Tíminn - 21.09.1988, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 21. september 1988
Tíminn 7
Már Guömundsson, hagfræðingur í Seðlabanka um norræna ráðstefnu á vegum bankans:
Skattur á fjármagns-
tekjur tímaspursmál
Verður bönkum innan tíðar gert að innheimta staðgreiðslu-
skatt af vöxtum sem þeir greiða sparifjáreigendum og vöxtum
af skuldabréfum sem þeir innheimta fyrir einstaklinga?
Verður þeim sem selur bílinn sinn gegn skuldabréfi gert að
borga staðgreiðsluskatt af vöxtunum af því bréfí?
„Ég held að flestir séu þeirrar
skoðunar að það sé aðeins tíma-
spursmál hvenær skattlagning fjár-
magnstekna verður tekin upp hér á
landi“, sagði Már Guðmundsson
hagfræðingur hjá Seðlabankanum.
Hvenær það verði sé komið undir
ákvörðunum stjórnmálamanna. Már
var einn þeirra sem sátu ráðstefnu
um skattlagningu fjármagnstekna
sem hagfræðingar norrænna Seðla-
banka héldu hér á landi fyrir nokkru.
Vextir víðast
hvar skattlagðir
Skattar af fjármagnstekjum hafa
verið miklu minni hér á landi en í
flestum öðrum löndum. Víðast hvar
eru vaxtatekjur skattlagðar sem
hverjar aðrar tekjur og óvíst að þess
sé langt að bíða að svo verði einnig
hérlendis.
Már sagði bæði hægt að færa rök
með og á móti skatti af fjármagns-
tekjum. Á Norðurlöndunum
þremur: Svíþjóð, Noregi og Dan-
mörku eru nafnvextir sparifjár að
fullu skattlagðir. Að sögn Más getur
þetta t.d. leitt til þess að vextir eftir
skatt verði neikvæðir raunvextir,
þ.e. að það sem eftir verður af
vaxtatekjunum dugi ekki til að vega
upp á móti hækkun verðbólgunnar.
T.d. sagði Már það fyrst eftir 1984
sem vextir eftir skatt hafi náð því að
vera raunvextir í Noregi.
Nafnvextir af skuldum hafi síðan
almennt verið frádráttarbærir frá
skatti, t.d. í Danmörku. Þetta fyrir-
komulag sagði Már töluvert umdeilt.
Þar sem það leiði til þess að annars-
vegar er verið að skattleggja vexti
sem í raun eru engar tekjur hjá
sparifjáreigendum -og á hinn bóginn
slái vaxtahækkun takmarkað á lána-
eftirspurn meðan allir vextirnir eru
frádráttarbærir frá skattskyldum
tekjum.
Nýtt kerfi í Finnlandi
Finnar, sem tóku nýlega upp skatt
á fjármagnstekjur vildu forðast
þessa ágalla. Það reyna þeir að gera
með því að reikna aðeins helming
greiddra nafnvaxta til frádráttar eða
skattlagningar - þ.e. þann hluta
þeirra sem þeir áætla að séu raun-
vextir- auk þess sem reikningar sem
beralága vexti, t.d. tékkareikningar,
eru undanþegnir skatti. Yrði svipað
fyrirkomulag fyrir valinu hér á landi
og í Finnlandi taldi Már líklegt að
t.d. vextir af tékkareikningum og
almennum sparisjóðsbókum yrðu
ekki skattlagðir, því nafnvextir af
þeim gefi tæplega nokkra raunvexti.
Skattur á vextina
eða sjóðinn?
Skattur á vexti er ekki eina leiðin
til skattlagningar af fjármagnstekj-
um. Már sagði suma hagfræðinga
telja heppilegri leið að hækka eigna-
skatta af sparifé heldur en að skatt-
leggja vaxtatekjurnar. Honum pers-
ónulega líst þó betur á skattkerfi í
ætt við það sem Finnar völdu.
Skylduskráning
skuldabréfa
Tæknilega sagði hann ekki stórt
vandamál að koma á staðgreiðslu-
skatti af bankavöxtum. Skatturinn
yrði þá væntanlega tekinn um leið og
vexir eru greiddir út eða færðir inn
á innlánsreikninga. Vandamálið sé
hins vegar skuldabréfaviðskipti utan
banka, bæði hvað varðar verðbréfa-
fyrirtæki og á milli einstaklinga.
M.a. yrði að koma til skylduskráning
allra skuldabréfa. Hann benti á að í
Danmörku eru skuldabréf t.d. ekki
kröfuhæf nema að þau séu skráð.
t>ær stóru sveiflur sem verða í
verðbólgu hér á landi, jafnvel með
mjög stuttum hléum, gera málin þó
nokkru erfiðari í framkvæmd. Hjá
þjóðum með fremur stöðugt verðlag
og litla verðbólgu skeikar kannski
ekki miklu þegar áætlað er að helm-
ingur nafnvaxta séu raunvextir.
