Tíminn - 23.02.1986, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Sunnudagur 23. februar 1986
Sölurhannamálið:
Jóhann Ósland Jósepsson
var ekki dæmdur í sölu-
mannamálinu en hann kem-
ur þó mikið við sögu þess og
átti meðal annars að stinga
af til Brasilíu með hluta
ágóðans.
Sigurður Örn Ingólfsson
annar „sölumannanna“
hlaut eins árs fangelsisdóm
vegna fjársvika. Hann býr nú
í Kanada og rekur þar fast-
eignaviðskipti og verður að
öllum líkindum ekki
framseldur til ís-
lenskra yfirvalda.
Ganga lausir
þrátt fyrir þunga
fangelsisdóma
Viðskiptin halda áfram
og víxlarnir falla
Hæstiréttur hefur nú dæmt tvo menn, þá Edvard LövdaI og Sigurð Örn ingóifsson í tólf og fimmtán mán-
aða fangelsi fyrir ýmiss konar svindl og víxlabrask á árunum 1979 og 1980.
Mál þetta hefur gengið undir nafninu „sölumannamalið" en þeir Edvard og Sigurður Örn unnu meðal ann-
ars við að kaupa og selja bíla auk þess sem þeir stunduðu ýmis önnur viðskipti af vafasömu tagi.
Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að sumir viðskiptasamningar þeirra tvímenninganna hafi verið svo
augljósar fjarstæður að ekki verði annað séð en tilgangur þeirra hafi eingöngu verið sá að útbúa víxla sem
síðan væru notaðir sem gjaldmiðill til að fjármagna önnur viðskipti.
Þeir Edvard og Sigurður Örn voru auk þessa dæmdir fyrir skjalafals og að Ijúga til um verðmæti vara sem
þeir seldu auk fjölda annarra vafasamra viðskiptahátta.
Síldarverksmiðjan á Djúpuvík bíður þess eins að verða
veðri og vindum að bráð. Minnstu munaði að sölu-
mönnunum tækist að gera hana að gjaldmiðli í viðskipt-
um sínum með notaðar bifreiðar.
vík í verð en hún hafði ekki verið
Víxlarsemgjaldmiðill
Þeir cru orðnir æði margir sem
hafa farið flatt á viðskiptum sérstak-
lega þegar víxlar eru annars vegar.
Fólk hefur miskunnarlaust verið
platað upp úr skónum, selt stórar
eignir sínar og staðið eftir með verð-
lausa pappíra í höndunum. Einkum
hcfur þetta tengst kaupuni og sölu á
notuðum bílum en þar hafa víxlar
verið algengur gjaldmiðill.
Þcir sent sviknir hafa verið standa
oftast ráðþrota því lítið virðist vcra
hægt að gera þar sem útgefendur og
þeir sem samþykkja vtxlana eru
eignalausir menn. Málaferli hafa því
lítið upp á sig nema kostnaðarauka
fyrir þann scnt þegar hefur tapað bíl
sínum eða íbúð.
Þeir sem verða fyrir þessu eru yfir-
leitt fólk sem treystir um of á heiðar-
leika annarra, treystir. á menn sem
ekki eru traustsins verðir.
Hinir sem eitthvað þekkja til í
frumskógum íslensks viðskiptalífs
vara sig á þessum mönnum og kaupa
því ekki víxla sem þeir hafa ritað
nöfn sfn á.
Einn viðmælandi Helgar-Tímans
sem gjörþckkir bílasölumál hér á
landi segir að ýmis konar gjaldmiðlar
þekkist í bílabraskinu og þeir hafi
misjafnt verðgildi allt eftir eðli þeirra
og útliti.
Það viðgangist til dæmis að gefa út
víxla sem seldir eru með 90 til 95%
afföllum vegna þess að vitað er fyrir-
fram að þeir eru verðlausir. Þeir sem
ritað hafa nöfn sín á þessa pappíra
hafa ekki í hyggju að greiða þá
hvorki fyrr né síðar.
Spurningin er þá hver situr að lok-
um uppi með verðlaust plaggið ekki
ósvipað og þegar Svarti-Pétur er spil-
aður.
Þeir Edvard Lövdal og Sigurður
Örn hafa á undanförnum árum
stundað viðskipti af þessu tagi að
áliti Hæstaréttar.
