sem sagði mér að hann og félagar
hans hefðu orðið að vinna mjög langan
vinnutíma og auk þess hvbnær sem var
mikla yfirvinnu án þess að fá nokkra
greiðslu fyrir það. Þessu hafði Peron
strax kippt í lag. Hann var mjög vinsæll
þarna þá. Áður höfðu Bretar haft þar
mikil efnahagsleg ítök, áttu símakerfið
og járnbrautirnar í landinu og Peron
gekkst fyrir því að þetta var allt keypt
upp."
Nú hefur þú gefið út nýja ferðabók,
„Undraheimur Indíalanda". Þar keniur
fram að þú hefur mikið kynnt þér
Gandhi. Hvernig leist þér á kvikmynd-
ina?
„Þetta er stórfengleg mynd, en hún
hefur sína galla. Til dæmis er það Mira
Ben, scm þarna kemur fram, henni eru
gerð allt of lítil skil því hún lék mikið
hlutverk í lífi Gandhi. Eins og kemur
fram í minni bók þá skrifaði hann henni
650 bréf og í þeim eru miklar hcimildir .
um Gandhi, einkalíf hans til dæmis.
Hann hafði svo ntikið dálæti á henni að
hann tók hana með sér til London árið
1931 og sendi hana iðulcga á fund
landstjóra Breta í Dehli og til ýmissa
breskra ráðamanna svo sem Churchill.
Eitt sinti er Gandhi var hnepptur í
fangelsi fengu allir að tala við hann nerha
þessi eina kona, því Bretar töldu hana
einn hinn skæðasta af öllum fylgis-
mönnum hans.
Þá fannst mér það galli að verða að
draga þessa amcrisku Ijósmyndakonu
inn í myndina, því hún átti þangað
ekkert erindi og skipti engu máli í lífi
Gandhis."
Þú hittir Miru Ben?
„Já, ég hafði meðmæli til hennar frá
konu í Teheran og dvaldi hjá henni
nokkurn tíma uppi í Himalaya. Konan
sem gaf mér meðmæli var hámenntuð,
hafði starfað með Gandhi á sínum tíma
og lært bæði forngrísku og sanskrít. Hún
var spákona og spáði fyrir mér ýmsu sem
síðar átti eftir að koma fram, m.a. um
ferðina í Indlandi. Hún sagði Itka fyrir
að ég mundi skrifa bók um ferðir mínar
þarna, sem ég hafði þá ekki í hyggju.
Taldi hún sig skynja að nokkru hverja
gagnrýni þessi bók mundi hljóta og
þóttist greina þar vissa karaktéra.“
Hvað þykir þér um þá gagnrýni, sem
þessi nýja bók hefur hlutið? Gagnrýn-
andi Mbl. (24.11.) ræðir um fyrri bækur
þínar og segir að gagnrýnendur hafi hælt
þeim sérstaklega fyrir stfl á sínum tírna.
Hann segir hins vegar að stíll Kjartans
veki ekki hrifningu hjá sér?
„Ef til vill hefur hann, þótt ungur sé,
meira næmi á mái og stíl en eldri
meistarar scm fjölluðu um bækur mínar,
svo sem þeir Ólafur Hansson, próíessor
og Skúli Þórðarson, magister. Mun
mörgum þykja gott til þess að hyggja að
nú skuli jafn blómlegur laukur vera í
uppgræðslu á akri íslenskra bókmennta,
- enda þá síður líklegt að þar visni kvistir
fyrst um sinn.“
Ritdómari í Þjóðviljanum lætur nægja
að minnast á að fyrri bókunum hafl verið
vel tekið, en getur ekki um að þær voru
metsölubækur sem hlutu einróma lof
gagnrýnenda?
„Má vera áð honum hafi þótt gagnrýn-
endur fara offari (svo sem lögspekingar
segja) í lofsamlegum dómum um bækur
mínar, - talið eins og aðrir góðgjarnir
menn að hér skyldi í hóf stillt."
Bókin ber vott um að Gandhi hefur
þú kynnt þér mikið og hafa menn borið
lof á þann kafla. - Hins vegar segir
áðurnefndur ritdómari að ekki náir þú
góðum tökum á þeim kynjamanni?
„Ég veit ekki. Ef til vill kafar hann hér
dýpra en aðrir menn, skynjar þessa hluti
með einhverjum áður óræðum hætti,
næmur líka, eins og þaninn strengur
gamallar fiðlu, strokinn snillings hendi.
Auk slíks atgervis virðist hann knúinn
áskapaðri góðgirni hins grandvara
manns er vill jafnan hafa það er sannara
reynist, - líkt og Ari fróði forðum, muni
ég rétt. Biðst annars forláts, skyldi mér
skjöplast.“
■ „Mér leiddist að sitja við skrifborð og hreyfa aðeins aðra hönd,u segir
hóf heimsreisur sínar.
Kjartan um ástæður þess að hann
í Nepal var ég einnig viðstadur kon-
ungskrýningu og það var í eina sinnið
sem ég hef séð mann falla að fótum
annars manns og kyssa þá af fjálgleik.
Þá var skemmtilegt að sjá skrúðgöngur
fíla um göturnar á hverjum degi með
kóng og drottningu á bakinu í broddi
fylkingar. En annars eru engir fílar í
Nepal,-þeir eru fluttir inn frá Indlandi.
Mér gafst færi á að reyna þennan
fararskjóta ásamt útvarpsstjóra Nepals
og tveimur öðrum. Ég man að skepnan
tók miklar dýfur þegar hún gekk. Þegar
þetta gerðist munu flestir hafa talið í
borginni að þessum skrúðgöngum væri
lokið og því henti það að á ferð okkar
sáum við inn um glugga á annarri hæð
hvar ýmsir menn voru að iðju sem þeir
áttu ekki von á að verða truflaðir við, t.d
áttu sumir í áköfum hvílubrögðum. Þeir
hrukku upp með írafári.“
Hvernig leist þér á þig í Kúrdistan?
Þangað var merkilegt að koma og þar
var fólk myndarlegt og harðgert. Til
dæmis sá ég þar stúlku sem var nákvæm
eftirmynd stúlkna hér á íslandi. Þar var
maður einn að slætti og brýndi ljá sinn
með steini. Hann spurði hvað ég væri að
flækjast og var hissa á að sjá mann
kominn svo langt að. Já, það hefur verið
farið illa með Kúrda.
Það hefur verið erfitt að útvega sér
gjaldeyri til ferðalaga á þessum árum?
„Já, það var ekki auðsótt. En mér
tókst það, þár sem ég var innritaður í
háskóla. Ég lagði mig alltaf eftir að lifa
sem ódýrast og borðaði á mörkuðum, en
því þorðu margir Evrópumenn ekki.
Mér varð hins vegar aldrei meint af því.
Svo vann ég dálítið á tímabili, því við