Tíminn - 27.03.1986, Qupperneq 16

16 Tírriihn
rr.rJ
Fimmtúdágur 27. mars 1986
AUÐLEGÐ UNDIRDJÚPANNA
Hvaö var
rússneska
orrustuskipið
aö gera
með slík
ógnarauöæfi
innanborðs
ástríðstímum?
17
F til vill er hlutur-
^ inn ekki mjög
J nterkilegur á aö
líta i fyrstu, - að-
eins grár málmklumpur um tveggja
feta langur. Flann vegur 11 kíló.
En þó lítur út fyrir að þcssi hlutur
ætli að verða tilefni milliríkjadeilu
á milli Rússa og Japana næstu árin.
Málmklumpsins er vandlega
gætt á siglingasafninu íTokyo, því
þetta er platína og verðgiidið cr
yfir 4.8 milljónir ísl. króna. Þetta
er ein af 30 slíkum stöngum og eru
margar eftir á þeim stað sem þær
komu frá, ásamt gullstöngum og
5500 kössum af breskum gullpen-
ingum.
Ffér er um að ræða hluta af
stærsta fjársjóði á hafsbotni, sent
sögur kunna frá að greina. Sumir
hafa áætlað verðgildið þúsund mill-
jónir sterlingspunda og búast menn
viö að það taki nokkur ár enn að
ná góssinu á þurrt.
Það eru breskir kafarar, reyndir
í olíuborun á Norðursjó, sem viö
björgunina vinna.
Skipið sem flutti öll þessi auðævi
var rússneska orrustuskipið
Adntiral Nakhimov, sem sökk hinn
28. maí 1905 í viðureign við
japanska flotann, sem var undir
stjórn Togo aðmíráls í japansk-
rússneska stríðinu þetta ár.
Stríðið var hrapallegt áfall fyrir
Rússa. Þeir misstu niður á hafsbotn
sex af átta orrustuskipum sínum og
tvö voru tekin herskildi. Af 37
rússneskum skipum sem tóku þátt
í orrustunni úti fyrir Kóreu sökktu
Japanar 22 og hertóku sex. Sex
skipum tókst að komast til hafnar
í hlutlausu landi og aðeins þrjú
komust í áfangastað í Vladivostok.
Hins vegar misstu Japanar ekki
nema þrjá fallbyssubáta og þrír
tundurspillar þeirra löskuðust
mikið. Þeir misstu aðeins 115 sjó-
liða en Rússar aftur á móti 4830.
Friðarsamningarnir sem á eftir
fylgdu urðu til mestu niðurlægingar
fyrir Rússa.
Ekki kom neinum því á óvart
þegar sovéski sendiherrann í
Tokyo Boris Zinovjev gekk á fund
þess embættismanns, sem fer með
hafréttarmál í utanríkisráðuneyti
Japana og lýsti yfir að Rússar teldu
sig eiga skipsflakið og að engar
björgunaraðgerðir mættu fara fram
án leyfis frá Sovétríkjunum.
Japanska stjórnin heldur hins veg-
ar fram eignarrétti sínum, þar sem
flakið er innan japanskrar land-
helgi.
Hér virðist það á endanum gilda
að sá eigi fundi sem finnur. Japani
sá sem stendur fyrir björguninni
vinnur í samráði við japanska
fjármálaráðuneytið, sem hefur
áhyggjur af hvað gerast mundi ef
slíkum firnum af gulli yrði steypt
út á markaðinn.
Fjármálamaður sá sem gengst
fyrir björguninni, Ryoichi Sasak-
awa, sem er 83 ára, hefur safnað að
sér gífurlegum auðæfum frá því
eftir síðari heimsstyrjöld og það án
nokkurrar hjálpar kominni frá fjár-
sjóðnum í Admiral Nakhimov.
Hann hefur boðið Rússum allan
fjársjóðinn, ef þeir í staðinn vilja
láta af hendi Kúrileyjar, sem þeir
hernámueftirsíðari heimsstyrjöld.
Hann kveðst þegar hafa bjargað
eðalmálmum að verðmæti 455 mill-
jónir ísl. króna úr rússneska skip-
inu með hjálp tólf brcskra kafara,
sem hann hefur leigt til starfans.
Þeir þéna 360 þúsund ísl. krónur á
mánuði.
En kafararnir fá að vinna fyrir
launum sínum. Flakið liggur niðri
á 350 feta dýpi undan eyjunni
Tsushima og flakið er mikið
skemmt vegna fyrri björgunartil-
rauna, m.a. hafa menn reynt að
beita á það djúpsprengjunt.
