Tíminn - 25.09.1987, Blaðsíða 14
14 Tíminn
Föstudagur 25. september 1987
FÓLK
Michael Jackson hefur hrcytt útliti
sínu og afmáð einkenni kynferðis,
aldurs og kynþáttar eftir bestu
getu. Fellur boðskapur hans í
skuggann fyrir sérkennilegu útliti
og fasi?
- Michael Jackson, söluhæsti poppari fyrr og síðar hefur
gefíð út nýja hljómplötu. Hann hefur líka fengið nýtt útlit
Persóna hans hefur valdið mörgum heilabrotum og sumir
hafa líkt honum við Peter Pan, strákinn af öðrum heimi
sem aldrei varð fullorðinn. Hér á eftir fara hugleiðingar
poppskríbents í New York Times fyrir skömmu.
Dókka hliðin
á Pétri Pan
Á einum mánuði hafa Amerík-
anar hylll tvær stærstu stjörnur sín-
ar í poppheiminum svo að eftir hef-
ur verið tekið. Þessi tvö skurðgoð,
hvort um sig ráðgáta venjulegu
fölki, hafa valclið miklum boðaföll-
um í bandarískum fjölmiðlum og
eiga sitthvað sameiginlegt, þó að
erfitt sé að henda reiður á því.
í ágústmánuði minntust eilíflega
tryggir aðdáendur Elvis Presley
þess að 10 ár voru liðin frá dauða
hans, mannsins sem olli tímamót-
um í bandarískri dægurlagasögu
með því að setja þar óbeislaðan og
áleitinn kynþokka í hásæti. I minn-
ingu aðdáenda hans er Itann eins
konar bandarískur einvaldur, hinn
eini og sanni „kóngur" í skemmt-
anaheiminum, sem varð að láta í
minni pokann fyrir taumlausu hóg-
lífi og dó líkamsdauða langt fyrir
aldur fram.
Veikbyggða og kynlausa,
fullorðna barnið sem tæp-
ast er af þessum heimi
Minningarhátíðahöldunum um
Elvis hafði varla linnt þegar fram
kom aftur á sjónarsviðið við lúðra-
blástur og söng sjálfur Michael
Jackson, veikbyggða og kynlausa,
fullorðna barnið, sem hefurskapað
sér þá dularfullu mynd að hann sé
tæpast af þessum heimi, a.m.k.
ekki líkamlega. Sé Elvis hinn tákn-
ræni „kóngur" poppheimsins má
allt eins kalla Michael Jackson hinn
táknræna „frelsara" hans, þennan
meinlætafulla englaanda, sem virö-
ist líta á Elizabeth Taylor, E.T. og
Jesú sem álíka guðdómlegar fyrir-
myndir.
Boðberi frelsunar fullur
ofsóknarbrjálæðis
og sjálfsdýrkunar
Eftir fimm ára hlé hefur verið
gefið út nýtt plötualbúm með Mic-
hael Jackson. „Bad" kom í plötu-
verslanir í Bandaríkjunum sama
daginn og CBS sendi út á besta
sjónvarpstíma hálftíma auglýs-
ingaþátt undir nafninu „Michael
Jackson - töfrarnir aftur". Þar var
sýnt myndband af titillagi plötunn-
ar, sem kvikmyndaleikstjórinn
Martin Scorsese stjórnaði. Þetta20
mínútna langa myndband eraðeins
eitt af mörgum, sem gerð hafa ver-
ið við plötualbúmið, en þar kemur
glöggt fram hvaða augum stjarnan
lítur á sjálfan sig og hlutverk sitt.
Þar hafnar hann, eins og sá scm
valdið hefur, þeirri dýrkun á hegð-
un svartra unglinga í myrkviðum
stórborganna, sem er utan við lög
og rétt. Myndin er að mestu tekin í
svart/hvítu og textinn, eftir Ric-
hard Price, er á mergjuðu götu-
máli. Allur andi yfir myndbandinu,
scm eins og áður er sagt er gcrt
undir stjórn Martins Scorsese, er
frá „vondu götunni" og ber yfir-
bragð hinnar óróavekjandi blöndu
stjörnunnar af því að þykjast boð-
beri frelsunar, ofsóknarbrjálæði
hans og sjálfsdýrkunar.