Hvert hlutfall raunvaxta væri af
nafnvöxtunum hér á landi þyrfti
jafnvel að reikna út oft á ári, verði
ekki því meiri breyting á verðbólgu-
þróun hérlendis.
íslenskt fyrirmyndarkerfi?
Varðandi vaxtagjöld og tekjur
fyrirtækja sagði Már málið hins veg-
ar auðvelt. Á því sviði séu íslending-
ar með mjög þróað kerfi þar sem
aðeins sé reiknað með raunvöxtum.
Að sögn Más lýsa útlendingar hrifn-
ingu yfir þessu kerfi hér á landi.
Kerfi til skattlagningar raunvaxta sé
það sem allir hagfræðingar telji æski-
legt, en skattlagning nafnvaxta hins
vegar gagnrýnd af ýmsum.
Viðbrögð
sparifjáreigenda?
Telja hagfræðingar enga hættu á
að sparnaður, sem talinn er of lítill
á íslandi, mundi enn minnka ef
skattur verður lagður á vaxtatekjur?
Már telur ekki sjálfgefið að það í
sjálfu sér leiði til minni sparnaðar
eða hækkunar á vöxtum. Víst sé
hugsanlegt að fólk myndi fælast
þetta í byrjun. Hann telur þó meiri
hættu á að t.d. afnám verðtryggingar
mundi vekja meiri ugg meðal sparifj-
áreigenda - nema þá að ráðamönn-
um tækist þeim mun betur að fá fólk
til að treysta því og trúa að slíkt
leiddi ekki til þess að raunvextir af
sparifé yrðu neikvæðir. -HEI
Að ríkisstjórninni allri
Danfríður Skarphéðinsdóttir:
Sópum ekki
annarra gólf
„Ég veit varla hvar skal byrja.
Við erum orðlausar yfir viðskilnaði
stjórnarinnar og hversu mjög virð-
ist stefna í óefni án þess að neitt
væri aðhafst fyrr þrátt fyrir öflugan
þingstyrk að baki henni,“ sagði
Danfríður Skarphéðinsdóttir for-
maður þingflokks Kvennalistans.
Danfríður sagði að þegar um
síðustu áramót var ljóst að sigi á
ógæfuhliðina í ríkisfjármálum og
stórkostlegt undrunarefni væri að
ríkisstjórnin skyldi hafa látið málin
fara í þvílíkar ógöngur og nú væri
orðin raunin.
Danfríður sagði erfitt að sjá fyrir
hvað nú tæki við en ljóst mætti vera
að Kvennalistinn hefði lítinn áhuga
á að ganga inn í einhverskonar
samstarf um að sópa upp annarra
manna gólf án þess að til kæmu
kosningar, enda hefði Kvennalist-
inn nú ekki þingstyrk til að ganga
inn í neitt slíkt hugsanlegt
samstarf.
Stefán Valgeirsson:
Kosningar fljótt
annað órökrétt
„Peir eru búnir að lýsa því
sjálfir, er það ekki? Eru þeir ekki
búnir að lýsa því að þegar þeir fara
frá, þá sé allt komið í óefni fyrir
þjóðinni og það verði að fara að
gera eitthvað að viti eftir tvo -þrjá
daga, annars sé allt í voða? Það er
þeirra niðurstaða og ég er henni
sammála," sagði Stefán Valgeirs-
son.
Stefán sagðist spá kosningum
fljótlega þar sem hann sæi ekki í
hendi sér neinn möguleika til
myndunar meirihlutastjórnar.
Aðspurður um hvort hann ætlaði
að fara að dæmi Alberts Guð-
mundsonar, sem virðist vera á
hraðri leið inn í Sjálfstæðisflokk að
nýju, og eiga sögulegar sættir við
Framsóknarflokkinn, sagði hann
að til að svo yrði, þyrfti Framsókn-
arflokkurinn að breyta um stefnu í
mikilvægum málum. -sá
Páll Pétursson:
Brást ekki við
öfugþróuninni
„Það er sorglegt að svona fór
með þessa stjórn. Maður gat von-
ast eftir að þessi ríkisstjórn næði
verulegum árangri við stjórn
landsins. f tíð hennar höfum við
orðið fyrir áföllum, eins og lækk-
andi fiskverði, og því miður lánað-
ist ekki ríkisstjórninni að bregðast
við eins og þurfti," sagði Páll
Pétursson, formaður þingflokks
Framsóknarflokksins,er hann var
beðinn að gefa fallinni ríkisstjórn
Þorsteins Pálssonar eftirmæli,
„Fyrir rúmlega ári fór fiskvinnsl-
an að ganga verr og í fyrravetur var
farið að r-eka töluverðan hluta
fiskvinnslunnar með tapi og keyrði
það um þverbak um miðjan síðasta
vetur.