Efstu þrjú þilförin eru pressuð
saman í eitt og kafararnir hafa
orðið að logsjóða sér leið inn í
skipið. Stundum hefur orðið að
fjarlægja hluta sem eru allt að 200
tonn að þyngd.
Rússar hafa hótað að skerast í
lcikinn og stöðva björgunina sem á
japönsku gengur undir nafninu
„Tan Oh“ að „Himnesk ábyrgð”.
En þetta veldur köfurunum ekki
nærri jafn miklum áhyggjum og
hvirfilvindar á þessuin slóðum og
stríðir straumar á svæöinu.
Fróðir menn hafa áætiað að
björgunin muni á endanum kosta
420 milljónir ísl. króna og lágmarks
mat á verðmæti málma þarna er
1020 milljónir ísl. króna.
En ekki mun björgunarstarfið
verða til þess að svar finnist við
þeirri spurningu hvað rússneskt
orrustuskip var að gera þarna méð
öll þessi auðæfi.
Uppi eru tvær tilgátur. Önnur er
sú að fyrir þetta fé hafi átt að efla
rússneska flotann í Austurlöndum
fjær, kaupa sér stuðning og hafa
ERLEND MÁLEFNI
Þórarinn Þórarinsson skrifar:
Svisslendingareru
að mörgu leyti
óvenjuleg þjóð
Þrátt fyrir sparnaö halda þeir fast við kostnaðarsamt hlutleysi
Frá atkvæöagreiðslu um héraðsmál á torgfundi í Sviss.
SviSSLENDINGAR eru á margan hátt
sér á báti mcðal þjóðanna. Þcir
höfnuðu í þjóðaratkvæðagreiðslu
16. þessa mánaðar að sækja um
inngöngu í Sameinuðu þjóðirnar,
enda þótt fleiri sérstofnanir Samein-
uöu þjóðanna séu staðsettar í Sviss
en nokkru öðru landi, auk margra
annarra alþjóðlegra stofnana og
samtaka. Yfirgnæfandi meirihluti
þeirra, sem tóku þátt í atkvæöa-
greiðslunni, var andvígur inngöngu-
beiðninni, en rétt er að geta þess að
þátttakan var ekki mikil.
Sjö manna ríkisstjórn, sem styðst
við fjóra aðalflokkana, og mikill
meirihluti þingmana höfðu mælt
með inntökubeiðninni, en enginn
flokkanna þó tekið bcina afstöðu
með henni, neina sósíaldemókratar.
Aörir flokkar tóku Itvorki afstöðu
með eða móti.
Svissnesk stjórnvöld ákváðu, þeg-
ar Sameinuðu þjóðirnar voru stofn-
aðar, að taka ekki þátt í þeim, þar
sem þær væru stofnaðar af sigurveg-
urunum í síðari heimsstyrjöldinni og
þátttaka í þeim gæti því talist hlut-
leysisbrot. Síðan hefur viðhorfSviss-
lendinga einkennst af því að taka
sem virkastan þátt í sérstofnunum
Sameinuðu þjóðanna en hafa aðeins
áheyrnarfulltrúa á allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna og nefndar-
fundum þess. Jafnframt skyldi Sviss
vera opið öllum stofnunum Samein-
uðu þjóðanna, sem óskuðu eftir að
hafa aðsetur sitt þar.
Fyrir um það bil tíu árum hófust
umræður um það meðal svissneskra
ráöamanna, hvort ekki væri rétt að
Sviss'gcröist fullgildur aðili að Sam-
einuðu þjóðunum. Þetta hefur veriö
í deiglunni síðan, en nú fyrst var
ákveðið að ganga til þjóðaratkvæða-
greiðslu um málið.
Þjóðaratkvæðagreiðslur eru tíðari
í Sviss en nokkru landi öðru, enda
oft skylt. lögum og hefðum
samkvæmt. í fylkjunum fara einnig
fram atkvæðagreiðslur um stærri mál
þeirra. í flestum sveitarfélögum fara
fram almennar atkvæðagreiðslur á
torgfundum um öll stærri ntál þeirra,
og fór atkvæðagreiðslan fram með
handauppréttingu. Slíkar atkvæða-
greiðslur, sem eru að verða einstakar
í heiminunt, draga oft að sér athygli
erlendra ferðamanna.
. Oftast er þátttakan í slíkum at-
kvæðagreiðslum heldur lítil. Það
þykir gott, ef þátttakan er milli
40-50%. Þó er hún oft meiri á
torgfundunum.
ÝMSAR ÁSTÆÐUR eru taldar hafa
ráðið því, að Svisslendingar höfnuðu
þátttöku í Sameinuðu þjóðunum.