Þar cr Michael í hlutverki
skólaðs nemanda í fínum skóla í
Nýja Englandi sem kemur í frí í
gamla fátækrahverfið sitt í New
York. Þegar hann kemur að dyrum
húshjallsins sem fjölskylda hans
býr í sitja gamlir félagar hans í iðju-
lcysi á tröppunum. Þeir ögra hon-
um til að sanna að hann sé ennþá
„bad" (vondur) með því að taka
þátt í ráni i neðanjarðarlestinni.
En þegar á hólminn er komið snýst
hann gegn félögum sínum og hindr-
ar að þeir ráðist á gamlan mann.
Um leið hrópar hann upp spurning-
ar sem ekki krefjast svara um gott
og illt og merkingu orðsins „bad".
Á meðan á þessari þrumuræðu
hans stendur tekur myndin á sig lit
og neðanjarðarjárnbrautarstöðin,
sem hefur verið mannlaus og yfir-
gefin, verður svið stórkostlcgs
söng- og dansatriðis í öllum regn-
bogans litum, þar sem Michael
Jackson gefst tækifæri til að sýna
sigri hrósandi margfræga færni sína
sem rokkdansari. En þáskyndilega
er áhorfandinn aftur kominn að
sögulokum í svart/hvíta vítið, þeg-
ar Michael stendur augliti til auglit-
is við foringja hópsins. Berjast
þeir? Nei, það verður ckkert af því.
Þeir takast hátíðlega í hendur. Hið
góða hefur sigrast á hinu illa.
Óhugnanleg og sorglega
fáránleg framkoma og
sjálfspíningarundirtónn
Þessi smábíómynd er tæknilega
miklu betur úfærð en „Beat It“,
tímamótamyndbandiö frá met-
metsöluplötu Michaels „Thriller"
1982 en þar breytti einmitt andleg-
ur styrkur og hreyfiorka hans stríði
götuhópa í dans. í „Bad" er aftur á
móti framkoma Michaels óhugnan-
leg og sorglcga fáráníeg. Jafnvel
textinn er með sjálfspíningarund-
irtóni eins og í orðunum: Ef þér lík-
ar ekki það sem ég er að segja, viltu
þá ekki löðrunga mig?
Dökka hliðin á þeirri Peter Pan
ímynd sem sköpuð hefur verið af
Michael Jackson, er af utanveltu-
manni scm húðstrýkir sjálfan sigog
gefur mynd af ólundarlegum písl-
arvotti. Á þeim 5 árum sem liðin
eru síðan „Thriller" kom út hefur
hann látið breyta útliti sínu með
skurðaðgerðum. einmitt til að ná
þessari ímynd. Hann hefur bætt
skrítnu litlu pétursspori á hökuna
og varirnar eru þynnri, sem gera
andlitsdrætti hans síður holdlega
og draga úr kynþáttareinkennun-
um. Á nýja ,.Bad"-myndbandinu
er húð hans orðin óeðlilcga
öskugrá og rausnarleg förðun um
augun og sérhannaður klæðnaður
úr negldu svörtu leðri gefa til kynna
margvísleg og ósamkvæm skila-
boð. Til að fullkomna ruglinginn er
talröddin, jafnvel þegar hann talar
fullum rómi, líkust óánægjuvæli
barns.
VIII selja 100
milljóniraf „Bad“
En í öllum hamaganginum í
kringum nýja albúmið er stóra
spurningin scm tónlistarheimurinn
er altekinn af sú hvort nýja platan
geti virkilega slegið við vinsældum
„Thriller" sem er söluhæsta plata
sem gefin hefur verið út, 20 millj-
ónir eintaka seldust í Bandaríkjun-
um og 38 milljónir um allan heim.
Því er haldið fram að Michael Jack-
son sé allra manna uppteknastur af
spurningunni um hvort honum
tekst að slá sínu eigin heimsmeti
við og hann hafi sett sér það mark-
mið að selja 100 milljónir eintaka
af „Bad".
