Tíminn - 21.01.1988, Blaðsíða 8

Tíminn - 21.01.1988, Blaðsíða 8
8 Tíminn Tíniinn MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU ' Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og Framsóknarfélögin í Reykjavík Framkvæmdastjóri Ritstjórar: Aöstoöarritstjóri: Fréttastjórar: Auglýsingastjóri: Kristinn Finnbogason Indriði G. Þorsteinsson ábm. IngvarGíslason OddurÓlafsson Birgir Guömundsson EggertSkúlason Steingrímur G islason Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 400 prdálki- sentimetri. Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 600.- i Rekstrarvandi fyrirtækja Afkoma frystihúsanna er á alvarlegu stigi um þessar mundir. Á síðasta ári snerist rekstrarafkoma þeirra við og horfur í þeim efnum eru ískyggilegar. Tíminn birti í gær viðtöl við tvo af forráðamönn- um frystiiðnaðarfyrirtækja, Hermann Hjartarson á Höfn í Hornafirði og Tryggva Finnsson á Húsavík. Báðir eru þessir menn framkvæmdastjórar fyrir- tækja sem byggð eru upp á félagslegum grunni og með mjög almennri þátttöku í viðkomandi byggðar- lögum, samvinnuhreyfingar og sveitarfélags, og jafnvel beinni eignaraðild sjómanna og útgerðar- manna eins og er á Húsavík. Hér er því um að ræða fyrirtæki sem er ætlað að tryggja atvinnulífið á stöðunum, vinna í þágu atvinnuöryggis á þessum stöðum. Reyndar er þessi félagslega uppbygging atvinnulífsins úti um lands- byggðina mjög einkennandi fyrir atvinnureksturinn þar. Hér er ekki um að ræða rekstur sem hefur einkagróða að markmiði, heldur almannahagsmuni. Af því leiðir auðvitað ekki að slík fyrirtæki eigi að reka með fjárhagshalla frekar en önnur. Þvert á móti á það að vera metnaður þeirra sem að þessum fyrirtækjum standa að þau séu rekin með hagnaði, safni eigin rekstrarsjóðum og tryggi þannig afkomu- öryggi sitt eins og öllum vel reknum fyrirtækjum er nauðsyn. Það er í rauninni smánarlegt að mikilvæg- ustu framleiðslufyrirtæki landsins og þau sem halda uppi unganum af útflutningi, sem eftirsóttur er í ótal löndum austan hafs og vestan, skuli rekin með tapi í góðæri. Tryggvi Finnsson segir að frystihúsin séu rekin með 16-17% halla um þessar mundir. Hann telur upp ýmsar ástæður fyrir þessum hallarekstri. Þar nefnir hann fyrst og fremst lækkun á verðgildi Bandaríkjadals, sem var um 40 kr. í september, en er nú virtur á 36 krónur. Þar að auki er verðbólga hér heima sívaxandi og veldur kostnaðarhækkunum við að framleiða útflutningsvöru, svo að fyrirtækin rísa ekki undir framleiðslukostnaði. Þessi kostnað- arhækkun fæst ekki borin uppi af hækkandi mark- aðsverði. Þvert á móti stendur markaðsverð í stað eða lækkar. Af innlendum kostnaðarhækkunum nefnir Tryggvi Finnsson umfram allt vaxta- og fjármagns- kostnað. Heldur hann því fram að slíkur kostnaður hafi aukist um 70% á milli áranna 1986 og 1987. Segir hann hlutfall vaxta af veltu frystihúsanna nú vera 11-15% að meðaltali og þá hærra hjá ýmsum fyrirtækjum. Ef vaxtakostnaður er á því stigi sem hér um ræðir, þá er augljóst að þau mál þurfa athugunar við eins og Steingrímur Hermannsson hefur rækilega bent á og forsvarsmenn atvinnulífsins hafa sýnt fram á að sé við að glíma í ýmsum atvinnurekstri. Það er