Tíminn - 11.03.1984, Qupperneq 8

SUNNUDAGUR 11. MARS 1984
a
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Slgurðsson. Auglýslngastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrlfstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghiidur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúet Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson.
Útlltsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guðný Jónsdóttir
Ritstjórn skrifstofur og augiýsingar: Siðumúla 15, Reykjavlk. Sími: 86300. Auglýsingasíml
18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
mammmmmmmm^^mmmmmmmm^mm^—m—mmmmmmimmm
Albert og fjárlagagatið
■ Blekið á bókun þingflokks sjálfstæðismanna, um vítur á
Albert Guðmundsson fyrir Dagsbrúnarsamninginn, var vart
þornað þegar fjármálaráðherra tilkynnti að hann hefði
fundið ógnarstórt gat á fjárlögum og að honum bæri skylda
til að skýra þjóðinni frá því. Um sama leyti tilkynnti
heilbrigðisráðherra að hann hefði hætt við allar hugmyndir
um sjúklingaskattinn, enda hefði hann vart komið ríkissjóði
til góða vegna flókinnar og kostnaðarsamrar innheimtu.
Aðrar sparnaðarráðstafanir hafa ekki komið fram í heilbrigð-
iskerfinu.
Fjármálaráðherra gaf Alþingi skýrslu um ríkisfjármálin og
tilkynnti að eitthvað yrði að gera í málinu en engar tillögur
komu þó fram, nema að hann minntist lauslega á tímabundna
skattheimtu og raunhæfan niðurskurð á ríkisbákninu. Sam-
tímis skýrði heilbrigðisráðherra frá frumvörpum um auknar
barnabætur og hækkun lífeyris til aldraðra og öryrkja.
í umræðunum sagði Albert efnislega, að það hefði verið
leikur einn fyrir sig að sópa vandanum undir teppi og láta
sem ekkert væri þar til á seinustu mánuðum ársins og þá
hefðu hugsanlega auknar tekjur ríkissjóðs verið búnar að
leysa hluta vandans. En hann vildi koma til dyranna eins og
hann er klæddur.
Það er engu líkara en einhverjum öðrum en fjármálaráð-
herra sé ætlað að leysa úr öllum þessum vandræðum og
stoppa upp í gatið. Auðvitað er hér um að ræða mál
ríkisstjórnarinnar allrar en það er fjármálaráðherra sem
leggur fjárlög fram og hans hlutverk er að framfylgja þeim.
Ef endar nást ekki saman ber honum í samráði við
samráðherra sína að leita leiða til að rétta fjárhag ríkisins af.
Þrátt fyrir mikið tal um niðurskurð og sparnað hefur lítið
verið aðhafst í þeim málum sem raunhæft má telja.
Heilbrigðis- og tryggingaráðuneytið hefur stærstu útgjalda-
póstana á sinni könnu og hvergi virðist opnast smuga til
sparnaðar þrátt fyrir mikla leit. Þá hefur lítið frést af
sparnaðaráformum í menntamálaráðuneytinu en fyrirtæki
úti í bæ leggur til að starfsmönnum í stofnunum á vegum
iðnaðarráðuneytisins sé skákað til og frá í hagræðingarskyni.
En nú rekur fjármálaráðherra á eftir að raunhæfur
niðurskurður hefjist og segir að hann megi ekki vera aðeins
talnaleikur á blöðum. Þingi og þjóð er skýrt frá að
fjármálaráðherra ætlist til þess að samráðherrar hans láti nú
hendur standa fram úr ermum.
Albert hefur margítrekað að ekki komi til mála að leggja
á meiri skatta og hefur hann í ráðherratíð sinni aflétt
nokkrum tekjustofnum ríkisins af þegnunum. En nú talar
hann um tímabundna skattheimtu án þess að skilgreina nánar
í hverju hún á að felast. En væntanlega stendur ekki upp á
fjármálaráðuneytið að koma með sínar tillögur til lausnar
vandanum, því þar er vandamálunum ekki sópað undir teppi.
Stjórnarandstæðingar hæla fjármálaráðherra á hvert reipi
fyrir heiðarleik hans og skyldurækni. En þeim fer eins og
fleirum, að sakna tillagna frá honum um hvernig bregðast eigi
við. En það er einmitt það sem Albert ætlar öðrum og fyrst
og fremst þeim ráðherrum sem stýra fjárfrekustu ráðuneytun-
um. Það eru einmitt þeir sem stóðu að vítunum í þingflokki
hans.
Gatið í fjárlögunum er ekkert nýtt fyrirbæri. Til að mynda
var fyrirsjáanlegur 1300 milljón króna halli á fjárlögum
síðasta árs þegar í maímánuði þegar núverandi ríkisstjórn
tók við völdum og þáverandi fjármálaráðherra var ekkert að
rjúka upp til handa og fóta til að básúna það
út. Ug þanmg hala máhn gengið iengi. En Albert er ekkert
að bíða eftir því að hugsanlega auknar tekjur ríkissjóðs leysi
hluta fjárskortsins. Það passar honum einmitt núna að
krefjast tilþrifa af samráðherrum sínum og að þeir fari að
skera niður báknin sín.