En nema því aðeins að hið sérk-
ennilega útlit og fas Michaels reyn-
ist vera ómótstæðilega spennandi,
virðist ólíklegt að „Bad" nái við-
líka útbreiðslu. eða jafnvel komist
í hálfkvisti við „Thriller", sem
hafði þá sérstöðu að vera eitt ný-
jungagjarnasta plötualbúm í popp-
menningarsögu Bandaríkjanna
þegar tónlistarmyndbönd voru enn
ný af nálinni og vísindaskáldskapur
og hryllingsmyndir, sem settu mark
sitt á myndbandið hans, voru enn í
fullu gildi.
„Thriller" var andsvar popptón-
listarinnar við kvikmyndagoðsögn-
um eins og „E.T." og Stjörnu-
stríða-þríflokknum, sem veittu
börnum á öllum aldri rómantík og
hroll. Tcxtarnir á „Bad“-plötunni
eru ekkert nýtt, hvorki í stíl né
efni.
En það verður að segjast eins og
er að platan ber þess glögg merki
að það kostaði 2 milljónir dollara
að framleiða hana. Þar hefur Qu-
incy Jones unnið gott verk og ball-
öður Michaels eru dásamlega
sungnir dagdraumar. En hraðari og
harðari lögin bera öll merki harðs-
oðins Hollywood drama þar sem
söngur Jacksons er í samræmi við
dansinn hans. Hann syngur næst-
um mcð andköfum vegna þess að
honum er svo mikið niðri fyrir, rétt
eins og hann beini öllum krafti sín-
um að dansinum.
ímyndin hálfógnvekjandi
- einkenni kyns, aldurs
og kynþáttar eru útmáð
Michael Jackson hefur skapað
sér óróavekjandi ímynd af öðrum
heimi, og það er hún sem maður
tekur frekar eftir en en friðar- og
kærleiksboðskapnum hans. Þar
með tekur hann þá áhættu að eins
og andrúmsloftið er í poppheimin-
um þessa dagana geti persónulegt
vald skemmtikrafts með skurð-
goðsímynd gefið Ijúfum boðskap
hans sama hljómgrunn og um helga
bók væri að ræða. En það sem hann
gefur til kynna með ímynd sinni er
hálfógnvekjandi, þar sem einkenni
kyns, aldurs og kynþáttar, þeirra
þriggja meginþátta sem poppheim-
urinn er upptekinn af, eru útmáð.
Fæst andleg frelsun
aðeins með því að forð-
ast
vísvitandi raunveruleik-
ann og halda áfram
að vera barn?
Michael Jackson kemur fram
eins og góðviljað, framandi
stjörnubarn, sem hefur rekið í
strand einhvers staðar milli Disn-
eylandsog heimilis „E.T." úti í guf-
uhvolfinu og hann virðist bíða þess
að sýna fram á að andleg frelsun
náist aðeins með því að forðast ví-
svitandi raunvcruleikann og halda
áfram að vera barn. Það er vægast
sagt bölsýnn boðskapur. Því umb-
reyting hans sjálfs í fígúru, sem
gæti verið úr teiknimynd og hann
hefur sjálfur fundið upp, táknar
höfnun á mannkyninu sem hann
hefur reynt að hjálpa og fræða með
söngvum eins og „We Are thc
World" og „Bad".
Það sem við sitjum uppi með er
ákaflega hæfileikaríkt, skelfingu
lostið tákn fyrir sameiginlega þrá
okkar allra eftir yfirskilvitlegri
lausn á þjáningum mannkyns. Á
sama hátt og „kóngshlutverk" Elv-
is Presleys yfirskyggði frammi-
stöðu hans sem skemmtikrafts er
Michael Jackson þegar farinn að
hverfa inn í hlutverk sitt sem eins
konar gervi.,frelsari" poppheims-
ins. Hann vill láta okkur halda að ef
við eigum fallegar hugsanir og setj-
um traust okkar á að beina óskum
okkar til stjarnanna komi vel til
greina að einhver leikfélagi utan úr
geimnum komi til lags við okkur
nógu snentma til að bjarga okkur
frá glötun.