því ljóst að nauðsyn er skjótra aðgerða í efnahagsmálum. Um það verður ríkisstjórnin að hafa forgöngu og leiða saman áhrifaöfl þjóðarinnar til samráða um hvað gera skuli. Það er óviðunandi að opinbera það fyrir almenningi að ráðandi menn þjóðarinnar séu að bíða hver eftir öðrum. Úrlausn á vanda atvinnulífsins og heimilanna í landinu er ekkert pókerspil. Fimmtudagur 21. janúar 1988 GARRI I' 11:. Hhr.""i | | :ií- .IBNIi" .ai HÁTVEIR0 Fyrirbærið, sem efnafræðingar kalla hátveiro, en allur almenning- ur á íslandi nefnir vatn, er nú komið inn í umræðuna. Á laugar- daginn skýrði Tíminn frá því að ekki minni menn en heilbrigðisráð- herrann okkar, landlæknir og skátahöfðingi íslands hefðu á blaðamannafundi hvatt landsmenn einum rómi til að auka nú vatns- drykkju sína. Að baki eru m.a. tannverndarsjónarmið, og sú staðreynd að neysla á gosdry kkjum hér á landi er geysilega mikil. Þessu fylgir svo hitt að það er hreint ekki svo lítið magn af sykri sem landsmenn innbyrða með öllu þessu ropavatnsþambi. Man Garri reyndar ekki betur en að þjóðin eigi heimsmet í sykumeyslu sam- kvæmt einhverjum rannsóknum. Og sykurinn skemmir svo aftur tennurnar, og viðgerðir á þeim eru bæði óþægilegar og dýrar. Mark- miðið með þessari herferð er því að draga úr sykurneyslu lands- manna, og þar með úr tann- skemmdunum. Þá mun einnig hafa komið fram á þessum blaðamannafundi að vatn væri hið besta megrunarmeðal fyrir þá sem á slíku þurfa að halda. Líka er þessi herferð skipulögð sem andsvar við mikium og áberandi auglýsingum gosdrykkjaframleið- enda, sem talið er að valdi miklu um hina háu sykurprósentu í mat- aræði íslendinga. Hreintvatn ogvel vígt Ekki hefur Garri nema allt hið besta um þessa herferð að segja. Nú er það vitað að hér á landi erum við svo stálheppin að eiga eitt besta drykkjarvatn sem völ er á í heimin- um. Þetta þarf út af fyrir sig ekki að sanna með neinum rannsókn- um. Hver einasti íslendingur, sem dvelst um tíma í cinhverju ná- grannalandinu, til dæmis Dan- mörku eða Bretlandi, þekkir vatn- ið þar og þá sælutilfinningu sem fylgir því að koma heim og þamba vel fullt vatnsglas í einum teyg. Þótt vatnið í Kaupmannahöfn og London eigi vissulega að vera hreint og laust við alla skaðlega gcrla, þá skortir það algjörlega hið hreina, tæra og ferska bragð sem er af fjallavatninu okkar. Þetta eru landgæði, sem við megum gjarnan muna eftir og notfæra okkur. En þó má vera að nauðsynlegt reynist að pakka vatninu í fernur og fara að selja það fyrir nokkrar krónur í búðum áður en landinn tekur al- mcnnt við sér og fæst til að fara að drekka það. Svona líkt og núna er verið að byrja á að gera fyrir norðan fyrir útlendingana. En annars hefur annað gleymst í sambandi við vatnið okkar. Það er að á Sturlungaöld var uppi hér á landi kaþólskur biskup, sem seinna 'varð einn af dýrlingum íslensku kirkjunnar. Þetta var Guðmundur góði, og eitt af því sem hann vann sér til frægðar var að vigja vatnsból vítt og breitt um landið. Vatnið, sem drukkið er í Reykjavík, er tekið úr Gvendar- brunnum hér rétt ofan við borgina. Þeir eru eitt þeirra vatnsbóla sem Guðmundur góði vígði. Eftir því sem Garri veit best var um