í>á hófst mikil eignatilfærsla í
landinu. Stöndug atvinnufyrirtæki
átu upp eigið fé og hin söfnuðu
skuldum. Þá var það eins og mörg-
um úr Sjálfstæðisflokknum þætti
það allt í lagi að þessi mikla
eignatilfærsla yrði í þjóðfélaginu.
Fyrirtæki þessi eru að skipta um
eigendur og fólkið í byggðunum er
að missa þau.
í þessari ríkisstjórn höfum við
verið að reyna að þróa húsnæðis-
löggjöfina og allt hefur það átt að
vera til bóta. Því miður hefur
húsnæðislöggjöfin virkað þannig
að hún hefur sogað peninga utan af
landsbyggðinni til Reykjavíkur.
Hér myndast því afar mikil þensla
og er þetta ástand mjög óheilbrigt
og óeðlilegt. Það má ekki verða
þessi ofsalega þensla á einum stað
en mjög mikill samdráttur á flest-
um öðrum hlutum landsins."
Hver voru stærstu mistök þessar-
ar ríkisstjórnar?
„Stærstu mistökin voru að
bregðast ekki við í tíma og reyna
ekki að snúa þessari öfugþróun við
og halda þenslunni innan skynsam-
legra marka.
Þeir sem réðu ferðinni í ríkis-
stjórninni fyrir hönd Sjálfstæðis-
flokksins, töldu að þessi eignatil-
færsla væri í lagi, því að þeir
hæfustu myndu á endanum sitja
uppi með fyrirtækin. Á þessu varð
sá frjálshyggjublær sem er núna
orðinn þjóðinni mjög dýrkeyptur,
því frjálshyggjan er ósiðleg hugsun
og leiðir okkur til glötunar.
Við reyndum að vekja samstarís-
menn okkar upp og við vissum
hvað var að gerast út á landsbyggð-
inni. Það var eins og sjálfstæðis-
menn hefðu engar fréttir þaðan
eða skelltu skollaeyrum við.
Við fórum að halda fundi og
setja fram mjög alvarlegar ábend-
ingar, einsogt.d. miðstjórnarfund-
ur okkar í vor, eftir að ljóst var að
ekkert gekk í ríkisstjórninni. í
kjölfar þess voru gerðar mála-
myndaaðgerðir sem voru allt of
litlar og gersamlega ófullnægjandi,
enda runnu þær út í sandinn.
Sumar aðgerðirnar voru beinlínis
eyðilagðar þar sem okrurunum var
sleppt lausum á peningamarkaðin-
um. Þetta gat auðvitað ekki endað
nema með ósköpum.
Við höfum verið að berjast við
að vekja samstarfsflokkana og það
hefur tekist með Alþýðuflokkinn,
sem er búinn að gera sér þetta
ljóst. Þorsteinn Pálsson lagði land
undir fót þegar hann fór alla leið
vestur á firði í sumar. Þá virðist
hann hafa fengið að sjá bókhald
fyrirtækja og varð eitthvað hugsi
um stund. Nú, maður hafði góða
von um að hann væri búinn að átta
sig á stöðunni. Þá var sett á fót
forstjóranefndin til að leita úrræða
og ég held að þeir hafi unnið gott
starf. Þeirra tillögur um niðurfærsl-
una voru skynsamlegar.
Ég tel að það hafi verið mikill
skaði að ríkisstjórnin skyldi ekki
fara niðurfærsluna, því að þjóðin
tók þessu vel. Svo virðist sem
ágreiningur hafi komið upp í Sjálf-
stæðisflokknum og hinir skynsam-
ari menn hafa ekki fengið að ráða,
þ.e.a.s. þeir sem vildu fara niður-
færsluna. Þorsteinn Pálsson notar
þá það ráð að fá ASÍ til að skera
sig niðúF'úr niðurfærslunni og ég
held að það hafi verið meiriháttar
pólitískt slys að hann skyldi ekki
hafa haft daungun í sér til að fara
þessa leið. f þessum sundurleita
flokki virðast hagsmunir atvinnu-
rekenda víða um land hafa verið
bornir fyrir borð.
Þá kom að því að við reyndum
að fara næst bestu leiðina, en
Sjálfstæðisflokkurinn kemur sér
einnig frá því og endar með því að
sprengja þetta stjórnarsamstarf.
Ég lít svo á að það hafi verið
viljandi gert, því mennirnir eru
ekki þeir aular að vita ekki hvað
þeir voru að gera.“ KB