Tíminn - 23.02.1986, Blaðsíða 8

8Tíminn
Sunnudagur 23. febrúar 1986
Hætti í skóla tíu ára
Hann hefur dvalið á
opinberum stofnunum meira
og minna helming af ævi sinni
eða tæplega átta ár. Hætti
snemma í skóla og hefur
síðan gengið ansi grýtta
lífsbraut. Misnotað ýmsa
vímugjafa í töluverðum mæli,
þó aðallega sé um að ræða
áfengi og sniffefni. Þetta
fjármagnaði hann með
innbrotum og ýmsum vægast
sagt vafasömum leiðum. Um
leið og hann hafði aldur til þá
var hann kominn í fangelsi
og var þar meira og minna allt
16. árið. Megnið af 17 árinu
stundaði hann sjómennsku
og hélt sig nokkurn veginn
réttum megin við lögin, en
nokkrum mánuðum fyrir 18
ára afmælið hrasaði hann illa
og fékk sinn fyrsta langa dóm,
orðinn nærri því 19 ára slapp
hann út.
Átímabili þá var heimili
hans stigagangar,
strætisvagnaskýli,
hitakompur og aðrir miður
geðslegir évefnstaðir.
Margir segja sjálfsagt að
saga eins og hans geti ekki
skeð í þjóðfélagi eins og
okkar, hreinasta fjarstæða.
En hún skeði nú samt og er
enn þann daginn í dag að
koma fyrir. Við ættum því öll
að líta í eigin barm og taka
hana sem holla áminningu,
því að börnin okkar eða
einhverjir nánir gætu alveg
eins átt eftir að lenda á
þessari ógæfubraut.
En afhvcrju fór hann þcssa lcið
frekar en flestir aðrir?
Framan af uppcldisárum sínum,
var hann ósköp hress og heilbrigður
drengur. Framdi eðlilegt magn at
strákapörum og þótti frekar glaðlcg-
ur og ágætlega gefinn strákur.
Stóra breytingin á högum hans
veröur þegar hann varð 10 ára, þá
skildu foreldar hans og leið okkar
manns lá niður á við eftir það.
Faðir hans sem hafði veriðsjómaður •
fyrir giftingu, fór aftur á sjóinn. Flann-
lét sig litlu varða hvað yrði um börn-
... varð að gera eitt-
hvað meira en aðrir til
þess að verða tekinn í
hópinn...
in fimm og móður þeirra sem hafði
verið heimavinnandi húsmóðir öll
þeirra hjúskaparár. Þau voru ekkert
of góð til þess að sjá fyrir sér sjálf.
Að ala upp fimm börn á erfiðum
aldri er fullt starf og vel það fyrir eina
manneskju. En konan góða varð að
gera gott betur og demba sér út á
vinnumarkaðinn til þess að sjá sér og
börnunum farborða. Foreldrar
hennar gátu lítið scm ekkert gert til
þess að aðstoða hana. Hvað þá ætt-
ingjar og því varð hún að treysta á
sjálfa sig og engan annan til þess að
fæða og klæða börnin.
Krakkarnir fimm urðu að mestu
leyti að ala sig upp sjálf og mikill los-
arabragur komst á uppeldið. Þær fáu
stundir sem móðir þeirra átti fríar
var hún svo þreytt að hún gat ekki
sinnt móðurhlutverkinu almenni-
lega.
En það merkilega við þessa sögu
úr Brciðholtinu er að af systkiriunum
fimm var aðeins einn sem fór á
ólánsbrautina. Hin héldu öll áfram í
skóla og eru í dag nýtir þjóðfélags-
þegnar. (Það er að segja, fylgja hinu
hefðbundna munstri). Annar bróðir
hans er bakari, hinn smiður ogsystur
hann báðar eru vel giftar og lifa ágæt-
is lífi.
Nú hlýtur að hafa mætt þeim öll-
um sama andstreymið við skilnað
foreldra þeirra, en aðeins einn svart-
ur sauður varð til. Ég spyr því; er
hægt að skella skuldinni á félags-
skapinn, erfðasyndina, uppeldið,
skilnað foreldranna eða... Við skul-
um láta ólánspiltinn hafa orðið.
Sem barn hafði ég alltaf verið mik-
ill pabbadrengur og ég skildi ekki
eða vildi ekki skilja að hann væri far-
inn frá okkur. Kenndi jafnvel móður
minni um og gerði uppreisn gagnvart
henni. Hætti algjörlega að hlusta á
hana, brúkaði kjaft og gerði ekkert
sem hún sagði. Oft hef éghugsaðum
það hve mikill óþverri maður var
gagnvart henni. Hún gerði allt sem
hún gat en hún vur í engri aðstöðu til
þess að ala okkur upp, það besta sem
... það er engum hollt
að fara á upptöku-
heimili...
hún hcfði sennilega getað gert hefði
verið að koma okkur fyrir á einhverj-
um góðum hcimilum en sennilega
hefur hcnni þótt of vænt um okkur
öll til þess.