En það er vert að hyggja að varnaðarorðum Steingríms
Hermannssonar forsætisráðherra um þensluna í peningamál-
um, sem hann telur stærsta vandann sem nú er við að glíma.
Útlánaaukning bankanna það sem af er þessu ári nemur mun
hærra hlutfalli en verðbólgan er. Miðað við hina miklu
lækkun verðbólgunnar bendir þetta til meiri þenslu en
eðlilegt er og þensluáhrifunum verður að halda niðri ef
tryggja á þann góða árangur sem náðst hefur.
Því þarf að huga að fleiri atriðum í efnahags- og
peningamálum en ríkissjóðsgatinu einu, sem Albert hefur nú
beint sjónum þjóðar’ mar að. OÓ
horft í strauminn
„raunhæfustu" og bestu fjárlög sem nokkur íslensk ríkisstjórn
hafði sett saman, og Alþingi hrópaði húrra fyrir afrekinu -
munur að hafa röggsaman og raunhæfan fjármálaráðherra,
sem öll ríkisstjórnin studdi dyggilega. Nú færi betri tíð með
blóm í haga í hönd.
Tveir mánuðir hins nýja árs liðu. Hóflegar launahækkanir
áttu sér stað - eiginlega alveg innan ramma hinna „raunhæfu"
fjárlaga að dómi ráðherranna. Þetta var allt svo skothellt, að
ekki var talið saka, þótt fjármálaráðherrann skryppi til
Lundúna að líta á drottningarhöllina.
Og enn líður svo sem vika í friðsæld innan fjárlagarammans.
Þá skellur óveður á eins og hendi sé veifað.
Má ég biðja um
tvo milljarða
Allt í einu rís fjármálaráðherrann upp í fullri hæð og segir
sem svo: Ég uppgötvaði allt í einu í gærkveldi, að það er komið
ginnungakap á „raunhæfu“ fjárlögin, og mig vantar svo sem
tvo milljarða, vinir mínir.
Þetta er að vísu ekki launahækkunum að kenna nema að
litlu leyti. Satt að segja vissum við um ýmislegt af þessu íhaust.
Það er komið í ljós, að það er ekki nokkur lifandi leið að spara
þessi milljónahundruð, sem fyrirskipað var þá. Ríkisstjórnin
hefur af örlæti sínu gert ýmsar smáráðstafanir - auðvitað allar
til hagsbóta fyrir landsfólkiið - sem setja fjárlögin ofurlítið úr
skorðum. Nú skulum við bara jafna þessu bróðurlega niður -
margar hendur vinna létt verk - einkum þeirra manna, sem
ekki þurfa um of að tefja sig við veislur eða talningu hálauna
og gróða af ábatasömum rekstri.
Fjör í
hugmyndabankanum
Fyrir nokkrum vikum flæddi Markarfljót yfir bakka sína og
braut stór og mikil skörð í gamla og gróna varnargarða, sem
fylla verður á komandi vori og sumri með ærnum kostnaði til
Hveijir eiga að bjnja
að fylla I Alberts-
skarð fjárlaganna?
n í þessum pistlum hefur nokkrum sinnum verið á það
minnt, að ríkisstjórnin okkar stofnaði hinni góðu baráttu sinni
við verðbólguna í hættu með því að gæta ekki nægilega
réttlætis í viðskiptum við fólkið í landinu og með sérhlífni við
sjálfa sig og hlöðukálfa sína, og þetta gæti komið illa í
bakseglin áður en varði. Því miður virðist atburðarás síðustu
vikna og daga gera þessa hættu enn augljósari. Það er engu
öðru líkara, en ríkisstjórnin - að minnsta kosti sumir
ráðherrar hennar - hafi talið sér óhætt að nota verðbólgu-
baráttuna sem skálkaskjól til þess að þjóna ónáttúru, sem
stjórnendur þurfa öðrum fremur að vera lausir við.
Verðbólgubarátta réttlætir ekki hvaða ranglæti sem er.
Neyðarstjórn
í veislu
Ríkisstjórnin lýsti sjálfri sér sem neyðarstjórn við valda-
tökuna, björgunarsveit sem ætlaði að forða þjóðinni frá 130%
verðbólgu. Það var góð stefnuyfirlýsing. Baráttan var hafin
með stórskerðingu launa, afnámi dýrtíðarbóta að hluta, en
jafnframt séð um að hygla hálaunamönnum með því að borga
þeim tvisvar eða þrisvar sinnum fleiri krónur en ýmsum öðrum
til þess að mæta verðhækkunum lífsnauðsynja. Sparnaður var
heimtaður af almenningi og ýmsum stofnunum í ríkiskerfi og
utan, en jafnframt efnt til veislu í stjórnarráðinu og fátt til
sparað. Bíladýrð og bílstjóraþjónusta var efld til muna.
