Tíminn - 06.02.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Tiininn
MÁLSVARI FRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri' Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Forsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 400 prdálk-
sentimetri.
Verö í lausasölu 55.- kr. og 65,- kr. um helgar. Áskrift 600.-
Orð Halldórs
Ásgrímssonar
í almennum umræðum um efnahags- og kjara-
mál, sem fram fóru á Alþingi á fimmtudaginn,
lagði Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra
áherslu á að aðilar vinnumarkaðarins yrðu að
tryggja hag hinna lægst launuðu.
Ráðherrann benti á að ástand efnahagslífsins
væri slíkt og horfur á þann veg að breyta yrði um
stefnu að því er varðaði fjárfestingar, sem leiddu
til efnahagsþenslu og yfirborgana fram yfir um-
samda kauptaxta. Benti ráðherrann á að auk
annarra fjárfestinga væri fjárfesting í íbúðarhús-
næði, sem væri mikil á höfuðborgarsvæðinu, mjög
þenslumyndandi og sama gilti um fjárfestingar í
skipum.
Halldór Ásgrímsson kvaðst hafa lagt til við
Fiskveiðisjóð að beita aðhaldi í lánveitingum til
skipa og annarra framkvæmda meðan það þenslu-
ástand ríkti sem nú er í efnahagslífinu.
Pá benti Halldór Ásgrímsson á að um leið og
ríkisvaldið drægi úr framkvæmdum, þá ríkti mikil
framkvæmdagleði hjá sumum sveitarfélögum, ekki
síst Reykjavíkurborg, enda hefur það komið fram
að Reykjavíkurborg hyggst auka framkvæmdir á
sínum vegum yfir 60% á þessu ári. Er svo komið
að Reykjavíkurborg ein verður með um 35% allra
framkvæmda og fjárfestinga opinberra aðila, þ.e.
ríkisins og annarra sveitarfélaga, á þessu ári. Af
hálfu borgaryfirvalda er því ekkert gert til þess að
draga úr efnahagsþenslunni, heldur magna hana.
Af þessum sökum beindi Halldór Ásgrímsson
máli sínu að borgarmálefnum Reykjavíkur og taldi
rétt að fara þess á leit við borgarstjórn að hún gætti
hófs í fjárfestingum og léti raunsæi ráða ferðinni í
þeim efnum.
Halldór Ásgrímsson benti einnig á það í ræðu
sinni og vakti sérstaka athygli á alvöru þess máls,
að viðskiptahalli íslands við útlönd færi sívaxandi.
Hann væri nú hlutfallslega líkur því sem var 1983,
þegar menn töluðu um að hallæri væri í landinu,
eða 5-6% af þjóðartekjum. Sagði ráðherrann það
vera hverjum manni skiljanlegt að slíkur halli
leiddi til kjararýrnunar. Þjóð sem hefur við slíkar
gjaldeyrisskuldir að glíma getur ekki bætt kjör sín.
Við þetta bættist síðan að rekstrarafkoma frysti-
húsanna væri mjög slæm, þau væru rekin með
miklu tapi.
Halldór Ásgrímsson lét í ljós von um að aðilar
vinnumarkaðarins, sem hafa það verkefni að fjalla
um kaup og kjör vinnandi fólks, yrðu að sýna
raunsæi í samningum. Afkoma þjóðarbúsins út á
við og inn á við leyfir ekki óraunsæja samninga,
heldur verður að miða þá við þær efnahagslegu
forsendur sem fyrir liggja. Þess vegna ber nú fyrst
og fremst að líta á hag láglaunafólksins og tryggja
að hann verði ekki fyrir borð borinn.
Laugardagur 6. febrúar 1988
MIKILL VIÐBURÐUR hlýtur það að teljast í menningar-
sögu íslendinga að Listasafn íslands hefur nú flutt í eigið
húsnæði að Fríkirkjuvegi 7 í Reykjavík.
Stofn þessa húsnæðis er að vísu gamall, hið alkunna íshús
hlutafélagsins Herðubreiðar, sem af hagkvæmnisástæðum
síns tíma var reist á eystri bakka Tjarnarinnar í Reykjavík á
árunum 1916-1917 mörgum árum fyrir innreið hraðfrystingar
í atvinnulíf Islendinga.