Ég tók upp á því að neita algjör-
lega að fara í skólann nema að pabbi
færi með mig sem að sjálfsögðu kom
uldrei til. í skólann skyldi ég fara
með góðu eða illu sagði móðir mín.
En litíi pollinn var þrjóskur, ef
móður minni tókst að koma mér í
skólann þá strauk ég í fyrstu frímín-
útunum eins langt og ég komst og
fannst eftir mislangan tíma. Það var
allt reynt, jafnvel að múta mér og ég
var sendur á milli skóla en ekkert af
þessu virkaði, ég var hættur í skóla
punktur. Svona gekk heill vetur fyrir
sig. Um sumarið var égsendur í sveit
hjá afdalabónda fyrir vestan og leið
það við áhyggjulausan leik. Er vetur-
inn bar að garði þá átti nú aldeilis
að koma mér í skóla þarna fyrir
vestan. En ég var nú aldeilis ekkert á í
þeim buxunum að fara að læra. Að
vísu lá stundum við að ein kerlingin
þarna, hún var vfst formaður fyrir
kirkjunefndimt, næði því að koma
mér í skóla. Lofaði allskonar verð-
launum ef ég færi í skóla og lá stund-
um við að ég gleypti við því. En góð-
ur kunningi minn þarna á næsta bæ
sem var talinn hálfskrýtinn af flest-
um hafði lítið álit á menntun og fékk
mig í staðinn mér sér á rjúpnaskytt-
erí og í allskonar ævintýraferðir. Að
lokum þá róuðust allir og ég fékk að
vera við það sem ég var að gera þá
stundina þennan tólfta vetur minn.
Og sumarið líka.
Þegar ég kom suður aftur um vorið
... eneftirdvölina varð
ég virkilega spilltur...
þá byrjaði gamla sagan aftur, í skól-
ann með drenginn. Ég fór að vísu í
skólann en eftir tvær vikur þá voru
þeir farnir að óska þess að þeir hefðu
ekki fengið mig scm nemanda. Mín
helsta iðja í skólanum var að ræna
samnemendur mína, kennara og
fremja öll þau pör sem ég gat hugsað
upp. Dag einn fór sálfræðingur skól-
ans með mig í ökuferð á upptöku-
heimili og spurði hvort að ég vildi
eiga heima þar næstu árin. Mér leist
síður en svo á staðinn og sagði nei og
lofaði bótum. Stuttu seinna er ég inni í
íbúð og kjallarakompu sama dag,
þetta komst strax upp og þá voru
flestir búnir að fá nóg af mér. Á
... eftir að ég kom á
heimilið fór ég að
drekka fyrir alvöru og
prófa hina ýmsu vímu-
gjafa...
upptökuheimilið skyldi ég og þar átti
ég eftir að eiga heima næstu fjögur
árin. (Unglingaheimili ríkisins og
hin svokallaða Nía, bæði í Kópa-
vogi).
Fyrsta daginn á stofnuninni stal
ég vindlapakka frá forstöðumannin-
um til þess að sýnast kaldur karl í
augunum á hinum krökkunum. Ég
var varla farinn að reykja þarna, svo
að ég dreifði vindlunum um mig eins
og greifi og þóttist reykja sjálfur.
A heimilinu voru krakkarnir allt
öðruvísi en ég hafði áðu'r kynnst.
Strákarnir voru virkilega harðir og
töff að því er mér fannst og því varð
ég að gera eitthvað meira en aðrir til
þess að verða tekinn í hópinn en ekki
kúgaður. Ég vil meina að það sé eng-
um hollt að fara á svona upptöku-
heimili og þá er ég ekkert að setja út
á fólkið sem vinnur þar. Það vill
krökkunum vel en það hefur hrein-
lega ekkert að segja með flesta.
Stemmningin og hvað hver æsir ann-
an upp er engu líkt. T.d. áður en ég
fór þangað þá taldist ég enginn engill
en eftir dvölina þarna þá varð ég
virkilega spilltur. Unglingaheimili
cru ekkert annað en geymslustaður
fyrir vandræðabörn en það er
skammgóður vermir fyrir þjóðfélag-
ið því að flest verða þau virkilegur
baggi fyrir þjóðfélagið seinna meir.
