Tíminn - 17.09.1987, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Fimmtudagur 17. september 1987
FRÉTTAYFIRLIT
MANILA - Salvador Laurel I
varaforseti og fyrrverandi utan-
ríkisráöherra Filippseyja hefur,
eftir deilur viö forsetann um
hvernig taka skuli á baráttunni
gegn skæruliðum, ákveöiö aö
taka ekki sæti í nýrri ríkisstjórn
Corazon Aquino, en hann mun
ekki láta frá sér titil varaforseta
og hyggst nota þann titil til að
vinna að forsetakjöri sínu I
næstu kosningum. Laurel hef-
ur ávallt veriö talinn frekar
utangátta I ríkisstjórninni og
Unido flokkur hans er ekki hluti
af Lakas Ng Bayan flokkasam-
steypunni, sem stendur á bak
viö ríkisstjórn Aquinos.
HARARE - Ftíkisstjórn
Zimbabwe hefur lagt fram rót-
tækar tillögur til breytinga á
stjórnarskrá landsins, sem sett
var 1980. Meginefni tillagn-
anna er aö koma upp embætti
forseta meö framkvæmdavald
í staö embætti forsætisráð-
herra eins og nú er. Reyndar
er til formlegt forsetaembætti
án valda, en þaö verður aflagt
ef að breytingunni veröur. Þó
er ekki gert ráö fyrir aö núver-
andi forsætisráðherra, Robert
Mugabe, sem stefnir aö koma
á eins-flokks kerfi í landinu,
eigi erfitt með að setjast í hið
nýja embætti þegar þar aö
kemur.
RASHAYA, LÍBANON -
ísraelsmenn hófu sínar mestu
hernaöaraögeröir síðan 1985
I Suður-Líbanon þegar þeir
hófu eftirför eftir skæruliöahóp,
sem drápu 3 ísraelska
hermenn. Eftirförinni, sem stóö
allan þriðjudaginn, varö árang-
urslaus þrátt fyrir aö skriðdrek-
ar, herþotur, þyrlur og fót-
gönguliö (sraelshers fín-
kembdu Bekaa dalinn, sem er
einskis manns land á milli víg-
línu ísraelsmanna og Sýrlend-
inga.
SEOUL - Með því aö heita
því aö finna málamiðlun um
tímasetningu næstu almennu
kosninga í Suður-Kóreu, yfir-
stigu stærstu stjórnmálaflokk-
arnir þar í landi I gær erfiðasta
þröskuldinn fyrir því aö þingið
í Suður-Kóreu samþykkti drög
aö nýrri stjórnarskrá.
En baráttan fyrir forsetakosn-
ingar, þær fyrstu I 16 ár, sem
áætlaðar eru í desember n.k.
er þegar komin í fullan gang.
Útvalinn kandidat stjórnar-
flokksins, Roh Tae Woo er nú
í heimsókn I Washington til að
hressa upp á ímynd sína. Lík-
legur frambjóöandi stjórnar-
andstæöinga, Kim Dae Jung,
hefur aö undanförnu feröast
um landiö og vakið mikla at-
hygli.
BUDAPEST - Þjóðþing
Ungverjalands kom saman á
fágætan þriggja daga fund í
gær til aö taka ákvöröun um
harðar aögeröir í ríkisfjármál-
um, en landið er á kafi í
erlendum skuldum. Þar veröa
teknar til umfjöllunar leiðir eins
og tekjuskattur á einstaklinga
og stöövun fjárframlaga til
óarðbærra fyrirtækja.
I ÚTLÖND llllllllllllllllllllllllll

Friðarfrumkvæði leiðtoganna sex og Bofors hneykslið:
Palme og Gandhi útkljáðu
vopnasölumál á friðarfundi
I janúar 1986 ferðaðist OlofPalme
þáverandi forsætisráðherra Svía
ásamt kunnri afvopnunarnefnd, sem
kennd er við hann, til Indlands í því
augnamiði að ræða afvopnunarmál
við Rajiv Gandhi forsætisráðherra.
Á þeim fundi voru einnig rædd
málefni er vörðuðu svokallað friðar-
frumkvæði fjögurra heimsálfa eða
friðarfrumkvæði scx Irjóðarleiðtoga,
scm komið var á fyrir frumkvæði
Samtaka þingmanna um alþjóðlegar
aðgerðir. Þjóðhöfðingjarnir voru
auk Palme og Gandhi Raúl Alfons-
ín, forseti Argentínu, Miguel de la
Madrid, forscti Mcxíkó, Júlíus Ny-
erere, forscti Tanzaníu og Andreas
Papandreou, forsætisráðherra
Grikklands. Þess má gcta að formað-
ur Samtaka þingmanna um alþjóð-
legar aðgerðir, sent stóð fyrir friðar-
frumkvæðinu, var á þessum tíma
Ólafur Ragnar Grímsson.
