Tíminn - 23.02.1986, Blaðsíða 16

16 Tíminn
Sdnnudagur 23'. fébma'r'1986
Þórarinn Þórarinsson skrifar
1 ERLEND MALEFNIL
Ronald Reagan
Hálf áttræður
öldungur nýtur
einstæðra vinsælda
Viðræöurnar við Gorbachov hafa styrkt Reagan
REAGAN forseti varð 75 ára liinn
6. þ.m. Hann fékk það í afmælisgjöf,
að skoðanakannanir sýndu, að hann
nyti meiri persónulegra vinsælda en
nokkur annar forseti Bandaríkjanna
síðan slíkar kannanir hófust. Áður
hafði Eisenhower átt metið á vissu
skeiði á forsetaferli sínum.
Samkvæmt skoðanakönnunum
hafa vinsældir Reagans farið vaxandi
síðan hann ræddi við Gorbachov,
leiðtoga Sovétríkjanna í Genf í
nóvember síðastliðnum. Þrátt fyrir
aldurinn, kom forsetinn vel fyrir í
sjónvarpi, og segja sumir frétta-
skýrendur, að þar hafi gamli Holly-
woodleikarinn leikið stærsta hlut-
verk sitt og gert það með miklum
ágætum. Meira var þó um vert, að
fundurinn glæddi vonir um að risa-
veldin gætu náð samkomulagi um
verulega áfanga í afvopnunarmál-
um.
Þótt Reagan sé orðinn hálfáttræð-
ur, virðist hann vel heilsuhraustur,
a.m.k. miðað við aldur. Samt óttast
menn, að ellinnar fari að gæta í vax-
andi mæli. Reagan sé því í eins konar
kapphlaupi við tímann, og eigi það
sinn þátt í því, að hann vilji halda
næsta fund þeirra Gorbachovs sem
fyrst. Gorbachov óttast ekki aldur-
inn og leggur meiri áherslu á, að
fundurinn fái þann undirbúning, að
verulegur árangur náist.
Það er sagt sameiginlegt áhugamál
stjórnmálamanna og leikara, að
skila vel síðasta hlutverkinu, eða
hljóta happy ending, eins og
Ameríkumenn orða það. Reagan
dreymir vafalaust ekki síst um þetta,
þar sem hann er hvort tveggja.
Draumur hans er talinn sá, að hann
vilji ljúka forsetahlutverkinu sem
friðarhetja. Margir fréttaskýrendur
telja að hann eigi nú óvenjulegt tæki-
færi til að láta þennan draum rætast.
Það er líka margra dómur, að það
gæti orðið mikið áfall fyrir afvopnun-
arviðræðurnar, ef hann félli frá nú,
því að enginn bandarískur stjórn-
málamaður gæti frekar fengið aftur-
haldsöflin til að sætta sig við meiri-
háttar afvopnun, ef hann beitti áhrif-
um sínum í þá átt.
ÞAÐ ER álit fréttaskýrenda, að
vinsældir Reagans séu meira tengdar
persónu hans en stefnu. Hann kemur
vel fyrir í sjónvarpi, virðulegur og
sannfærandi. Þótt hann sé
afturhaldssamur á mörgum sviðum,
hefur hann sýnt sveigju og tilslökun,
þegar þess hefur þurft. Hann hefur
fullnægt þeirri mynd, sem mörgum
Bandaríkjamönnum er hugleikin, af
myndugum forseta í öflugu ríki.
Það var eitt af vígorðum Reagans í1
forsetakosningunum 1980, að leggja
þá spurningu fyrir kjósendur, hvort
afkoma þeirra væri betri nú en fyrir
fjórum árum. Væru kjósendur
spurðir svipaðrar spurningar nú eftir
fimm ára stjórn Reagans mun svar
verulegs meirihluta kjósenda verða
jákvætt. Ríkt fólk hefurþað vafalítið
mun betra nú og hin fjölmenna milli-
stétt hefur a.m.k. haldið sínu og stór
hluti hennar vel það. Þessi meirihluti
gleymir því eða lætur sig það litlu
varða, þótt sjötti eða sjöundi hluti
þjóðarinnar búi við lakari kost en
fyrir fimm árum, ef marka má
bandarískar hagskýrslur. Margir
líta fyrst og fremst á eigin hag, en eru
áhugalitlir eða eftirtektarlitlir varð-
andi kjör utangarðsfólks.
Það dylst líka mörgum, að vel-
megunin í stjórnartíð Reagans hcfur
byggst á veikum grunni. Hún er orð-
in til vegna mikils rekstrarhalla ríkis-
ins og óeðlilegs hágengis dollarans,
sem hefur dregið erlent sparifé til
Bandaríkjanna í ríkum mæli. Hér
getur hafa verið reist spilaborg, sem
getur skyndilega átt eftir að hrynja.
Þess vegna horfa margir fjármála-
menn með ugg til áranna þriggja,
sem eftir eru af síðara kjörtímabili
Reagans.