Veigamest er sennilega sú, að þeir
töldu hana ekki samrýmast hlutleys-
isstefnu sinni, þar sem sáttmáli Sam-
einuðu þjóðanna felur í sér vissar
skyldur, ef til styrjaldar kcmur, sem
Sameinuðu þjóðirnar hlutist til um.
Þá gæti þátttakaíSameinuðu þjóðun-
um leitt til þess, að Svisslendingar
þyrftu að taka afstöðu til ýmissa
alþjóðlegra deilumála, sem þeim
bæri að standa utan við samkvæmt
hlutleysisstefnu sinni.
Þá var lögð á það áhersla, að
Svisslendingar gætu með þátttöku í
sérstöfnunum tekið þátt í afgreiðslu
flestra eða allra mála, sem beint
snertu hagsmuni þeirra. Tryggði
þetta Svisslendingum þátttöku í
hafréttarráðstefnunni, þar sem þeir
létu talsvert að sér kveða í hópi
landluktra rt'kja.
Hlutleysisstefnan á sér sterkar
rætur hjá Svisslendingum, enda má
segja aö hún hafi gefist þeim vel.
Fjárhagslega er hún þeim þó dýr.
því að þeir verja miklum fjárntunum
til landvarna og halda uppi her-
skyldu, sem krefst öðru hverju þátt-
töku í þjálfun í landvörnum. Þótt
Svisslendingar hafi flestum þjóðum
minni ástæðu til að óttast kjarnorku-
árás, búa þeir viðeinarfullkomnustu
kjarnorkuvarnir í heimi. Skylt er að
hafa fullkomin kjarnorkubyrgi í öll-
um nýbyggingum, ásamt tilteknum
matarforða, sem þolir langa
geymslu.
Þá var í áróðrinum gegn aðild að
Sameinuðu þjóðunum lögð veruleg
áhersla á kostnaðarhliðina. Birtar
voru tölur um, að hún myndi kosta
ríkið um 20 milljónir svissneskra
franka á ári umfram það. scm það
kostar að hafa áheyrnarfulltrúa, sem
fylgjast nú með störfum allsherjar-
þingsins og ýmissa nefnda, sem beint
og óbeint tengjast því. Þetta er þó
mun minni upphæð en aðildin að
sérstofnunum Sameinuðu þjóðanna
kostar Svisslendinga, en hún nemur
nú um 170 milljónum franka á ári.
En 20 milljónir svissneskra franka er
eigi að síður uppliæð, sem sparnað-
armenn eins og Svisslendingar telja
nokkurs virði.
Önnur meginástæðan til þess, að
Svisslendingar höfruðu aðildinni að
Sameinuðu þjóðunum er talin andúð
þeirra á útlendingum, þótt slíkt
hljóti að koma mörgum á óvart,
Svisslendingar vilja gjarnan græða á
útlendingum, en að öðru leyti vilja
þeir hafa sem minnst af þeim að
segja. í Genf. þar sem flestar al-
þjóðastofnanir hafa aðsetur sitt, er
íbúunum skipt í þrjá nokkurn veginn
jafnfjölmenna hópa. í fyrsta lagi eru
það Svisslendingar sjálfir, í öðru lagi
eru það útlendir starfsmenn, sem
eru fulltrúar hjá alþjóðastofnunum
og fjölskyldur þeirra, og í þriðja lagi
útlent verkafólk, sem vinnur ýms
hin launalægstu störf, t.d. á hótelum
og veitingastöðum, og fjölskyldur
þess.
Svisslendingar einangra sig veru-
lega frá báðum erlendu hópunum og
hafa sem minnsta umgengni við þá.
Á vissan hátt haga þeir sér eins og
nokkurs konar yfirþjóð.
Svisslendingar vilja á þennan hátt
og annan vera sem rninnst útlending-
um háðir og má það þó merkilegt
teljast, þar sem þeir eru í raun ekki
sérstakur þjóðstofn, heldur tengdir
ýmist frönskum, þýskunt og ítölsk-
unt þjóðernum. Þess vegna brjóta
þeir þá meginreglu, að þörf sé sér-
staks tungumáls til að halda þjóð
saman. Svisslendingar eiga ekkert
tungumál, heldur tala ýmist þýsku,
ítölsku eða frönsku sem móðurmál
eftir laitdshlutum. þegar lítill lands-
hluti.er undanskilinn, þar sem töluð
er sérstök mállýska, en íbúar þar
verða þó að kunna eitthvert hinna
þriggja aðalmála.
Það er eitt af furðuþáttum sögunn-
ar, að á einum mestu vegamótum í
Evrópu hefur myndast samstæð
blönduð þjóð, sem stendur vörð um
sjálfstæði sitt flestum þjóðum betur.