aldir mikil trú hér á landi á því vatni sem nefnt var Guðmundarvatn og kom úr slíkum vatnsbólum. Það hafði lækningamátt og gerði þá sem drukku bæði heilsuhrausta og hressa. Að því er sjá mátti af álfamynd- inni, sem sjónvarpið var með á dögunum, er trú á yfimáttúrlegan mátt hvers konar bara töluverð hér á landi enn þá. Þess vegna er það trúlega bara talsvert vænlegt til árangurs að hvetja fólk til að auka kranablávatnsdrykkjuna út á það að þar sé vígt vatn á ferðinni. Að því er Garri fær best séð hefur þessi hlið málanna gleymst gjör- samlega í herferð höfðingjanna til þessa. Morgunblaðið og móðurmálið Ekki gat Garri setið á strák sínum í gær þegar hann fletti Morgunblaðinu sínu. Á þriðju síðu blaðsins er frétt um myndastyttur í Reykjavík, sem farnar eru að þarfnast viðgerðar, og þar er máls- grein sem hljóðar svona orðrétt: „Gunnar sagði að mörg útilista- verk í eigu borgarinnar væru illa farnar og hefðu nokkur þegar verið lagfærðar. “ Nú ætlar Garri síður en svo að fara að gerast neins konar málfars- ráðunautur Morgunblaðsins, og vitaskuld eru hér einfaldlega á ferðinni pennaglöp sem alla geta hent. En hitt er annað mál að Morgun- blaðið gumar allra blaða mest af ást sinni á móðurmálinu og um- hyggju sinni fyrir því. Þegar menn láta þannig verða þeir eiginlega að gæta þess að láta svona lagað ekki henda sig. Og svo sem í framhaldi af Garrapistlinum frá í gær er því kannski ekki úr vegi að benda þeim á að ráða til sín svo sem nokkrar Reykjavíkurstúlkur til að fara yfir síðurnar og sjá til þess að hlutir eins og þessir komist ekki inn í blaðið hjá þeim. Garri 1111 VlTT OG BRFITT lllllllllllllllllllllllllMllllllllllllllllllllllllllllllWllllllllllllllllllllllllllllllffllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllll^ Sögulegar hefðir í heiðri hafðar Hornsteinn sjálfstæðisbaráttu ís- lendinga var að Danir hefðu farið illa með þá. Það orð liggur enn á að Danskurinn hafi kúgað og kval- ið Mörlandann, litið niður á bók- menntaþjóðina og farið sínu fram í samskiptum við innfædda í trássi við alla góða siði. Blöðin eru full af fréttum um að Islendingar séu farnir að beita Danskinn slíkum ofstopa að ekki eru dæmi um að eybyggjar hafi þurft að lúta svo lágt fyrir Dönum í 500 ára sambýli í ríkjasamband- inu undir náðarsamlegri stjórn ein- valda af guðs náð. Danskur sjómaður hefur kært tiltekna íslendinga fyrir að hafa tekið sig nauðugan og viðhaft at- hafnir sem Ijósvakarýnir Morgun- blaðsins kallar svertingjabreik í umsögn um hámenningarviðleitni ríkissjónvarpsins, er það leitaðist við að kynna lífsstíl og viðhorf víðkunns skálds. Þótt íslendingar hafi oft átt í brösum við Dani gegnum tíðina eigum við þeim einnig margt gott upp að inna og óeðlilegt annað en að allur hefndarhugur sé úr mönn- um vegna gamalla væringa. Það er því væntanlega eitthvað annað eðli sem varð til þess að Daninn lenti í þeim hremmingum að þurfa að sæta ofbeldi af hálfu þeirrar þjóðar sem landar hans áttu svo lengi allra kosta við, ef ásakanir hans eiga við rök að styðjast. Eftir því sem best er vitað hafa samskipti Dana og íslendinga á kynlífssviðinu ávallt verið ljúf og væntanlega ábatasöm í sumum