Þeir eru þó því miður ekkert eins-
dæmi. Fjöldi annarra virðist hafa at-
vinnu af því að féfletta fólk í við-
skiptum og brasksögur eins og þær
sem lesa má í hæstaréttardóminum
yfir þeim Edvard og Sigurði Erni
gerast enn.
Dómsskjölin í sölumannamálinu
eru reyndar um 1500 síður og eru í
einum sjö bindum. Málið virðist ótrú
lega viðamikið enda liðu 5 ár frá því
að ákæruskjalið var birt og þar til
dómur féll í málinu.
Þrátt fyrir blómleg viðskipti af
ýmsum gerðum og stærðum mun eitt
mesta afrek þeirra tvímcnninganna á
viðskiptasviðinu hafa verið það að
koma síldarverksmiðjunni á Djúpu-
starfrækt síðan á fyrri hluta aldarinn-
ar. Reyndar munu þeir sem keyptu
verksmiðjuna af Edvard og Sigurði
Erni hafa verið í samkrulli með þeim
en ætlunin var eins og oft áður að út-
búa víxla sem síðan yrðu notaðir til
áframhaldandi viðskipta.
Kaupendurnir voru tveir algjör-
lega eignalausir menn þeir Jóhann
Ósland Jósepsson og Guðmundur
Ársælsson en kaupverðið var 130
milljónir króna. Víxlarnir sem Jó-
hann og Guðmundur skrifuðu upp á
komu í hlut þeirra Edvards og Sig-
uröar Arnar og ætluðu þeir að selja
þá vitandi vits að þeir yrðu aldrei
greiddir.
Þeir Jóhann og Guðmundur áttu
hins vegar að selja verksmiðjuna
þriðja aðilanum og þá sölu var þegar.
búið að undirbúa en kaupandinn átti
að vera Jón Ingileifsson bóndi að
Svínavatni í Grímsnesi.
Þegar sú sala væri gengin um garð
áttu Jóhann og Guðmundur að
stinga af til Suður-Ameríku og lifa
þar í vellystingum þar til málið væri
fyrnt.
„Það var einhver forvitni sem rak
mig áfram og kom í veg fyrir að ég
hætti við allt saman þegar ég hefði átt
að gera það“ er haft eftir Jóhanni Ós-
land í viðtali við tímaritið Samúel
árið 1981.
Hann kom því þó þannig fyrir að
félagi hans Guðmundur yrði greið-
andinn að víxlunum á þeirri for-
sendu að hann hefði fallegri rithönd.
Víxlarnir voru í seríum. Tuttugu
þeirra voru að andvirði ein milljón
hver. Fimmtán þeirra voru síðan upp
á hálfa milljón hver óg afgangurinn
upp á fimm hundruð þúsund.
Alls voru þetta 130 milljónir króna
en Edvard og Sigurður Örn höfðu á
sínum tíma fengið verksmiðjuna fyr-
ir tæpar tvær milljónir. Það ska! þó
tekið fram að hér er átt við gamlar
krónur þannig að upphaflega kaup-
verðið var ekki nema um það bil 18
þúsund nýkrónur.
Það var svo út af öðru svindlmáli
sem Edvard Lövdal var handtekinn
12. júní 1980en þá flúðu þeir Jóhann
og Guðmundur til Kaupmannahafn-
ar þar sem danska lögreglan handtók
þá nokkrum dögum seinna að beiðni
íslenskra yfirvalda.
í dag ganga þeir allir lausir. Eins
og áður segir býr Sigurður Örn í
Kanada þar sem hann vinnur sem
fasteignasali.
Edvard Lövdal á yfir höfði sér eins
og hálfs árs fangelsi en óvíst er hve-
nær pláss losnar og yfirvöld fara að
huga að því hvort hann er viðlátinn
eðaekki. ,íh
Að áliti hæstaréttar voru viðskiptin með vélar verksmiðjunnar á Djúpuvík þess eðlis að
tvímenningunum hafi verið Ijóst að enginn víxilskuldaranna mundi geta greitt. Hér
væri fyrst og fremst um málamyndaviðskipti að ræða til að hægt væri að útbúa víxla
til að selja.