Tíminn - 21.09.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miövikudagur 21. september 1988
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Fréttir og upplýsingar
Eins og jafnan þegar miklir stjórnmálaatburðir eiga
sér stað, taka fjölmiðlar að matreiða fréttaskýringar
af viðburðunum. Síst er ástæða til að finna að því að
fréttamenn sinni stjórnmálaviðburðum af kostgæfni.
Hins vegar er nú svo komið, að pólitísk fréttamennska
í hinum nýja stíl er að taka á sig sérstæða mynd, sem
ekki aðeins einkennist á ytra borði af dugnaði og
fyrirferð samkeppnisandans, heldur efnismeðferð og
stílsmáta, sem ástæða er til að gefa gaum að.
Það sem einkennir efnismeðferðina er sú tilraun
fréttamanna að láta eins og þeir séu öllum hnútum
kunnugir bak við tjöldin - sem þeir ekki eru - og geti
auk þess séð fyrir óorðna atburði, sem er alrangt.
Stílsmátinn einkennist síðan af hraðanum og þeirri
tegund kvikmyndatækni, sem eingöngu notast til
afþreyingar og augnabliksskota. Fréttamennska af
þessu tagi felur það í sér að fréttamenn hætta að vera
menn orðsins og hugsunarinnar, upplýsingamiðlarar,
og enda sem handbendi hraðans og tækninnar.
Ekki er ástæða til þess að hafa á móti góðri
gagnaöflun fréttamanna. Öðru nær. Fréttamenn eiga
að vera natnir gagnaöflunarmenn. En jafnvel í þeim
efnum er skylt að þeir ætli sér af. Ef metnaður
fréttamanna kæmist á það stig, að í sambandi við
gagnaöflun helgi tilgangurinn meðalið, þá myndi
sjálfsagt ýmsum finnast nóg komið, enda gæti ofæði í
þeim efnum leitt til alvarlegra siðferðisslysa og
lögbrota.
Eigi að síður gerist það æ ofan í æ í sjónvarpsfréttum
að trúnaðarskjöl, sem eiga aðeins að vera milli fárra
manna, eru ekki einasta rakin frá orði til orðs, heldur
er siðalögmálum storkað með því að sýna forsíður
slíkra plagga þar sem orðið Trúnaöarmál er glöggt
letrað.
í ýmsum tilfellum hafa fréttastofur komið höndum
undir slík trúnaðarmál með laumulegum hætti, þótt
hér sé ekki unnt að gera nána grein fyrir hvernig slíkt
má verða. Að sjálfsögðu er þó einfalt að geta sér til
um hvernig trúnaðarskjöl berast fréttastofum. Enga
skarpskyggni þarf til að sjá að trúnaðarskjöl berast því
aðeins í hendur þeim, sem ekki eiga heimild til þeirra,
að einhver sem trúað er fyrir þeim, rýfur trúnaðinn og
laumar þeim í hendur óviðkomandi manna.
Með fullri virðingu fyrir dugnaði fréttamanna í
gagnaöflun, þá er ástæða til að benda fréttastjórum á,
að jafnvel riddarar sannleikans eru háðir siðalögmál-
um. Þótt orðið þjófsnautur verði ekki notað í þessu
sambandi og klásúlur hegningarlaga um yfirhylmingu
komi þessu ekki við, þá getur kappsfull fréttamennska
endað með siðferðisbrotum.
Að sjálfsögðu eiga almennar hugleiðingar af þessu
tagi við alla fjölmiðla, en því er ekki að leyna að
útvarps- og sjónvarpsstöðvar koma ekki síst í hugann,
þegar hugleitt er þetta ofurflæði pólitískra spekúla-
sjóna í fréttatímum vinsælla og áhrifamikilla fjöl-
miðla. Ef fréttastjórar ímynda sér að þeir séu að miðla
traustum upplýsingum í þessu orðaflóði og myndskot-
um, þá munu þeir komast að því við nánari skoðun að
frásagnavaðall og hraðmyndir skilja ekkert eftir. í
þessum nýja frétta- og fréttaskýringastíl sjá menn fyrir
sér verstu hliðarnar á hraðanum og tækninni.
