Tíminn - 30.05.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 30. maí 1987
Tímirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
NíelsÁrni Lund
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími::
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Til mikils að vinna
Nú þegar slitnað hefur upp úr viðræðum Sjálfstæðis-
flokks, Alþýðuflokks og Kvennalista er vert að staldra
við og gera sér grein fyrir þeim ávinningum sem
núverandi stjórnarsamstarf hefur fært samfélaginu. Eitt
helsta viðfangsefni núverandi stjórnar var að ná niður
verðbólgu. Það tókst. Þá hefur tekist að mynda sjóði til
eflingar atvinnulífi og halda við ákveðnum stöðugleika
þrátt fyrir margvísleg einkenni um þenslu. Með vissum
hætti hafa þegnar landsins orðið að taka á með
stjórnvöldum við að koma lagi á efnahagsmálin. Það
samstarf stjórnar og þjóðar hefur borið mikinn árangur
síðustu fjögur ár, þótt segja megi að þriggja milljarða
halli á fjárlögum sé enn hluti af óleystu vandamáli. Til
þess halla var stofnað til að leysa vanda láglaunahópa í
þjóðfélaginu.
Sú ríkisstjórn sem nú situr skilaði af sér þjóðfélagi í
tiltölulega góðu jafnvægi. Niðurstöður kosninga bentu
til þess að fólk væri almennt mjög ánægt með ríkisstjórn-
ina og störf hennar. Sérstaklega nýtur Steingrímur
Hermannsson, forsætisráðherra, almannahylli. Það
virðist því snúa nokkuð öfugt við almennum vilja, þegar
áherslu er verið að leggja á myndun samsteypustjórna,
sem vegna tilkostnaðar myndu á skömmum tíma
sólunda aðfullu árangri liðinnafjögurra ára. Hefur m.a.
komið fram, að ef farið hefði verið eftir tillögum
Kvennalista í launamálum, til viðbótar þeim þremur
milljörðum, sem síðustu samningar kostuðu, þá hefði
verðbólgan verið komin upp í 90 stig á skömmum tíma.
Allt þetta verður að hafa í huga og auðvitað þurfa
menn að tala saman. En einhliða kröfupólitík í
stjórnarviðræðum sýnir okkur einfaldlega hvern óraveg
við erum á stundum komin frá stjórnmálum stórrar
yfirsýnar, þar sem hvorki mannametingur, stólaþörf
eða kaupgjaldsmál eru látin ráða ferðinni svo eitthvað
sé nefnt af litlu hlutunum, sem oft eru látnir sitja í
fyrirrúmi. Stjórnmál eru list hins mögulega. Kröfupólit
ík verður hins vegar aldrei metin til listar. Við höfum
tekið á okkur þriggja milljarða halla á fjárlögum sem
framlag til þjóðarsáttar. Pað er ofætlun að halda að
slíkur stórfelldur hallabúskapur geti gengið áfram.
Alltof mikill tími og alltof ófrjó umræða hefur farið í
kröfupólitík á undanförnum áratugum, svo önnur og
brýnni mál hafa ekki komist að. Kröfustefnan endaði í
130% verðbólgu.
Það er ljóst að sú stjórn sem nú situr hefur ekki
meirihluta á Alþingi. Þó nægir henni fylgi eins þing-
manns til viðbótar til að geta afgreitt fjárlög. Þess eru
dæmi frá Danmörku og Noregi að þar takist að stjórna
þótt ekki sé hreinn meirihluti fyrir hendi. Hér hefur
aftur á móti ekki á þetta reynt nema fyrir liggi yfirlýsing
flokks utan stjórnar um stuðning. Stjórnamálamenn hér
hafa yfirleitt verið tregir til að fara leið hins tæpa
meirihluta, eða leið Dana og Norðmanna. Þeir kjósa
heldur hreinan og afdráttarlausan meirihluta. Þá getur
farið svo vegna hrossakaupa, sem núverandi stjórnar-
flokkar hafa sloppið við í sínu samstarfi, að fjögurra ára
skynsemi í stjórnarfari verði að engu á skömmum tíma.
Framsóknarflokkurinn, undir forustu Steingríms
Hermannssonar, forsætisráðherra, er reiðubúinn til
stjórnarsamstarfs, eins og hann er reiðubúinn til að vera
í stjórnarandstöðu næsta kjörtímabil ef svo býður við
að horfa. Flokkurinn myndi eðlilega kjósa, að geta með
samstarfi hindrað að verðbólguskriðunni verði hrundið
af stað að nýju. Hann vill viðhalda því jafnvægi og þeirri
þjóðarsátt sem náðist á liðnu tímabili.