til- vikum. Margt mætra manna og kvenna eiga uppruna sinn að rekja til blíðlegra samskipta danskra manna sem ráku erindi krúnu og viðskipta á hjálendunni og ís- lenskra stúlkna. í því tilliti komu Danir ekki fram sem ruddalegir nýlenduherrar og hafa báðar þjóðirnar fulian sóma af því ágæta sambýli. Þá hefur margur íslenskur sveinn orðið að manni þegar færi gafst á kynnum við danskar konur. Og þar var ekki í kot vísað. Falleg og einlæg er lýsing Eiríks á Brúnum af þeirri reynslu sinni er hann varð þess aðnjótandi að spila tveggja manna alkort við glaðværar og eftirgefanlegar dándikvinnur í kóngsins Kaupmannahöfn. Þær voru ekki síðri að fönguleika og reisn en fínustu prestsmaddömur. Geta má nærri að fleiri af þjóð- erni Eiríks hafi svipaðar sögur að segja frá gömlum tímum og nýjum þótt ekki hafi verið festar á blað, hvað þá gefnar út á bók, eins og raunin varð á um upplyftingu bóndans sem fór að heimsækja kónginn. Því er það að þótt einhverjir þykist eiga harma að hefna á Dönum er það ekki nema óeðli og sögufölsun að slíkt geti farið fram á kynlífssviðinu. Enda kvað nú vera komið á daginn að Daninn var ekki beittur kynferðislegu ofbeldi, eins og hann hélt fram. Það hefði líka verið í mótsögn við aldagamlar hefðir í samskiptum þjóðanna. Það er nefnilega sama á hverju gekk, kynlífssambandið hefur ávalit ver- ið eins gott og best verður á kosið. Það er aðeins vegna vanþekkingar sjómannsins á sameiginlegri sögu þjóðanna, sem hefur komið honum til að spinna upp þessa ótrúlegu sögu. En þótt sagan ósennilega um að snurða hafi hlaupið á þráðinn í langri samlífssögu Dana og íslend- inga er enn önnur ergi til umræðu í blöðunum. Er sú fremur af fagur- fræðilegum toga en sögulegum. Sjónvarpið fór að sinna menn- ingarlegri skyldu sinni og sýndi bíó um spænska skáldið Garcia Lorca. Þar sem undirritaður vantreystir menningarlegu hlutverki miðilsins treysti hann sér ekki til að auðga fátæklegan anda sinn með því að meðtaka framlagið. En aldrei fer það svo að maður geti ekki fengið uppbót á það sem gloprast framhjá af sjónvarpsdag- skrá með því að lesa daglega gagnrýni í Mogga. Ekki brást það fremur venju. Þar kemur fram að það sem sjónvarpið hafði við texta skáldsins að bæta var kvikmynd af „fáránlegum samfarasenum og svertingjabreiki og fleiru í þeim dúr...“ Það er ekki nema von að gagn- rýnandinn sé argur vegna svona meðferðar á góðskáldinu og að afbrigðilegar hneigðir þess hafi verið útbásúnaðar á þennan hátt. Garcia Lorca stendur jafn keikur sem listamaður þótt sjónvörpum þyki hvað helst fengur í að kynna umheiminum þau svertingajabreik sem hann hafði smekk fyrir í einkalífinu. Lorca stendur fyrir sínu hvernig sem skoðanir hans eru afbakaðar og smekklausir dónar fjalla um líf hans. Á sama hátt fellur vonandi aldrei skuggi á það ljúfa samband sem tengt hefur Dani og íslendinga gegnum aldirnar þótt gengið hafi á x- ýmsu öðru í sanjskipfunum. Það er mikill léttir að frétta að' Danskurinn vaij ekki beittur kyn- ferðislegu ofbeldi af hálfu íslend- inga, þrátt fyrir fyrstu ftásagnir. Það hefði verið gróf rangfærsla á langri sögulegri hefð. OÓ

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.