Tíminn - 21.01.1988, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 21. janúar 1988
Tíminn 9
Kristín Einarsdóttir:
Breytt verkaskipting
rikis og sveitarfélaga
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
til laga um breytta verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. Þetta frum-
varp er sagt vera fyrsta skrefið sem
stigið er í átt að skýrari verkaskipt-
ingu og fjármálalegum samskiptum
milli ríkis og sveitarfélaga. Einnig
er tilgangurinn sagður vera að gera
sveitarfélögin sjálfstæðari og síður
háð ríkisvaldinu.
Aðeins hluti
af tillögunum
Að hluta til er frumvarpið byggt
á tillögum tveggja nefnda, verka-
skiptanefndar og fjárhagsnefndar,
sem skipaðar voru af stjórnvöldum
í september 1986. Nefndirnar skil-
uðu áliti í apríl 1987. í nefndum
þessum áttu sæti sjö menn allir af
þéttbýlissvæðunum suðvestan-
lands og þeim til aðstoðar voru
sérfræðingar af sama svæði. M.a.
af þeim ástæðum taldi ég og margir
fleiri alþingismenn að nauðsynlegt
væri að fá álit sveitarstjórna um
efni frumvarpsins, ekki síst frá
sveitarfélögum í strjálbýli og frá
fámennari þéttbýlissveitarfélög-
um.
Frumvarpið sent til
allra sveitarstjórna
Loksins hefur það fengist f gegn
að frumvarpið hefur verið sent
öllum sveitarstjórnum til kynning-
ar og fá þær nú tækifæri til að láta
álit sitt í ljós. Vonast ég til að
sveitarstjórnir láti sem fyrst til sín
heyra um efni frumvarpsins. Enn-
fremur er nauðsynlegt að sveitar-
stjórnarmenn um land allt kynni
sér vel og tímanlega næstu skref
verkaskiptingar og komi athuga-
semdum á framfæri.
Sérkennilegt
„fyrsta skref“
Þótt ég hafi ýmislegt við niður-
stöður nefndanna að athuga og
telji sumar tillögurnar orka tvímæl-
is, finnst mér einkennilegt að nú á
að flytja kostnaðarsamari verkefni
til sveitarfélaganna en þau sem
ríkið tekur að sér á móti. Val á
verkefnum, þar sem breyta á
verkaskiptingu „í fyrsta áfanga“ er
næsta sérkennilegt og víst er að í
því endurspeglast hvorki áherslur
sveitarfélaga á verkefnatilflutningi
né heldur annarra aðila er starfa að
einstökum málum er frumvarpið
tekur til. í því sambandi má benda
á viðfangsefni eins og tónlistar-
skóla, íþróttamálefni og byggða-
söfn.
Andstaða hjá
mörgum sem hafa látið
álit sitt í Ijós
Viðtæk andstaða og mótmæli
hafa komið fram um fyrirætlanir
varðandi rekstur tónlistarskóla.
FuIItrúar íþróttahreyfingarinnar
hafa lýst þungum áhyggjum vegna
breytinga á íþróttalögum og
þjóðminjavörður og talsmenn
byggðasafna eru örvæntingarfullir
vegna breytinga á þjóðminjalög-
um. Með samþykkt frumvarpsins
er hætta á að faglegt eftirlit með
dagheimilum verði úr sögunni af
hálfu stjórnvalda. Ég lít svo á að
uppeldi og menntun forskólabarna
sé ekki síður mikilvæg en annarra
barna og því verði fagleg sjónarmið
að vera þar ráðandi ekki síður en í
menntun annarra barna.
Jöfnunarsjóður
sveitarfélaga
Hluti af lögbundnum tekjustofn-
um Jöfnunarsjóðs hefur á undan-
förnum árum runnið í ríkissjóð.
Samkvæmt fjárlögum fyrir árið
1988 er Jöfnunarsjóðurinn skertur
um rúmar 100 milljónir króna sem
er minni skerðing en árið 1987. Svo
furðulegt sem það kann að virðast
er minni skerðing á Jöfnunarsjóðn-
um í ár líklega vegna áðurnefnds
frumvarps um aukin verkefni sveit-
arfélaganna. Af Jöfnunarsjóðnum
var áætlað að 100 milljónir færu til
að mæta þeim verkefnum sem
ríkissjóður hefði annars átt að taka
á sig og 100 milljónir til gera upp
hluta af því sem ríkissjóður skuldar
sveitarfélögunum.
Framtíð
Jöfnunarsjóðsins
Samkvæmt núgildandi lögum er
gert ráð fyrir að í Jöfnunarsjóð
renni ákveðinn hluti af söluskatti.