Annars virðist staðarval íshúss þessa á sínum tíma hafa
verið hálfgert stílbrot því að húsinu var þrengt niður milli
Fríkirkjunnar og Kvennaskólans í litlu samræmi við götulínu
og annað umhverfi. Nauðsyn hagkvæmninnar - nálægð
íshússins við Tjörnina - hlaut að ráða fremur en útlitsheildin
í hverfínu og götumyndin.
Höfðinglegt
yfirbragð íshússins
Með réttu má segja forráða-
mönnum íshúsfélagsins Herðu-
breiðar Ví það til hróss að þeir
vildu vanda útlit íshússins (sem
varla mun hafa verið algengt á
þeim árum) og fengu færasta
arkitekt landsins, Guðjón Sam-
úelsson, til þess að teikna húsið.
Gerði hann það af slíkum höfð-
ingjasmekk, að íshúsið líktist á
ytra borði einhvers konar menn-
ingarhöll. Mun þó engan hafa
grunað (nema ef vera skyldi
arkitektinn sjálfan) að þetta
gráa íshús ætti eftir að verða
stofninn í varanlegu eiginhús-
næði Listasafns íslands.
Söguleg atvik, sem sýnast
nokkuð krókótt nema gruflað sé
nákvæmlega í atburðarásinni,
urðu til þess að forráðamenn
sjálfs Listasafns íslands tóku að
girnast þetta hús árið 1972 eins
og það var þá útleikið eftir
bruna. Þáverandi menntamála-
ráðherra. Magnús Torfi Ólafs-
son, þóttist sjá eins og forstöðu-
maður safnsins og safnráð, að
ekki væri vænni kostur að koma
einkahúsi yfir Listasafnið en
nýta íshússkrokkinn með sínum
fögru útlínum sem stofn í þess
háttar hús og smíða viðbætur
við það með listrænni útfærslu
slíkra bíslaga.
Allt hefur þetta gengið eftir.
Ákvörðun
Magnúsar Torfa
Dr. Selma Jónsdóttir átti
heiðurinn af því að hafa komið
auga á þessa úrlausn á húsnæðis-
vandamálum safnsins, en atbeini
ráðherra, Magnúsar Torfa
Ólafssonar, réð þar auðvitað
úrslitum. í ráðherratíð hans var
lagður sá grunnur að framtíð
Listasafnsins sem verkáætlanir
og smíðaframkvæmdir hafa síð-
an byggst á. Hvað það snertir
fetaði hver ríkisstjórn og hver
ráðherra sem á eftir fór í hans
slóð. Þó brá svo undarlega við
að nafn Magnúsar Torfa var
ekki nefnt þegar húsvígslan fór
fram. Hefði hann þó átt að skipa
heiðurssess á þeirri samkomu.
Dr. Selma Jónsdóttir
Því miður entist dr. Selmu
Jónsdóttur ekki líf til þess að
vera viðstödd vígsluathöfnina á
Fríkirkjuvegi 7, en hennar var
minnst að verðleikum við það
tækifæri. Allir sem henni
kynntust, vissu að hún hafði
mikinn metnað fyrir hönd
safnsins. Hún hafði auk þess
Magnús Torfi Ólafsson
einurð til þess að standa fast á
skoðun sinni um það hvernig
slíkum metnaði skyldi fullnægt.
Fjarri fór því að allir væru
sammála dr. Selmu um stefnu
og starfsaðferðir Listasafns
íslands. Mörgum fannst hún,
m.a., miðstjórnarhneigð, - sem
hún vissulega var. Hún vildi
halda um safnið í einum mið-
stjórnarkjarna í Reykjavík og
víkja með gætni frá því. Að því
hefur einnig verið fundið, að
Listasafn íslands hafi verið seint
til viðbragða um að átta sig á
nýjum straumum í myndlist í
samtímanum eftir að abstrakt-
tímabilinu fór smám saman að
ljúka.
En þó svo hafi verið eru engar
sönnur færðar á það að það hafi
breytt neinu um framsækni og
nýsköpun í myndlist. Listasafn
íslands hefur í sjálfu sér ekki
það hlutverk að móta nýjar
stefnur í myndlist, þótt augljóst
sé að þeir sem safninu ráða
verða að vera glöggir á hvað séu
nýir straumar í listum, hvenær
tímamót verða í myndlist líð-
andi stundar. Forráðamenn
Listasafnsins verða að vera jafn
skyggnir á atburði samtímans
eins og langþróun listasögunnar.