Og þá vil ég meina að strákarnir
spjari sig verr heldur en stelpurnar.
... á daginn var ákveð-
inn tími og staður sem
yrði rændur það
kvöld...
Af þeim strákum sem voru þarna þá
veit ég ekki um neinn sem eitthvað
hefur orðið úr eftir að hann varð 16
ára. Sumar stúlkurnar eru orðnar
mæður og gera það ágætt, en hvað
um það.
Eftir að ég kom á þetta heimili, þá
fór ég að drekka fyrir alvöru og prófa
hina ýmsu vímugjafa t.d. sniffa
(aðallega gas) en oftast bara það sem
var við hendina þá stundina. Venjan
var einnig sú að á daginn var ákveð-
inn tími og staður sem yrði rændur
það kvöld, sumt af þessu komst upp
en með langflest sluppum við. Þar
sem bæði kynin voru á heimilinu þá
bauð það eðlilega upp á að við
krakkamir kynntumst öllum leyndar-
dómum kynlífsins óvenju snemma.
Sem sagt þegar ég var 12 ára þá fór ég
að detta reglulega í það, brjótast inn
og stunda kynlíf. Ég var frekar bráð-
þroska en engan veginn andlega tilbú- ■
inn að stunda kynlíf á þessum tíma.
Yfirleitt áttum við nóg af pening-
um, fengum þá með ýmsu móti. Stál-
um og einnig fengum við vasapening
frá ríkinu.
Á veturna gengum við í skóla
þarna, og gef ég honum frekar góða
einkunn (þó að ég sé ef til vill ekki
dómbær á það) og það má segja að
það litla sem ég kann það lærði ég
þar og lærði þó ekki mikið.
Stundum þegar upp komst um inn-
brot okkar eða við gerðum eitthvað
slæmt af okkur, þá vorum við settir í
útivistarbann á kvöldin eða vasapen-
ingarnir teknir af okkur í einhvern
tíma. Allar þessar refsiaðgerðir for-
stöðumannsins og hans fólks höfðu
lítil áhrif á okkur, við urðum bara
forhertari.
Svo kom að því þegar ég var 13 ára
að þeir gáfust upp á mér í Kópavogi
og ég var sendur á unglingaheimili
sem er staðsett í Fljótshlíð og heitir
Smáratún. Þar átti ég eftir að vera í
1 '/2 ár.
Ég kunni ljómandi vel við mig þar,
við vorum látnir sinna hinum ýmsu
sveitastörfum þarna og höfðum mik-
ið gott af því. Sennilega vorum við
svona stilltir af því að það var hrein-
lega ekkert hægt að gera af sér
þarna. Þó höfðum við það af að
brjótast inn í Hvol, sem er
heimavistarskóli á veturna en hótel á
sumrin. Við stálum þarna stórupp-
hæð, síðan rændum við bíl ogókum í
bæinn. En lögreglan var ekki lengi
að finna okkur og við vorum sendir
beinustu leið aftur austur. Þar beið
okkar engin refsing en á heimilinu
skyldum við vera áfram.
Eftir þennan atburð vorum við
komnir aftur á bragðið og okkur fór
að leiðast þarna fram úr hófi. Ég og
annar strákur spáðum mikið í það
hvað við yrðum að gera til þess að
vera ekkert með neitt hálfkák og
kveiktum í skólastofunni á staðnum.
En það fór frekar illa, hún brann öll
og ýmislegt annað skemmdist af
völdum reyks. Við fengum sannar-
lega það sem við vildum. Það varð
allt bókstaflega vitlaust, grunur
beindist strax að okkur félögunum
og játuðum við strax glæpinn á
okkur. Um nóttina ákváðum við að
flýja, leist ekkert á ástandið. Við
náðumst strax og þeir þarna í sveit-
inni vildu ekkert með okkur hafa
meira og við vorum sendir á bæinn á
gamla staðinn eftir l'A árs dvöl.
Á upptökuheimilinu var ég aðeins
búinn að vera í nokkrar vikur þegar
þcir voru líka búnir að fá nóg af mér.
Ákveðið var að gefa móður minni
smá skammt af mér. f fyrstu var hún
ósköp fegin að fá mig en það breytt-
ist fljótt. Hún reyndi mikið en ég var
erfiður.
Ég gerðist útigangshross, hékk
niðri á Hlemmi eða slæptist um bæ-
inn í slagtogi með eldri strákum. Við
stálum, brutumst inn, slógumst og
drukkum eins og svín. Heimili mitt
þetta tímabil var strætisvagnaskýli,
hitakompur, stigagangar eða að
kunningjar leyfðu mér að gista eina
og eina nótt.
