Tíminn - 12.04.1986, Blaðsíða 9

Tíminn 9
lllllllllllllllllllllllllll TÆKNI OG FRAMFARIR llllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Laugardagur 12. apríl 1986
llilllllll
jillllllll
Hliðarsvið á FM
útvarpssendingum
Eitt af hörðustu samkeppnissvið-
unum eru útvarpssendingar í Banda-
ríkjunum eftir að FCC gaf vilyrði
fyrir því að aukin notkun hliðarrása
yrði leyfð. Hliðarrásir eða SCA
(Subsidiary Communications Aut-
horization) er notkun á sendisviði
því sem venjulegri FM rás er úthlut-
að en er almennt ekki í notkun. í
Bandaríkjunum fær hver FM út-
varpsrás úthlutað 0.2 MHz sviði til
sendingar á og er þá miðað við að
tvær FM sendingar séu það langt frá
hvor annarri í tíðni að þær trufli ekki
hvor aðra. En nú er ekki nema hluti
sviðsins notaður í sendingum og er
því sviðinu yfirleitt skift í þrennt. í
fyrsta lagi er aðalsendibylgjulengd, í
öðru lagi stereo bylgjusviðið og svo
SCA sviðið. Útvarpssendingin á sér
stað vegna þess að aðalsendibylgjan
er látin bera upplýsingarnar (modul-
eruð). Við það færist tíðni aðalsendi-
bylgju út um 15 kHz bæði upp og
niður, monosendingin tekur þannig
yfir 30 kHz svið. Sama gildir um
stereotíðnina sem er almennt í 38
kHz fjarlægð frá aðalbylgju og tekur
líka 30 kHz svið. Stereo og mon-
osviðið tekur þannig 53 kHz svið frá
miðju (monosignalið) og þá eru
ónotuð 47 kHz sem notuð eru undir
SCA rásir. Venjuleg SCA rás er 12
kHz á breidd og var aðallega notuð
til að veita sérstökum atvinnustétt-
um upplýsingar, gefa út umferðar-
tilkynningar og slíkt. í Evrópu hafa
SCA rásir verið notaðar til að koma
á framfæri upplýsingum um umferð
til sérútbúinna útvarpstækja. Venju-
leg FM útvörp geta nefnilega ekki
numið SCA hliðarsviðssendingar.
Almennt gátu svæðaútvörp fengið
heimild til að reka eina hliðarrás
sem þau leigðu út til aðila sem gátu
nýtt sér rásina. En takmörk voru á
notkun, einungis mátti senda út
hljómlist eða talað mál á þessum
rásum. Með nýrri reglugerð fengu
stöðvarnar heimild til að hafa fleiri
SCA rásir og nota þær til sendinga á
stafrænum- gögnum en það sem
skifti mestu máli var að reka mátti
SCA rásirnar þó meginrás væri lok-
uð og nota hvaða aðferð sem menn
kusu til að modulera sendinguna.
Þetta olli verðfalli á flutningi upp-
lýsinga til notenda og vinnur mjög á
hinar venjulegu aðferðir við gagna-
sendingu, þ.e.a.s. notkun símalína
og leiðsla. Því miður geta ekki allir
notfært sér þetta þar sem að sérstak-
an búnað þarf til að ná SCA rásunum
og upplýsingarnar þurfa að vera af
því tagi að það sé hagkvæmt að nota
útvarp til sendingar á upplýsingun-
um. Þar sem að fjárfestingin í SCA
búnaði er í kringum $3000 til $5000
og móttökutækin á svipuðu verði og
venjuleg útvörp hafa flestir þeir
aðilar sem hafa upplýsingaveitur af
þessarri gerð og nægir hið litla
dreifisvið SCA rásarinnar sóst mjög
eftir að komast að hjá þessum hliðar-
rásum. Meðal hinna fyrstu voru
verðbréfamarkaðir sem nota hliðar-
rásimar til að koma upplýsingum
um breytingar á stöðu verðbréfa,
hlutabréfa og öðrum slíkum upplýs-
ingum til fjármagnseigenda.
Eitt slíkt móttökutæki er QueTrek
og gefur það upp stöðuna í stærstu
verðbréfahöllum í Bandaríkjunum.
Boðin er send út á SCA staðbund-
inna stöðva í stærstu borgum Banda-
ríkjanna. Upplýsingarnar berast til
lítils tækisins á öldum útvarps-
bylgna. Tækið nemur þessi boð,
geymir þau og sýnir þau á skjánum,
eftir fyrirskipunum. Tæki þetta er
boðberri nýrrar þróunar á sviði upp-
lýsinga og þæginda, ein af öldunum
sem eru nú í dag að breyta öllu
daglegu atferli manna. Ásamt tölvu-
símum og sjónvörpum er þetta tæki
til þægindaauka og til að hraða
upplýsingaflæði. Tækið nemur staf-
ræn boð sem berast á „baki“ útvarps-
bylgna og heyrast ekki í venjulegum
útvörpum. Tækið nemur þessi boð
Que Trek
Upplýsingarnar berast tækinu á öld-
um útvarpsbylgna, tæki þetta nemur
stafræn boð sem berast á „baki"
útvarpsbylgna og heyrast ekki í
venjulegum útvörpum. Tækið nem-
ur þessi boð en geymir einungis og
sýnir þau sem um er beðið.