Nú hefur ríkisstjórnin boðað að
um næstu áramót skuli tekinn upp
virðisaukaskattur í stað söluskatts.
Hvað verður þá um Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga? Nú eru lög um tekju-
stofna ríkis og sveitarfélaga í
endurskoðun. Pví er eðlilegt að
þeirri endurskoðun verði lokið
áður en verkefnatilflutningur milli
rfkis og sveitarfélaganna á sér stað.
Byrjað á öfugum enda
Ég tel því að með þessu frum-
varpi sé byrjað á öfugum enda. í
stað þess að tryggja fyrst fjárhags-
lega stöðu sveitarfélaganna er ráð-
ist í „áfanga" í verkefnatilflutningi
og valdir úr þættir sem orka tví-
mælis að því er verkaskiptingu
áhrærir og gagnast sveitarfélögun-
um lítið fjárhagslega. Pað væri því
miklu eðlilegra að fresta öllum
hugmyndum um breytta verka-
skiptingu milli ríkis og sveitarfél-
laga um a.m.k. eitt ár. Það er í
samræmi við tillögur nefndanna
tveggja um breytta verkaskiptingu.
Nefndirnar lögðu til að breytingin
yrði gerð um áramótin 1988/1989.
Rasa ekki um ráð fram
Á einu ári er hægt að skoða
málið betur í samvinnu við sveitar-
stjórnir og hlutaðeigandi aðila
bæði í þéttbýli og dreifbýli.
Fjármögnun við breytta verka-
skiptingu verður að vera ljós en
ekki í lausu lofti. Ekki er nóg að
fjármagn sé tryggt í eitt ár ef
botninn dettur svo úr um næstu
áramót. Ég tel nauðsynlegt að
skoða málið betur í heild, rasa ekki
um ráð fram og gera öllum grein
fyrir hvað þarna er á ferðinni.
Pað eykur hvorki valddreifingu
né sjálfstæði sveitarfélaga ef þau
þurfa eftir sem áður að sækja í
sjóði til ríkisins, sjóði sem ríkis-
valdið getur ráðskast með að vild.
Reykjavík 19. janúar 1988
Kristín Einarsdóttir
BÓKMENNTIR
Dýrð
Sigfús Daðason:
Útlínur bakviö minnið,
fjórða Ijóðakver,
Iðunn, 1987.
í>að eru ekki mörg ljóð í þessari
nýju ljóðabók Sigfúsar Daðasonar,
aðeins eitthvað rúmlega tveir tugir,
en hvernig sem á því stóð þá stað-
næmdist sá er hér ritar aftur og aftur
við eitt þeirra. Pað heitir Vængja-
sláttur, er í hópi fleiri ljóða sem
þarna eru undir samheitinu elegíur,
eða saknaðarljóð, og á sér stað í
höfuðstað Norðurlands.
Þar segir fyrst frá því að Akureyri
sé mjög skreytt reynitrjám, síðan er
að því vikið að ef einhver gengi um
bæinn á septemberkvöidi þá myndi
hann upplifa það að dimmur skuggi
innfjarðarins fylgdi honum á aðra
hönd hvar sem hann færi, lifandi,
kvikur og líkur sálarspegli. Eftir það
víkur mynd ljóðsins upp í það sem
nefnt er „heilagur lundur" er „rís í
hæðir“ og óneitanlega virðist vísa til
lystigarðs þeirra Akureyringa. Þar
er persóna ijóðsins orðin að einmana
manni, sem styggir upp fuglana með
skóhljóði sínu. Og ljóðinu lýkur svo
með þessum orðum: „Og upp fyrir
honum rennur þá: hvíh'k/ sú dýrð
sem einmananum hlotnast.“
Nú er það sannast sagna að í
þessari bók yrkir höfundur mjög í
þeim anda sem oftast er kenndur við
atómskáldin sem hér ollu hvað mest-
um deilum upp úr seinna stríði.
Þetta eru innhverf og fáorð ljóð, þar
sem áherslan er öll á hnitmiðun,
skírskotunum og vísunum, en um
fram allt á sparsemi með orð. Ljóðið
einmanans
um fuglana á Akureyri er vissulega
í þessum dúr, en kannski kemur það
á óvart vegna þess hve svið þess er
óvanalega nálægt okkur í tíma og
rúmi; þaðfjallarum stað og efni sem
höfðað getur nánast til hvers einasta
íslendings nú á dögum.
Annars er það sannast sagna að í
þessari bók kemur Sigfús Daðason
nokkuð víða við. Meðal annars eru
ádeilur nokkuð áberandi þarna,
einkum í þremur ljóðum undir sam-
heitinu Síðustu bjartsýnisljóð, en
einnig víðar. Þá er þarna smekklegt
minningarljóð sem heitir Jóhann
Jónsson, um skáldið með því nafni.