Á þessum friðarfundi gengu þeir
Olof Palme og Rajiv Gandhi endan-
lega frá vopnasölusamningi sænska
vopnafyrirtækisins Bofors til indver-
ska hersins, samkvæmt frásögn
þýska tímaritsins Spiegel. Þessi
vopnasala hefur heldur betur dregið
dilk á cftir sér þar sem indverska
stjörnin, og Rajiv Gandhi forsæti-
sráðherra, standa nú höllunt fæti
vegna síendurtekinna ásaktina unt
mútuþægni og aðra spillingu. Þar
kentur vopnasalan frá Bofors við
sögu, þar sent indverskir stjórnar-
andstæðingar halda því fram að
mútur hafi verið með í spilinu og
nánir vinir og ættingjar Gandhis,
reyndar jafnvel hann sjálfur, hafi
notið góðs af.
Sænsk yfirvöld hala viðurkennt að
Bofors, dötturfyrirtæki Nóbel-sam-
steypunnar, hafi greitt „umboðs-
laun“ inn á bankareikninga í Sviss
Fleira en friðarmál rætt á fundum þjóðarleiðtoganna sex.
en hafa hingað til ncitað að gefa upp
nöfn reikningshafanna. Sænsk blöð
sent fjalla unt viðskiptamál eru á
einu ntáli unt að vopnaverksmiðjan
hafi stungið undan fjórðungi mill-
jarðs sænskra króna og hefur opin-
beri ákærandinn Lars Ringberg nú
séð ástæðu til að láta fara fram
rannsókn á málum Bofors vegna
gruns um mútugreiðslur.
í febrúar 1986 hreppti Bofors, í
harðri samkeppni við aðra evrópska
vopnafrantleiðendur, risavaxinn
kaupsamning. Indverski herinn lagði
inn pöntun upp á 8,4 milljarða
sænskra kröna. Samningur var síðan
gerður um áframhaldandi aðstoð
Bofors til næstu 10 ára við að byggja
upp eigin framleiðslu. Sá samningur
hljóðaði upp á 7 milljarða sænskra
króna. Þar á móti ábyrgðist Bofors
að flytja Indverjum vopnabúnað fyr-
ir 8 milljarða króna. I Bofors verk-
smiðjunum urðu fagnaðarlæti yfir
unnum sigri. Þar höfðu verið mögur
ár, en nú sá fyrir endann á þeim.
Yfirmaður Nóbel-samsteypunnar,
Anders Carlberg lýsti því yfir að
„Ríkisstjórnin gekk í ábyrgð fyrir
okkur. Ég hef aldrei orðið vitni að
slíku fyrr.“
Gandhi hefur nú loks upplýst
hvað það var sem þarna gerðist,
enda er hann kominn í varnarstöðu.
Hann segir Olof Palme hafa gefið
sér drengskaparloforð, gegn því að
Bofors fengi samninginn, að þar
kæmu „engir milliliðir" við sögu,
þ.e. hvorki umboðsmenn né mútur.
Þá kom fram hvað sænsku ríkis-
stjórriinni var mikið í mun að tryggja
Bofors vopnasöluna. Frá október
Franski nýnasistaleiðtoginn LePen:
Gasklefar nasista
skiptu litlu máli
Ummæli Jean LePen leiðtoga
franska nýnasistaflokksins, Þjóðern-
isfylkingarinnar, í sjónvarpsviðtali á
sunnudag, þess efnis að gasklefar
útrýmingabúða jrýsku nasistanna t'
síðari heimsstyrjöldinni væru minpi
háttar atriöi og þar að auki umdeilt
meðal sagnfræðinga hafa vakið
mikla ólgu í Frakklandi og á Evrópu-
ráðsþinginu í Strassborg.
Stjórnmálamenn úr öllum flokk-
um hafa fordæmt ummæli LePen og
kröfðust þess að hann yrði látinn
víkja af Evrópuráðsþinginu, en þar
eiga sæti fulltrúar 12 Evrópuþjóða.
Á fundi þingsins í fyrradag voru
ummæli LePcn fordæmd og að til-
lögu forseta þingsins gert einnar
mínútu þagnarhlé í mótmælaskyni.
Jean LePen mun tjá sig um við-
brögðin á föstudag, en talsmaður
Þjóðernisfylkingarinnar sagði frétt-
amönnum að LePen þyrfti ekki á
neinni kennslustund í siðfræði að
halda og allra síst frá þeim sem grafa
undan þjóðernistilfinningu Frakka.
Pólitískir andstæðingar LePen
telja að með ummælum sínum hafi
þessi forsprakki franskra hægri öfga-
afla minnkað mjög þá litlu mögu-
leika sem hann hafði í forsetakosn-
ingunum þar í landi, sem fram fara
í ntaí á næsta ári. I þingkosningunum
1986 fékk Þjóðernisfylking LePen
10% atkvæða og það mest út á
andstöðu sína við innflytjendur.
