Tíminn - 27.03.1986, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 27. mars 1986
Tíminn 15
1Í iðnríkjum Vesturlanda hefur sú ofurtrú á
tækni sem þar er ríkjandi sett sinn svip á
heilsugæslu. I sunium löndum Evrópu er um
-'helmingi af öllum Qárframlögum til heilbrigðiskcrf-
isins varið í tæknivædd sjúkrahús, þó svo þar sé
ekki hægt að lækna ncnia 10-20% af þekktum
sjúkdómum. f þeim er reynt að bæta fyrir
afleiðingar nútímalífs; hjarta- og æðasjúkdónia,
krabbamcin og aðra sjúkdóma sem tckið hafa við
af eldri sjúkdómuin sem algengustu dánarorsakir
á Vesturlöndum. f þessari baráttu er ekkcrt til
sparað og allri mögulegri tækni beitt, en á mcöan
eru orsakir sjúkdómanna látnar óáreittar úti í
sainfélaginu.
2Þó þær konur sem fæöa börn sín á tækni-
væddum sjúkrahúsuni Vesturlanda geti verið
'issar uin að vel sé fylgst með öllu því sem
mögulegt er að mæla í líkamsstarfseminni, þá er
erfitt að finna til öryggis innan uin öll þau tól og
tæki sem þær mælingar krcfjast. Mannleg sam-
skipti sjúklinga og hjúkrunarfólks eru torvclduð
með vírum, tökkuin og blikkandi Ijósum.
3Það er erlltt að beita tækninni á andlega
sjúkdóma. í Evrópu eru mi rúmlcga milljón
sjiiklingar á geðsjúkrahúsum. Llm Ijórðungur
þeirra hefur lleiri en eitt þiisuiid rúm, þar sem
engimi niöguleiki er á einkalíli og stofnanirnar
lijóða ekki upp á ncina þá hvatningu og örvun sem
andlega sjúkum mömiiiin er nauðsynleg.
4Er þessi steinsteypu-frumskógur lieimili fyrir
heilbrigt fólk? Lausnir Vcsturlanda á húsnæð-
isskortinum eftir stríð mótuöiist af efnahagslegum
framförum, en einnig af litluin skilningi á þörfuni
cinstaklinganna. Umhverli eins og þetta hcfur
síðan orðið heimkynni einangraðs fólks, sein hel'ur
verið kippt út lir eðlilegu umhverfi sínu. Ejölskyid-
ur iiafa sundrast, þar sem unga fólkið hcfur llult í
úthveriin, en cldra fólkið oröið cftir í gönilu
hvcrfunum. Samgangur nágranna í úthvcrliiniim
hefur ekki komið í stað fjölskyidutengslanna, enda
cr það þekkt staörcynd að hann er lítill sem enginn
í þessuni steinsteypu-frumskógum.
5Atviiinuleysi er heilbrigðisvandamál. Kann-
sóknir hafa leilt í Ijós að þunglyndi, asmi,
höfuðverkur og bakveiki er algengari meðal þeirra
sem eru atvinnulausir en liiima sem cnn liafa starf.
Áhrifa atvinnulcysis gætir cinnig meðal barna á
skólaaldri, því á meðan sú staöreynd blasir við
þeim að ekki séu allir þegnar þjóðfélagsins þarlir,
dökknar l'raintíðarsýn þeirra. Álagiö í skólanum
eykst, þar scm almcnnt er álitið að árangur í skóla
gefi meiri möguleika á vinnu, - þó það sé ekki
einhlítt.
Heillirigði er ckki bara að vera laus við sjúk-
dóma, heldur er hcilbrigöi það að geta lifað
fullnægjandi lífi. Atvinnuleysi hindrar milljónir
Evrópubúa í að ciga mögulcika á því.
6Í stórborguni nútímaiis liefur einnianaleikimi
vaxið, samhliða því sem borgirnar liafa stækk-
að og brciðst út. Ejölskyldutengsl hafa rofnaö og
liver cinstaklingur lokast al'. Eærri og færri þekkja
leiðir til að leita hjálpar við vanda sínum, og þær
stofnanir þjóðfélagsins sem tekið hafa að cinhvcrju
leyti við hlutverkum fjölskyldunnar hafa orðið æ
ópcrsónulcgri og tlóknari.
Sökum fækkandi barncigna og lengri meðalald-
urs víðast hvar í Evrópu hefur öldruöu fólki
fjölgaö hlutfallslega. Lausnir Vcsturlanda á þeim
vanda hafa verið hyggingar elliheimila. þó svo
aðstoð við gainalt fólk á hcimilum sínum sé bæði
ódýrari og raski síöur lífi liinna öldruðu.
Hcilbrigðiskerfi Evrópu hefur gert heilbrigði að
einkamáli stofnana, í stað þess að lialda þvi að
íbúum álfunnar.
7Þeir sem kjósa að borða mcira en þeir þurfa
skapa bæði sér og samlélaginu byrði. Með
ofáti er lögð það niikil liyrði á líkamann að hanii
hlýtur fyrr eöa síðar að láta uiidan, og þá kemur
til kasta samfélagsins að reyna að bæta skaöann,
sem í ilestum tilfclluin er orðið of seint. Með
aukinni trú á tæknina licfur ábyrgð hvers einstakl-
ings á sinni eigin lieilsu miimkað. Það þykir allt að
því sjálfsagt að misbjóða hcilsu sinni um áraraöir
og ætlast síðan til ao því vcrði kippt í liðinn þegar
í óefni er komiö.
8Þrátt fyrir að flestum séu kunnar afleiðingar
áfengis- og tóbaksneyslu á líkamann hefur
neysla þessara efna aukist jafnt og þétt í Evrópu.
Eramleiðendiir áfengis og tóbaks hafa löngum
verið lunknir sölumenn og cinatt má sjá í auglýs-
ingum þeirra tilvísanir til æsku, heilbrigðis og
kynþokka, þó svo afleiöingar af neyslu þessara
efna vinni gegn ofangreindum þáttum. Frelsi
cinstaklingsins til þess að inisbjóða sinni cigin
heilsu verður tvíbent þcgar líf annarra er stcfnt í
hættu. Óbeinar reykingar geta verið hættulegar og
áfengi er aðalástæðan fyrir mörgum slysum, en
slys eru nú þriðja algcngasta dánarorsökin í
Evrópu á eftir hjarta- og æðasjúkdómum og
krabbameini. Áfengis- og tóbaksncysla örvar líka
vöxt þeirra sjúkdóma.
9Heilbrigði er ekki cinungis það að vera laus
við sjúkdóma, hcldur að geta lifað eðlilegu
lífi. Hin mörgu fórnarlömb sjúkdóma og slysa eiga
erfitt með að lifa eðlilegu líli utan stofnana, - og
stofnanir bjóða uppá líf sem varla getur talist
cðlilegt.
Æ Víða í Evrópu eru liafnar kostnaðarsamar
I framkvæmdir til varnar loftmengun. Þær
eru kostnaðarsaniar vegna þess að í upphafi voru
önnur viðhorf látin stjórna byggingu stóriðjuvera
en virðing fyrir heilbrigði íbúanna. Þrátt fyrir að
loftmengun sé almennt viðurkennd sem ógnun við
hcilbrigði er mikið verk eftir áður en henni verður
útrýmt, - og þá er eftir að ráðast gegn vatnsmengun
og hljóðmengun, en skaöscmi hennar hefur ein-
ungis að litiu leyti verið rannsökuð. ~gse

t.l