Endurskoðunar-
nefndin frá 1982
Úr því að Listasafn íslands
hefur nú eignast sitt einbýlishús
eftir að hafa lifað af bernsku
sína í Alþingishúsinu og tekið út
nokkurn þroska í sambýli við
Þjóðminjasafnið, sýnist tíma-
bært að koma á stefnubreytingu
á starfsemi þess, enda lengi að
því máli hugað.
Árið 1982 skipaði þáveranndi
menntamálaráðherra, Ingvar
Gíslason, nefnd til að endur-
skoða lög um Listasafn íslands
að sjálfsögðu í því skyni að
endurmeta starfsemi safnsins og
stefnumið þess. Þótt sú nefnd
hafi ekki skilað áliti, er ekki
annað vitað en að hún sé enn
starfandi. Væri æskilegt að nú-
verandi menntamálaráðherra,
Birgir ísl. Gunnarsson, sem hef-
ur áhuga og þekkingu á menn-
ingarmálum, herti á um starfslok
þessarar nefndar eða hefði á
annan hátt áhrif á endurskoðun
á starfsemi listasafnsins í sam-
ræmi við kröfu samtímans.
Listasafn allrar
þjóðarinnar
Listasafn íslands er opinber
stofnun, ríkisstofnun í fyllsta
skilningi þess orðs. Yfirstjórn
safnsins heyrir undir mennta-
málaráðherra. Listasafn íslands
er eign allrar þjóðarinnar og á
að sinna allri þjóðinni eftir því
sem við verður komið.
Þótt Listasafnið sé almenn-
ingseign og lúti ríkisforsjá, verð-
ur að viðurkennast að smíði
nýja Listasafnshússins verður
ekki nema að litlu leyti rakin til
opinbers frumkvæðis, ef kann-
aður er aðdragandi þess máls.
Saga Listasafnsbyggingarinnar
við Fríkirkjuveg er flóknari en
svo. Reyndar er til sú skoðun og
lifir góðu lífi, að ríkisvaldið,
landsstjórnarmenn frá upphafi,
hafi umgengist Listasafnið eins
og niðursetning í meira en 100
ár. Um sannindi þess má þó
deila.
Frumkvæði Kjarvals
og stórgjafir
einstaklinga
Hitt er satt að nýbygginarmál
Listasafnsins eins og við þekkj-
um þau í dag-þ.e. að Listasafn-
ið eignaðist eigið hús fékk nokk-
urn byr undir vængi árið
1959, þegar Jóhannes Kjarval
' lagði til við menntamálaráð-
herra (Gylfa Þ. Gíslason) að fé
sem ætlað var til að reisa Kjar-
valshús á Seltjarnarnesi skyldi
renna í sjóð' til að koma upp
eiginhúsnæði fyrir Listasafn
íslands. Upp úr þvf var stofnað-
ur byggingarsjóður Listasafnsins
með lögum.
Þessi byggingarsjóður átti erf-
itt uppdráttar og lítið gert af
opinberri hálfu til þess að efla
hann. Þá gerist það nokkrum
árum eftir stofnun sjóðsins að
efnuð reykvísk systkini og
menntavinir, Sesselja, Guðríður
og Gunnar, börn Stefáns Gunn-
arssonar stórkaupmanns, gefa
og afsala Listasafninu verðmæt-
ar húseignir sínar í miðborg
Reykjavíkur. Þessar húseignir
voru út af fyrir sig ekki lagaðar
til þess að vera húsnæði fyrir
listasafn. En þessi systkinagjöf
auðgaði safnið svo um munaði.
Af henni spratt sú fjárhagsgeta
sem gerði það kleift að hefjast
handa um að koma upp eigin-
húsnæði fyrir safnið. Síðar
áskotnaðist Listasafni íslands
stórgjöf úr dánarbúi hjónanna
Helgu Jónsdóttur og Sigurliða
Kristjánssonar kaupmanns.
Hlut hins opinbera í að mjaka
þessum byggingarmálum áfram