Eins og er þá eru það upplýsingar
um hlutabréfamarkaði og stöðu
bréfanna sem um er að ræða og er
upplýsingaflæðið einungis 7000 bréf
og stöður þeirra, breytingar á stöðu
bréfanna eru sendar út á 70 sek-
úndna fresti.
en geymir einungis og sýnir þau sem
um er beðið. Hver útvarpsstöð í
Bandaríkjum Norður-Ameríku sem
fær úthlutað 200 kH bylgjusviði, en
notar einungis 53 kH fyrir venjulegar
sendingar getur nýtt sér hliðarsviðin
til sendingar slíkra sem þessara.
Hliðarsviðið hefur lengi verið notað
til sendingar á t.d. tónlist sem sér-
stök tæki nema, svo sem í lyftum og
til takmarkaðra upplýsingasendinga.
Fyrirtækið DATASPEED í Banda-
ríkjunum sá sér leik á borði og leigir
nú hliðarsviðið hjá nokkrum FM-
stöðvum og sendir á þeim upplýsing-
ar sem það tekur niður í gegnum
gervihnött. Eins og er þá eru það
upplýsingar um hlutabréfamarkaði
og stöðu bréfanna sem um er að
ræða og er upplýsingaflæðið einungis
varðandi 7000 bréf og stöður þeirra,
breytingar á stöðu bréfanna eru
sendar út á 70 sekúndna fresti. Boð
nást allstaðar þar sem FM-bylgjurn-
ar nást og hægt er að vera í Los
Angeles og fá á skerminn stöðu
hlutabréfa á markaði í New York,
70 sekúndum eftir að staðan breytist.
Verið er að markaðssetja samskonar
tæki sem tengja má við tölvu og er
þá hægt að senda ýmis boð og
rafeindapóst beint frá útvarpsstöð-
inni til notenda. Búist er við að á
næstu árum verði notkun hliðarsvið-
anna komin á fullt og upplýsingar
um t.d. veður, verð á ýmsum vörum
í hinum ýmsu verslunum o.s.f., ber-
ist þannig beint til notenda án þess
að hann þurfi að tengjast ákveðnum
gagnabönkum. í framtíðinni má bú-
ast við að tæki lík þessu teljist jafn
sjálfsögð og vasatölva vegna hinna
geysimiklu möguleika sem gagna-
rýmd hliðarsviðanna býður upp á.
Mörgum þykir nóg um upplýsinga-
holskeflu dagsins í dag en hvað þá
með morgundaginn þegar að upplýs-
ingaflæðið verður ekki einungis
gegnum símlínur heldur einnig á
flestum hliðarsviðum útvarpssend-
inga með eða án millitengsla fjar-
skiptahnatta...?
Gagnasendingar
Fyrst um sinn munu SCA rásirnar
taka verkefni frá hinum svokölluðu
„modemum" á meðan markaðurinn
er að finna út hvaða tölvugögn eiga
við þessa ódýru dreifingarleið. Mod-
em er eitt af því sem mestu máli
skiftir fyrir framtíðarþjóðfélag.
Modem er sími tölvunnar og notar
hún það til að hringja gegnum síma-
kerfið í aðrar tölvur og tala við þær.
í flestum tilfellum þarf talvan að
hafa samskiftaforrit sem snýr boðum
hennar á það form sem sent er
gegnum tölvusímann og viðtakandi
talva skilur. Þ.e.a.s. að sætisnúmer
t.d. „Þ“ hjá sendingartölvu sé hið
sama og hjá móttökutölvu PC, ef
svo er ekki þarf samskiptaforritið að
umbreyta sætisnúmerinu hjá send-
ingartölvu yfir í sætisnúmerið hjá
þeirri tölvu sem sent er til og svo
öfugt þegar að hún sendir aftur til
baka. Einnigþarf að ganga úr skugga
um að tölvurnar skilji hvor aðra
þegar þær eru að undirbúa sendingu
eða ljúka henni. Þannig að talvan
sem sent er til viti að hún á von á
sendingu og hvenær sendingu lauk,
hvort fleiri sendingar eru á leiðinni
o.s.f. Þetta virkar kannski flókið en
í fæstum tilfellum verður notandi
tölvunnar var við annað en skilaboð
til hans um að talvan sé tilbúin; sé
að senda; sé búin að senda. Modem-
ið sér yfirleitt einungis um sending-
una en til eru modem sem kanna
hvaða talva sendir og hvaða talva
tekur við, flest modem sjá sjálfvirkt
um að stilla saman sendingarhraða,
stilla af parity og setja stop bits
og sum einnig hvort um 8 eða 7 bit
sendingu er að ræða. Parity bit segir
til um hvort sending er rétt og er það
aukabit sem er búin til útfrá hinum
bitunum í sendingunni og sér um að
heildarútkoman sé slétt tala eða
oddatala, eftir því sem ákveðið var.