NNAN TÍÐAR koma álagning-
arseðlarnir inn um bréfalúguna og
þar með birtist fólkinu í landinu sá
skattur sem þeim ber að greiða til
samfélagsins á þessu ári.
Af sköttunum skulið
þið þekkja þá
Skattarnir eru eins og allir vita
hluti af tekjum hins opinbera sem
varið er til hvers konar sameigin-
legra þarfa landsmanna, s.s. til
heilsugæslu, samgangna, mennta-
mála o.s.frv. í orði kveðnu eiga allir
að greiða skatta sem á annað borð
hafa tekjur yfir einhverju ákveðnu
lágmarki, sem á að þýða í reynd að
tekjulægsta fólkið, sem er með tekj-
ur undir þessu lágmarki sé skatt-
laust. Þetta er ekki óeðlilegt þar sem
tekjur margra fjölskyldna eru í
reynd ekki hærri en sem nemur
lágmarksframfærslukostnaði og
varla það. Hins vegar verður því
ekki á móti mælt að allt of oft eru
uppgefnar tekjur engan veginn í
samræmi við augljósa eyðslu fólks til
einkaþarfa og skattar þess þar af
leiðandi lágir eða engir. M.ö.o.
þessir einstaklingar stunda annað
hvort hrein skattsvik eða þá að
skattalögin eru svo vitlaus að þau ná
ekki til þessara manna.
Alþingi ályktar
Undanfarin ár hefur orðið mikil
umræða um skattsvik og leiðir til að
koma í veg fyrir þau. Því miður
hefur þessi umræða að því er virðist
ekki náð eyrum ráðamanna þjóðfé-
lagsins a.m.k. verður ekki bent á
neinar ákveðnar aðgerðir sem hafa
skilað þeim árangri sem ætlast er til.
Þó hafa þessi mál verið rædd á
Alþingi og þar hafa verið samþykkt-
ar ályktanir.
Hinn 3. maí 1984 samþykkti Al-
þingi eftirfarandi þingsályktunartil-
lögu:
„Alþingi álykuir að fe/a ríkis-
stjórninni að koma á fót starfshópi
sem í samvinnu við skattyfirvöld
hafi það verkefni að gera grein fyrir
og leggja mat á eftirfarandi:
1. Umfang skattsvika hérlendis
miðað við upplýsingar um þjóðar-
tekjur íþjóðhagsreikningum og öðr-
um opinberumgögnum annars vegar
og upplýsingar um framtaldar tekjur
í skattaframtölum hins vegar.
2. Hvort skattsvik megi rckja
sérstaklega til ákveðinna starfsstétta
og starfsgreina.
3. Umfang söluskattssvika hér á
landi.
4. Helstu ástæður fyrir skattsvik-
um og hvaða leiðir eru vænlegastar
til úrbóta".
Málið hefur
verið kannað.
í framhaldi af samþykkt þessarar
ályktunar var skipaður starfshópur
til að kanna þessi mál, og skilaði
hann áliti til Alþingis í fyrra vor.
Þótt ár sé liðið frá útkomu skýrsl-
unnar og um hana hafi verið rætt í
fjölmiðlum er full ástæða til að
minna landsmenn á innihald hennar.
Stafar það einkum af tvennu:
Annars vegar þeirri staðreynd að
skattsvik eru stunduð enn á sama
hátt og áður og hins vegar að ekkert
raunhæft hefur verið gert til að
koma í veg fyrir þau.
4 milljarðar eru
___________týndir______________
í samandregnum niðurstöðum
þess starfshóps sem falið var að
vinna í samræmi við þessar ályktanir
kom fram staðfesting á gífurlegum
skattsvikum hér á landi.
Niðurstaðan var m.a. sú að um-
fang dulinnar starfsemi mætti á árinu
1985 áætla um 6% af vergri þjóðar-
framleiðslu eða sem nam 6,5 mill-
jörðum króna. „Tap hins opinbera
vegna vangoldinna beinna skatta og
söluskatts má áætla um 2,5 - 3,0
milljarða króna árið 1985“.