Þá er þarna forvitnilegt verk sem
heitir í þessu húsi og gæti jafnvel
verið skírskotun til Eddu og sögunn-
ar um það er Óðinn hékk í trénu í
leit að viskunni. Líka er þarna ljóð
sem heitir Gullöid og felur í sér
Sigfús Daðason skáld.
býsna glögga mynd af dýrðartímum
Rómverja hinna fornu.
Líka má nefna ljóð sem heitir In
memoriam og sýnist samkvæmt
skýringum höfundar í bókarlok vera
j eins konar erfiljóð um vinkonu hans,
j Málfríði Einarsdóttur. Því lýkur á
, andlátsorðum hennar, „Nú þarf stór-
an galdur“, og út af þeim er svo lagt
í næsta ljóði sem nefnist Galdur og
er um ýmislegar hliðar lífsgaldurs-
ins.
Og fleira mætti hér til tína, en í
stuttu máli sagt leynist töluvert
margt forvitnilegt innan spjalda
þessarar nýju ljóðabókar þó að fyrir-
ferð hennar sé ekki mikil. Sigfús
Daðason hefur ekki verið afkasta-
mikill í ljóðagerð sinni, en það sem
frá honum hefur komið er kjarngott,
og svo er enn hér. -esig
FRÍMERKI
Noregur
Árið 1974 hófu Norðmenn að gefa
út frímerki með verkum sígildra
norskra málara. Brúðarferðin á
Harðangri og Stugunöset, myndir
eftir Tidemann og Gude annars
vegar og J.C.Dahl hinsvegar. Á degi
frímerkisins, sem var sá sami hjá
þeim og okkur, eða 9. október, gáfu
þeir svo út sjöundu samstæðuna í
þessum flokki með myndunum Hart
til hlés eftir Christian Kroh, sem
hann málaði 1882. Verkið er í kon-
ungshöllinni í Osló, og verðgildi
þess Nkr. 2.70. Hitt merkið er með
mynd Gerhard Munthe Bóndagarð-
urinn, sem er á Listasafni ríkisins og
var málað 1889. Verðgildi þess er
Nkr. 5.00. Merkin eru offsetprentuð
hjá Chrix Dahl..
En á degi frímerkisins kom líka út
örk, eins og hér og er haldið áfram
með þemað úr atvinnulífinu. Nú er
það fiskeldi sem er kynnt. Smáörkin
er með árituninni Dagur frímerkis-
ins 1987. Norskt atvinnulíf III, og
kostar 15.00 Nkr. Fjögur frímerki
eru í smáörkinni og eru þau samtals
að burðargjaldsverði Nkr. 13.00, en
50 aurar leggjast á hvert frímerki.
Það er laxinn sem er þema merkj-
anna allt frá því að hann er kreystur
þar til seyðin eru orðin fullunnin
söluvara.
Merkin eru teiknuð af Leif F.
Anisdahl og offsetprentuð marglit.
Þau verða aðeins til sölu út árið

1987. Gefnar eru út 800.000 smáark-
ir og ef þær seljast upp gefa þær
frímerkjaklúbbum og fræðimönnum
1.600.000 í styrki í norskum
krónum, eða tæpar 10 miljónir ís-
lenskar krónur. Það var nærri
tveggja blaðsíðna listi sem var send-
ur út yfir styrki þá sem veittir voru
úr þessum sjóði í fyrra, til útgáfustarf-
semi, ritunar bóka, styrkja til sýning-
arhalds og reksturs klúbba o.s.frv.
Þessi listi verður sennilega ekki svo
langur hjá okkur í bráð, en bíðum
og sjáum hvað setur.
Svo eiga eftir að koma út fjögur
jólafrímerki í heftum, samskonar
heftum og landvættirnir okkar eru í,
og er það síðasta útgáfa ársins í
Noregi að þessu sinni.
Þá er komin skrá yfir útgáfur
norskra frímerkja á næsta ári, en
henni verða gerð skil síðar.
Það er athyglisvert að skoða og
bera saman útgáfustjórnun þá sem
er á annarsvegar íslenskum og hins-
vegar norskum, dönskum og fær-
eyskum frímerkjum. Vona ég að
mér vinnist tími í vetur til að gera
það hér í blaðinu og draga fram
hversu líkar útgáfurnar eru og ýmis-
legt sem varðar tilefnin. Vissulega
hafa öll löndin sín sérkenni, en
samkennin eru einnig mörg og vel
þess virði að athuga þau.
Sigurðnr H. Þorsteinsson.