GARRj
Æskulýðsfylkingin
Ekki hefur Garri heyrt mikið frá
Æskulýðsfylkingunni undanfarið,
og ríkir því trúlega doði í starfi
hennar um þessar mundir. Er það
breyting frá því sem var hér á árum
áður, þegar þangað völdust ungir
og eldrauðir kommúnistar, ákafír í
eldmóði sínum, og höfðu oft svo
hátt að verulega gaman gat verið
að hlusta á þá.
í Þjóðviljanum í gær segir þó frá
því að Æskulýðsfylkingin hafi hald-
ið ráðstefnu um helgina um vinnu
nemenda í framhaldsskólum með
námi. Er þar haft eftir ráðstefnu-
stjóra að það hafí komið „mjög
grcinilega fram í máli frum-
mælenda og annarra þátttakcnda á
ráðstefnunni að þessi síaukna
vinna nemenda með námi stafar
ekki af beinni ásókn í peninga,
lieldur þörfínni fyrir að uppfyíla
lífsstíl þar sem gengið er út frá
bcstu lífsgæöum og svo hitt að
foreldrar geta í mörgum tilfcllum
ekki staðið undir námskostnaði
barna sinna og því verða ungling-
arnir að grípa til sinna ráða“.
Þar hafa menn það, og cr nú af
sú tíð þegar þessi félagsskapur
boðaði blóðuga byltingu, eldrauö-
ur í andanum. Hér hefði kannski
mátt vænta einhverra hugmynda
um róttækar breytingar á fram-
haldsskólakerfinu, ásamt tilheyr-
andi bættri námsaðstöðu fyrir nem-
endur. En því er ekki að heilsa.
Kerfismennska
Þvert á móti er svo að sjá af
fréttinni að þetta hafí vcrið mjög
hefðbundin ráðstefna. Þangað hef-
ur verið stefnt fólki eins og forseta
ASÍ, framkvæmdastjóra Vinnu-
veitendasambandsins og formanni
Hins íslcnska kennarafélags.
Ágætis fólki út af fyrir sig, en
vægast sagt heldur ólíklegu til að
koma fram með byltingarkenndar
hugmyndir og láta nýja og ferska
vinda blása. Með öðrum orðum að
þetta hafí verið ein af þessum
ráðstefnum þar sem mikið er talað,
en iítið um nýjar hugmyndir, og
allir eru orðnir hundleiðir á fyrir
löngu.
Nú er það vitaskuld öllum kunn-
ugt að unglingar í framhaldsskólum
eru í seinni tíð farnir að vinna
talsvert meira með námi en áður
tíðkaðist. Vitaskuld hafa skóla-
menn áhyggjur af þessu, því að
vinna hlýtur óhjákvæmilega að
draga úr krafti og framtaki nem-
enda við nám sitt.
En hitt er líka cins vel vitað og
hefur margoft verið dregið fram í
dagsljósið, að þetta á sér mjög
eðlilegar skýringar. Hin nýju
áfangakerfi í framhaldsskólunum
gefa nemcndum marga nýja mögu-
lcika, sem ekki þekktust áður, til
þess að haga námi sínu og náms-
hraða eftir þörfum og óskum hvers
og eins. Það er löngu liðin tíð að
hver einasti nemandi í framhalds-
skóla verði að láta keyra sig þar í
gegn á nákvæmlega fjórum árum
eftir fyrirfram teiknuðu munstri.
Og vinnan, sem ungkommarnir
eru þama að barma sér undan,
hefur líka sina kosti. Flestir, sem
komnir eru til vits og ára, viður-
kenna fúslega að þátttaka sín í
hinum ýmsu greinum atvinnulífsins
á unglingsárum hafí reynst þeim sá
skóli sem þeir hafí kannski ekki
siður lært mikið í heldur en yfir
skólabókum framhaldsskólans.