Aðstoðarráðherrar ráðnir úr flokksfjósum með hraði og
örlæti. Utanferðum ráðherra og embættismanna ríkisins
fremur fjölgað en hitt. Yfirvinna og sporslur blómstruðu sem
sjaldan fyrr. Neyðarstjórnin sem innheimti finnskattinn í
verðbólgustríðið með oddi og eggju af almenningi, settist
sjálft að dýrlegri veislu og bauð meira að segja ýmsum
hlöðukálfum sínum til borðs með sér. Frægt var þegar byrjað
var á því að gefa útlendum sirkusi eftir lögboðna skatta og
síðan haldið áfram í þeim dúr. Verslunarpranginu í landinu
voru gefnir allir skankar frjálsir, og verðlagi hreint og beint
sleppt lausu. Helstu opinber þjónustufyrirtæki fengu lausan
taum til þess að láta greipar sópa um heimili almennings.
Þetta voru verðbólguráðstafanir neyðarstjórnarinnar í
heimahúsum, þar sem hið lýsandi fordæmi skyldi sýnt. Þetta
er satt að segja ófögur stjórnmálasaga - á neyðartímum.
Almenningur í landinu bar sinn kross með þolinmæði og
þjónustu við hinn góða málstað, meðan dansinn dunaði í
stjórnarráðinu og hlöðum þess, þar sem kálfarnir voru aldir.
þess að forða byggð og grónum löndum frá eyðingu. Það er
nú komið í ljós að svipað foraðsflóð hefur orðið í fjárlögunum
og brotið enn meiri og dýrari skörð í varnargarða ríkisstjórn-
arinnar. Og nú er heldur en ekki fjör í hugmyndabanka
stjórnarráðsins og Alþingis um það, hvernig fylla skuli
Albertsskarðið. Margar snjallar hugmyndir eru þegar komnar
fram, ef marka má frásagnir blaða, og von á fleiri.
Matthías hefur að vísu lýst yfir, að horfið verði frá
sjúklingaskattinum, auðvitað ekki vegna skeleggrar and-
spymu almenningsálitsins gegn þessari forsmán, heldur af því
aðhannvar svo örðugur viðfangs í framkvæmd og innheimtu!.
En þá er ekki annar vandi en skella á almennum sjúkraskatti,
auðvitað nefskatti, svo að hann skerði ekki hálaun um ofl. Þá
er auðvitað leikur einn að hækka skattstiga tekjuskatts
ofurlítið. Hver var að tala um að fólk ætti að vita um
gjaldastigann áður en talið væri fram, og hvers vegna var
Albert að lengja framtalsfrest um daginn meðan stiginn væri
smíðaður? Nú svo má drýgja söluskattinn, eða einhverja
skatta aðra ofurlítið. En við skulum um fram allt ekki minnast
á hálaunaskatta, gróðaskatta af verslun og viðskiptum, eða
tolla á vörum sem hálaunamenn kaupa og alls ekki draga neitt
úr stjórnarráðsveislunni, enda hefur ekki heyrst minnst á það
í nýja hugmyndabankanum.
Nú er ekkert
undanfæri
En að slepptu öllu gaspri verður að segja það í blákaldri
alvöru, að nú verður veislu neyðarstjórnarinnar að linna.
Þegar búið er að blekkja þjóðina með „raunhæfum" fjár-
lögum, sem milljarðaskörð brotna í eftir tvo mánuði, og lagt
er til að fylla þau með bakreikningum á allan almenning-
og auðvitað þarf einhvern veginn að fylla - þá verður að segja
það í blákaldri alvöru, að fyrstu reikningana á að senda til
ráðherranna sjálfra og hlöðukálfa þeirra í stjórnarráði og
utan. Veislunni þar verður að linna. Það er ósvífni og ekkert
annað að ætlast til þess af þjóðinni, jafnt fátækum sem ríkum,
að hún greiði þessa bakreikninga fyrr en tekið hefur verið til
hendi í veislusal stjórnarráðsins, og ráðherrar hafa sýnt
viðunandi fordæmi um aðhald hjá sjálfum sér. Þeir gætu
byrjað á því að segja upp einkaþjónum sínum og draga úr
bifreiðafríðindum, svo að eitthvað sé nefnt, áður en almenn-
ingi eru sendir bakreikningar fjárlaganna.
-A.K.
Fjárlögin gatslitin
á tveimur mánuðum
Á haustdögum settist fjármálaráðherrann niður til þess að
semja sparnaðar- og neyðarfjárlög næsta árs. Þar var ekki
kastað til höndum. Tilkynnihgar voru gefnar út um að spara
skyldi 100 milljónir í þessari stofnun, 200 eða 300 í
þeirri næstu, og mest í greiðslum til gamalla, fatlaðra og
snauðra - og með sérstökum skatti á sjúklinga. Hins vegar var
fátt sparað til veislunnar í stjórnarráðinu. Árangurinn varð

Andrés
Kristjánsson
skrifar