Sendihraðinn er yfirleitt 300bps/
1200bps (bps stendur fyrir bitar á
sekúndu) en á dýrari tölvusímunum
má senda margfalt hraðar en þá eru
það gæði símalínunnar sem koma
inn í dæmið. Sé modemið „full
duplex“ þá bæði sendir það og tekur
við í einu, sé það aftur á móti „half
duplex“ getur það einungis séð um
að senda eða taka við en ekki bæði
samtímis. Þegar tekið er tillit til þess
að tölvusímarnir kosta ekki nema
nokkur þúsund og yfirleitt þarf ekki
að stilla þá nema einu sinni, þá er
það stórfurðulegt að þeir skuli ekki
vera meira notaðir en þeir eru. í
flestum framtíðarspám er gert ráð
fyrir að hvert heimili hafi sitt eigið
tölvunet þar sem stjórn sé höfð á
öllum rafbúnaði heimilisins og þetta
net sé tengt við stærri net gegnum
...modem, þráðlausri tengingu og
beint gegnum hliðarsvið útvarps og
sjónvarpsbylgna. Modemið verður
örugglega jafn sjálfsagt og að hafa
síma. Á það má benda að Póstur og
sími hefur sett upp X.25 tölvunet og
þeir sem á annað borð hafa tölvu
ættu að kynna sér þá möguleika sem
hafa opnast með tilkomu X.25.
Þegar um sendingar á SCA rásum
er að ræða þá er engin hætta á
því að móttökustöðin misskilji skila-
boðin í sendingunni þar sem að lítil
hætta er á að mikið vai verði á
móttökutækjum. Kerfiþaðsem Am-
erican Data Transmission í New
York notar til gagnasendinga getur
sent á 9600 baudum eða á 32 undir-
rásum hverri á 240 bit á sek. Þannig
má nýta SCA rásir til að koma
gagnasendingum til viðtakenda þeg-
ar þeir eru of margir til að innhring-
ingar borgi sig eða gögnin eru of
mikil eða þess eðlis að modemsend-
ingar reynast dýrkeyptari. Modulat-
ion Sciences í Brooklyn hefur t.d
hannað búnað fyrir banka til gagna-
samskifta á fjármálalegum upplýs-
ingum. Þó það kerfi keyri á 4800
baud þá hefur það einungis eina
skekkju per milljón gögn og er það
margfalt lægra en skekkjumyndun
yfir símalínur.
Paging
En SCA rásirnar koma einnig að
góðum notum í þjónustu hins opin-
bera, t.d. nota Evrópuþjóðirnar
hliðarrásir til þess að koma upplýs-
ingum um umferð og ýmsum tilkynn-
ingum á framfæri við viðtakendur
(ARI kerfið). Einnig nota stórmark-
aðir í Bandaríkjunum SCA rásir til
að koma tilkynningum til starfs-
manna sinna til skila. Nýjasta hug-
myndin er þó paging; orð notað yfir
það að ná í aðila. Eins og allir vita
ganga sjúkrahúslæknar með Bip tæki
sem bípa þegar að skiftiborðið þarf
að ná sambandi við lækninn, við það
að heyra bípið fer læknirinn í næsta
síma og hringir í ákveðið númer.
Unnt er að nota SCA rásir sem
sendirásir fyrir uppköllun og er til
búnaður sem getur náð til milljón
mismunandi biptækja og dregur allt
að 25 til 30 mílur frá sendistöð. En
SCA er ekki gallalaus en spurningin
um gallann er hreint gæðaspursmál
og í fæstum tilfellum eru gæði aðal-
scndingar það mikil að gallarnir við
SCA skifti máli. Ein af aðalástæðun-
um fyrir tregðu FCC til að gefa SCA
rásir alveg fríar er sú að þrátt fyrir
að SCA rásirnar eigi ekki að trufla
■ meginsendingu hjá útvarpsstöðvum
með lítinn sendingarstyrk þá kemur
fyrir að SCA rás í nálægð við méginrás
valdi heyranlegri truflun. Slík trufl-
un er þó sjaldan heyranleg en þó var
hættan á gæðamissi aðalsendingar
talin það mikil að FCC var tregt á að
heimila notkun SCA rása í námunda
við meginrás. Fyrir flestar FM stöðv-
ar sem senda úr afþreyingarefni
skiftir þessi litla áhætta engu máli og
einhverra hluta vegna hefur það sýnt
sig að áhrif fleiri en einnar SCA
rásar á sendingarstyrk er engu meiri
en einnar.

HMH precision
hjöruliðskrossar
Þekking Reynsla Þjónusta
^ FÁLKINN *
ráVpf 5UOURLANDSBRAUT 8, SÍMI 84670
Bændur
Til sölu heybindivél MF 128 súgþurrkunartæki
h 22 blásari 18 hestafla rafmótor frá Jötni hf.
Upplýsingar í síma 99-5564
V