En þá gerðist það að ég kynntist
ágætri stúlku og róaðist heilmikið við
það. Fór að sofa heima hjá mér eða
hjá henni, braust sjaldan inn en slóst
því meira og reykti mikið af hassi
þetta tæpíega ár sem við vorum
saman. Meira að segja móðir mín fór
að halda að eitthvað ætlaði að rætast
úr mér.
En þetta varði ekki að eilífu, ég
hætti með stelpunni og tók að nýju
... þegar ég var tólf ára
fór ég að detta reglu-
lega í það, brjótast inn
og stunda kynlíf...
upp gamla ruglið og það af endur-
nýjuðum krafti. Við félagarnir vor-
um ekkert annað en aumingjar.
Ekkert var of lítið til þess að stela því
og enginn of lítill til þess að við lemd-
um hann, þannig leið 15. árið mitt.
Það hittist svo á að 16 ára afmælið
hélt ég upp á í fangelsinu á Hverfis-
götu og allt það ár var ég meira og
minna í vörslu lögreglunnar fyrir hin
ýmsu afbrot.
Þegar ég var orðinn 17 ára sá ég,
að það þýddi ekkert fyrir mig að vera
í bænum. Ef eitthvað skeði þá var
náð í mig frá lögreglunni og hún var
farin að koma heim upp á hvern ein-
asta dag. Svo að ég ákvað að ráða
mig á bát úti á landi í smátíma sem
reyndar varð að heilu ári. Þarna var
ég látinn vinna almennilega í fyrsta
... ekkert var of lítið til
þess að stela því og
enginn of lítill til þess
að berja hann...
skipti á ævinni og hafði gott af því,
lærði heilmikið af þessum jöxlum
sem voru með mér á bátnum.
Minnkaði drykkjuna heilmikið og
var „næstum" því heiðarlegur í heilt
ár. Braust að vísu einu sinni inn í eitt
kaupfélag á staðnum en þetta var
heilmikil framför.
Þetta ástand gat ekki varað að ei-
lífu. Rétt fyrir 18 ára afmælið mitt þá
hringdi bróðir minn í mig og spurði
mig hvort ég hefði áhuga á að
koma með sér og unnustunni í Evr-
ópureisu, svokallað Inter-rail. Ég
hélt það nú og dreif mig út með
þeim. Þetta var stórkostleg ferð, í
þrjár vikur fórum við um alla Evrópu
og skemmtum okkur konunglega.
Þegar við komum heim þá var ég
búinn að ákveða að fara beina leið á
sjóinn, ekkert að lenda í neinu ves-
eni meir. En... ég datt í það þegar
við komum til Reykjavíkurog ákvað
að hitta gömlu kunningjana aðeins,
en það varð aðeins meira. f heilan
mánuð rann ekki af mér og við gerð-
um ýmsa ansi villta hluti af okkur.
... ágætt að vera þar í
smátíma, endurnæra
sig, læra ný trix og
slappa af...
Þetta endaði ansi snögglega einn
góðan veðurdag og það með ósköp-
um.
Ég var að ræna peningakassa í
vögnum, þegar greyið vagnstjórinn
kom að mér. Ég var haugfullur og hót-
aði að höggva hausinn af honum ef
hann léti sig ekki hverfa hið bráð-
asta. Þetta var skynsamur maður og
hann var fljótur að koma sér í burtu
og tilkynna lögreglunni þetta. Þetta
var að sjálfsögðu hótun því ég hefði
aldrei farið að höggva í hann. Ég var
þá farinn niður á Hlemm og þar náði
lögreglan mér. Það var aðeins einn
sem kom að mér og ég var fljótur að
ráðast á hann og gekk víst heldur ílla
í skrokkinn á honum. Liðsauki kom
fljótt á vettvang og ég var yfirbugað-
ur og dreginn inn í klefa á Hverfis-
götu. Þaðan var ég fluttur í Síðu-
múlafangelsið, en dvaldi þar sem
betur fer aðeins í 3 daga. Þá lá leiðin
niður á Skólavörðustíginn og meðan
ég gisti þar var tekin ákvörðun um að
ég slyppi ekkert út í bili. Tæki dóm-
inn strax út fyrir síðustu vitleysuna.
Vegna aldurs var ég sendur vestur á
Kvíabryggju, dvaldi þar í tæplega 9
mánuði og tel það hafa bjargað mér
að fara þangað en ekki á Litla-
Hraun. Hefði sennilega komið það-
an kolvitlaus.
Á Kvíabryggju var ágætt að vera
en það vantar tilfinnanlega verkefni