Hæstaréttardómaraefni Reagans í yfirheyrslu:
Bork „grillaður“
á Watergatemálinu
Robert Bork dómari, sem Ron-
ald Reagan hefur tilnefnt til að
taka sæti í Hæstarétti Bandaríkj-
anna, fékk að finna fyrir hvössum
spurningum öldungadeildarmanna
á öðrum degi yfirheyrslna þing-
nefndar um hæfni hans, þegar
fjallað var um hlut hans í Water-
gate málinu margfræga.
Hið mjög svo umdeilda atriði,
snýst um þá ákvörðun Borks að
hlýða Nixon þáverandi forseta og
reka Archibald Cox, sem hafði
með höndum rannsóknina á Wat-
ergate hneykslinu. En þáverandi
dómsmálaráðherra Elliott Ric-
hardson og aðstoðarmaður hans
William Ruckelshaus sögðu af sér
embættum frekar en að reka Cox.
Aðgerð Borks í málinu var síðar
úrskurðuð ólögleg fyrir rétti.
Tilnefning Borks hefur vakið
gífurlegar umræður í Bandaríkjun-
um, enda þykir maðurinn afar
íhaldssamur. Hræðast andstæðing-
ar hans að íhaldsemi hans geti
orðið til þess að Hæstirétturinn
breyti ýmsum frjálslyndum á-
kvörðunum sínum varðandi mál
eins og fóstureyðingar, kvenrétt-
indi og réttindi svartra.
1984 áttu með sér fundi í Indlandi
ýmsir ráðherrar ríkjanna tveggja.
15. janúar 1986 lagði Olof Palnte
svo í ferð til Indlands á fund afvopn-
unarnefndarinnar, sem bar nafn
hans, og þjóðhöfðingjanna sem
ásamt honum mynduðu fyrrnefnd
friðarsamtök og þar komust þeir
Palme og Gandhi að samkomulagi
um vopnasöluna.
Eftirmaður Olofs Palme, Ingvar
Carlsson forsætisráðherra er nú kraf-
inn svara um þátt sænsku ríkisstjórn-
arinnar í vopnasöluhneykslinu.
Utanríkisráðherra hans, Sten
Andersson, hefur margsinnis farið
fram á það við Bofors að þar séu öll
skjöl viðvíkjandi samningnum gerð
opinber, eða a.m.k. fái indverska
ríkisstjórnin afrit af þeim. En sænsk-
ir friðarsinnar hafa það til málanna
að leggja, að það sé mjög torséð að
sænsk lög heimili vopnasölu til lands
eins og Indlands. Vopnasala er þar
nefnilega bönnuð. Einungis ríkis-
stjórnin getur heintilað undantekn-
ingar. Skv. reglunt sem þingið setti
1971 koma ríki sent eiga í stríði ekki
til greina og heldur ekki lönd sent
„eru þátttakendur í alþjóðlegum
deilum, sem kunna að leiða til
vopnaðra átaka,“ eða „órói er bæld-
ur niður með vopnavaldi".
En þó að þetta kunni að vera
stefna sænsku ríkisstjórnarinnar í
vopnunarmálum - og utanríkisvið-
skiptum, er sænska dómsmáiaráðu-
neytið ekki á sama máli.
Saksóknaraembættið, rannsóknar-
lögreglan og tollyfirvöld hafa síðustu
3 árin verið í stríði gegn Bofors og
Nóbel Kemi, öðru dótturfyrirtæki
Nóbel-samsteypunnar þar sem þau
hafi kerfisbundið og ólöglega sent
vopn og sprengiefni til stríðssvæð-
anna við Persaflóa og annarra svæða
í Austurlöndum fjær og nær þar sent
friðurinn hangir á bláþræði.
Ingvar Carlsson er þó ekki reið-
ubúinn að viðurkenna að stjórnvöld-
um hafi orðið þarna á. Hann segir:
„Fjórir stærstu stjórnmálaflokkarnir
voru á einu máli um að Indland væri
markaður fyrir sænsk vopn sam-
kvæmt sænskri lagaskilgreiningu.
Stjórnin er enn þessarar skoðunar."
Þessi yfirlýsing forsætisráðherrans
þykir ekki alls staðar mikils virði.
Virtur fjármálamaður, Tomas
Fischer, sem hefur tekið mikinn þátt
í umræðunni um vopnasölumálið,
segir afstöðu forsætisráðherrans og
ríkisstjórnarinnar, sem reyni af öll-
um mætti að fría sig allri ábyrgð af
meðsekt eða mistökum þá sömu og
farin sé að tíðkast í ýmsum betri
hópum í Svíþjóð: „Útsala á persónu-
legri æru. Allt á að seljast!"