Skóli lífsins reynist nefnilega oft
fullt eins lærdómsríkur og skóli
bókanna.
Um þetta ættu til dæmis líka
ýmsir aldraðir verkalýðsleiðtogar
að geta borið öðrum fremur. Þeir
eru ekki svo fáir hér á landi sem
hafa unnið sig áfram úr bágum
aðstæðum með dugnaði og útsjón-
arsemi. Ætli einhverjir úr þeim
hóp geti ekki vottað um að það hafí
einmitt verið átökin og vinnan sem
hafí hert í þeim bakfískinn og gert
þá að mönnum?
Islendingar eru vinnusöm og
dugleg þjóð sem hlífir sér hvergi.
Hér hafa menn lengi trúað því að
vinnan göfgi manninn, og með því
móti er það einmitt sem okkur
hefur tekist að byggja hér upp það
velferðarþjóðfélag sem við búum
við í dag. Vælugangur út af því að
einhverjir skuli enn vilja taka til
hendinni í landinu er ekkcrt annað
en eymingjaskapur. Sama gildir
um harmagrát yfir því að fólk skuli
nota opin tækifæri til að sameina
nám og vinnu eftir því sem hverjum
lientar best. Og er illa komið fyrir
ungkommuin er þeir hafa leiðst út
í kerfísmennsku af þessari tegund.
„Af Þorsteini“
Og úr þessu í annað. Góðkunn-
ingi Garra gaukaði að honum
hvorki mcira né minna en drótt-
kvæðri vísu i gær um efni sem er
víst ofaríega í hugum flestra þessa
dagana. Vísan heitir Af Þorsteini
og er svona:
Eflir flokk með arma hrekki,
eru lægöar Þorsteins frægðir.
Hóf að sýna í heimsins þrefí
hann ei virti, gjörði annað.
Hollvin margrar háskavillu,
hatar ærslum niðurfærslu.
Vöxtum sníða vænan taxta
voru' hans ráð að gera að háði.
Hér þykir Garra vel kveðið og
mættu fleiri bregða slíku fyrir sig.
Garri.
lilifiiiyÍTTOGBREITT
Er vinna ekki menntandi?
Vinna og skóli
iphlaup
Miklarumrœður ó rádstefnu Æskulýðsfylkingarinnar um vinnu barna og unglinga með námi
Lífsgæoakapphlaup í skóiunum
• »B kom KmaBtfA fr*»n I *ð brryta þyrftl Itísstfl unglmga
- mi& frummæirodB <*g aan- Það vrri óiskileg þrótm þvt ung-
**t* þótlt*k*«nt* á rá&stefmtBnl hntar gerðu míkUr fcröfur til Uh-
þessi rf.uk» vtana n«wod* Winoe Jóhannsdótúr for-
mef aáml ctafar tkki «f beianl HÍK SMÖt usehngana
4cúlu> i peainga, kUw þörtlnai gjjdimut fuUðröissna sér *il
fyrir »8 ttppfyfl* Hfntð þar stm
- ftngífí er útfri betta ttfsgKðam
og *vo hht aQ fonktrar geU I
asArgam tttteUuat ckki atlSUI
undir Mbnsknstnani fmma nnna
og því verSa tinglíngamir «8
gríp* tíl sírma ráða, cegir
Sveinþór Þórwiworon riOrtrtnu-
*gó«1 i þingi Æ*kjrtý8sfyfclt*«r.
tetrnr ntn helgúut tun rinnu arm-
twU mcð n*rul.
rjsr fimmtíc matuw sátu ilft- „
la oe voru umreður rojöft _
, Meftal tmnsögumuna
fynnnyndar. .Hvrraig eiga þ*u Þjófts-iljxnn f grr að hann hefði
•ft mrta gildi mrnnfwnar þegar sakrmft forebtra 0 fundinum. - Ef
þau tji dnp dagiega í tkóLmuc þau týtu þetsari umrxðu ekki
hvermg tmkil inenntun kennara áhuga þá et ereiniiegt að þau
er metin i Uuatxm." : :<dia skóiasufnð ekki skipta ng
Sveiaþót tagði f tmntaU vift miUn míli. -<S-
Unglingar taka gildismat fullorð-
inna sér til fyrirmyndar, sagði for-
maður Hins íslenska kennarafélags
á ráðstefnu Æskulýðsfylkingarinn-
ar um vinnu barna og unglinga
með námi og bætti við: „Hvernig
eiga þau að meta gildi menntunar
þegar þau sjá dags daglega í
skólunum hvernig mikil menntun
kennara er metin í launum."