Séu þessar tölur framreiknaðar
með lánskjaravísitölu til ársins 1987
getur þessi fjárhæð numið á bilinu
3,6 - 4,3 milljarðar, sem er svipuð
tala og allur fjárlagahallinn sem
stjórnvöld standa ráðþrota frammi
fyrir. Hann er ætlað að brúa með
lántökum og niðurskurði á opinber-
um rekstri og svo að sjálfsögðu með
aukinni skattheimtu hjá þeim ein-
staklingum sem borga skatta.
Væri nú ekki ráð að menn tækju
sig saman í andlitinu og réðust í eitt
skipti fyrir öll á þessi skattsvik og
næðu þeim fjármunum sem ríkis-
sjóði ber lögum samkvæmt.
Ekkert hefur
verið gert
Þegar þessi skýrsla kom fram hélt
þáverandi og núverandi fjármála-
ráðherra Þorsteinn Pálsson blaða-
mannafund og kynnti innihald
hennar. Þá lýsti hann einnig yfir
eindregnum vilja sínum til að ráðast
að því þjóðarmeini sem skattsvikin
eru og lofaði aðgerðum. Síðan ekki
söguna meir. Enginn efast í sjálfu
sér um góðan vilj a Þorsteins Pálsson-
ar í þessu efni, en skattsvik eru enn
við lýði.
Einhverjir kunna að segja að
fjármálaráðherra hafi lagt fram
frumvarp um staðgreiðslukerfi
skatta. Það er mikið rétt og allir eru
sammála um nauðsyn þess. Hins
vegar verður engan veginn séð að
staðgreiðslukerfið komi í veg fyrir
skattsvik. Þau munu blómstra áfram
og auka ójöfnuð í landinu hvort sem
skattarnir eru staðgreiddir eða ekki.
Annarra ráðstafana er þörf ef þau á
að uppræta.
Óneitanlega læðist sá grunur að
fólki að ráðamenn
hafi í raun gefist upp fyrir þessum
ófögnuði og láti málin dankast án
þess að gera nokkuð raunhæft. Við
það verður ekki unað. Vandamálið
er stórt og erfitt en það verður að
leysa. Ólíðandi er að aðeins launa-
fólkið í landinu beri hitann og þung-
ann af rekstri samfélagsins.
Söluskattssvik
í skýrslu nefndarinnar segir eftir-
farandi: „Engar óyggjandi leiðireru
til að áætla söluskattssvik“.,en
gera má ráð fyrir að umfang sölu-
skattssvika hér á landi sé um 11% af
skiluðum söluskatti. Petta jafngilti
um 1,3 millj‘örðum króna 1985.“
Framreiknað til ársins í ár er þessi
upphæð um 1,9 milljarðar króna.
Ekki er sjáanlegt að nokkuð raun-
hæft hafi verið gert til að bæta
innheimtu söluskatts. Svindlið er
látið afskiptalaust. Minna má á að
söluskatt þennan hafa þó neytendur,
hinn almenni maður greitt í góðri trú
að hann fari í ríkiskassann. Sölu-
skatturinn strandar hins vegar hjá
viðkomandi aðila sem innheimtir
hann og nýtist þeim einstaklingi í
einkaneyslu.
í skýrslunni segir um þessi sölu-
skattssvik: „Sú skoðun er nokkuð
ríkjandi að hætta á undandrætti á
söluskatti sé mest hjá smærri fyrir-
tækjum þar sem selt er beint til
neytenda og eigendurnir sjá mest
um viðskiptin og skráningu þeirra.
Hins vegar er talið að hættan minnki
þegar umsvif fyrirtækjanna verða
meiri, bókhald stærri fyrirtækja sé
oft betra en þeirra smærri og a 1-
mennir launþegar annast viðskiptin
og skráningu þeirra."
Þau atriði sem hér koma fram
staðfesta vitneskju almennings um
hverjir græða mest á söluskattssvik-
unum og skýra mikil umsvif ein-
stakra manna sem ekki eru í neinu
samræmi við uppgefnar tekjur
þeirra.
Yfirvöld játa að mikill misbrestur
sé á innheimtu söluskattsins. Þau
láta hins vegar þar við sitja.
Fram hafa komið tillögur um að
afnema söluskattinn og taka í hans
stað upp virðisaukaskatt. Skiptar
skoðanir eru um ágæti hans og
reynslan af honum misjöfn þar sem
hann er framkvæmdur. Verði hann
lögleiddur hér er vonandi að hann
skili betri árangri en söluskattskerfið
nú.
Svo virðist hinsvegar sem umræð-