VEGNA ástandsins í efnahags-
málum og þó einkum vegna rekstrar-
halla ríkisins, glímir Reagan við
mikil vandamál í fjármálasviðinu.
Athyglin beinist þó mest að honum
vegna viðræðna þeirra Gorbachovs,
sem eru framundan.
Gorbachov hefur óneitanlega
leikið ýmsa snjalla leiki á sviði af-
vopnunarmála á hinu nýbyrjaða
friðarári Sameinuðu þjóðanna.
Hann hefur lagt fram athyglisverðar
tillögur um útrýmingu kjarnavopna
fyrir næstu aldamót. Hann hefur lagt
fram tillögu um útrýmingu meðal-
drægra eldflauga í Evrópu, en þó
undanskilið eldflaugar Breta og
Frakka og heldur ekki sett það að
skilyrði fyrir þessari útrýmingu, að
Bandaríkin hættu við rannsóknir á
geimvopnum.
Vissulega er það erfitt fyrir Reag-
an að svara þessum tillögum öðruvísi
en á jákvæðan hátt. Sennilega vill
hann það líka, en hann á við ramman
reip að draga, þar sem eru öfgafullir
afturhaldsmenn í flokki hans.
Það er nú von manna um allan
heim, að gamli Hollywood-leikarinn
skili vel síðasta hlutverkinu, eða
hinu mikla alvöruhlutverki, sem
hvílir nú á herðum hans sem valda-
mesta manns veraldar. Sennilega
hafa fáir menn gegnt risavaxnara
hlutverki en Reagan, þar sem er fjár-
hagsvandinn innanlands annars veg-
ar og afvopnunarviðræðurnar hins
vegar. Hér reynir ekki minnst á þann
höfuðkost hans að hann hefur ber-
sýnilega gott skap og lifir samkvæmt
reglunni að glaður og reifur skuli
gumna hver, uns sinn bíður bana.
Stærsta skip heims
komið á
höggstokkinn
- aðeins tíu árum
eftir jómfrúrferðina
Tvær slíkar risaskrúfur
knúðu Batillus. Þær voru
knúöar gufutúrbínum
sem hvor var 65 þúsund
hestöfl. En olíukostnað-
urinn var orðinn 1.8 millj-
ónir á dag og það gerði
gæfumuninn.
Nú eru tíu ár liðin frá því að
olíuskipið Batillus lagði upp í jóm-
frúrferðina frá St. Nasaire í Frakk-
landi og sló það þá öll met í skipa-
sögunni hvað stærð snerti. „Þetta
er stærsta farartæki sem menn'
nokkru sinni hafa smíðað, fljótandi
Empire State bygging," sagði
Georg Sullivan, Bandaríkjamað-
ur, sem ritaði bókina „Risa-
olíuskipin."
Skipið var 414 metrar að lengd
og tók þar með fram stærsta flug-
móðurskipi Bandaríkjamanna,
sem er 342ja metra langt. Það tald-
ist geta borið 550 þúsund lestir af
olíu, sem er nægilegt magn til þess
að sjá öllum Bandaríkjunum fyrir
orku í sex stundir.
En nú er þetta bákn hafanna á
leið til S-Kóreu, -til niðurrifs. Síð-
ustu þrjú árin hafði það legið inni á
norskum firði við Stafangur. Þann-
ig hefur skipið orðið fórnarlamb ol-
íukreppunnar á sama hátt og syst-
urskip þess sent heitir Bellamya.
Á árunum fyrir oh'ukreppuna
voru risaolíuskip byggð á færi-
bandi. Þar sem bvcgingarkostnað-
urinn jókst lítið við nokkra stækk-
un og ekki þurfti að fjölga í áhöfn-
inni, minnkaði flutningskostnaður-
inn gífurlega með þessu móti. Skip-
in stækkuðu því og stækkuðu.
Risaolíuskip áranna milli 1950-60,
Tina Onassis, var nú orðin eins og
smákoppur við hlið þeirra.
Hafnir og skipasmíðastöðvar
voru farnar að búa sig undir við-
töku og byggingu skips sem flutt
gæti milljón lestir af olíu, þegar ol-
íukreppan kom 1973. Slíkt skip
hefði orðið 550 metrar að lengd,
um hundrað metra breitt og hefði
rist 30 metra. Nær engin höfn nú til
dags hefði getað rúmað það. Það
hefði ekki einu sinni getað siglt um
Ermarsund. Það hefði orðið að
taka olíuna úr hleðslustöðvum
langt frá strönd.
Batillus var enn í smíðurn, þegar
olíukreppan skall á. Arabalöndin
drógu saman framleiðslu sína til
þess að beita bandamenn ísraela
þrýstingi og olíuverðið þrefaldað-
ist. Sums staðar var nú bannað að
aka bílum á sunnudögum og bensín
og hitunarolía var skömmtuð.
Olíunotkun féll um fjögur prósent
frá ári til árs um heim allan.