Af þessum orðum má helst ráða
að hámenntakennararnir beri ves-
öldina utan á sér og að auðséð sé
að fátæktin sé þeirra fylgikona. Þvf
sé von að krakkarnir kæri sig lítið
um að menntast og ganga svo um í
vinnunni með sultardropa eins og
sprenglærðir kennarar þeirra verða
að gera, vegna þess að mikla
menntunin er ekki metin nema til
hungurlauna eins og nemendurnir
horfa upp á dags daglega.
Ef marka má frásögn Þjóðviljans
af ráðstefnunni um skólakrakka
sem vinna, er það hið mesta böl að
þeir nemendur í framhaldsskólum
skuli vilja vinna sér inn peninga og
steypa sér út í lífsgæðakapphlaupið
langt um aldur fram.
Kostnaðarsöm lífsgæði
Eitthvað kanna að vera til í því
að krakkarnir séu full frek til
fjárins og að þau þurfi óeðlilega
mikið eyðslufé til að tilcinka sér
þann lífsstíl sem neysluþjóðfélagið
þröngvar upp á unga sem aldna.
í fyrra var gerð úttekt á vinnu
nemenda í Menntaskólanum í
Kópavogi og þótti skólameistara
nóg um hve mikið þeir unnu með
náminu til að geta keypt bíla og föt
og tekið þátt í skemmtanalífinu.
í stuttri fréttafrásögn af ráðstefn-
unni kemur hvergi í ljós að skóla-
krakkarnir borgi eitthvað heim sér
til uppeldis en gengið út frá því
sem vísu að laun erfiðisins fari öll
í það sem kallað er lífsgæðakapp-
hlaup, sem mun vera fatnaður,
ferðalög og skemmtanir og því um
líkt.
Ekkert kemur fram um að vinn-
an tefji frá námi, en ætla má af
frásögn formanns kennarafélags-
ins, að aðeins það að horfa á
kennarana geri nemendur frábitna
því að menntast þar sem ljóslega á
að vera ljóst hvernig mikil mennt-
un er metin til launa.
Það er því ekki nema von að
krakkarnir vilji heldur vinná, afla
og eyða en að menntast og verða
eins og kennararnir með strekkta
hunguról í síðasta gati.
Löng námsskylda
Annars þarf engum að koma á
óvart þótt skólanemendur þurfi að
vinna fyrir lífsgæðunum. Ekki hef-
ur fullorðna fólkið ráðdeild og
spamað fyrir þeim yngri. Og aug-
lýsingafárið sem leynt og ljóst hvet-
ur í sífellu til eyðslu og kaupæðis.
Þar er ekki aðeins höfðað til ungl-
ingana með beinum auglýsingum
um vöru og dægrastyttingu heldur
gengur síbyljan úr ljósvakanum
um að alls ekki megi missa af þessu
eða hinu og að allir verði að eignast
plötu eða fara á skemmtun og að
enginn sé maður með mönnum
nema að geta eytt peningum í
þennan óþarfann eða hinn.
Líklega dettur engum í hug að
spyrja hvort mikil lengingá skyldu-
námi valdi því að sífellt fleiri
nemendur kjósa að vinna með
skólanum og að einhverjir þeirra
myndu miklu fremur kjósa að
stunda fulla vinnu en að horfa upp
á hámenntaða og kviðdregna
kennara sína og sjá hvernig hin
mikla menntun þeirra er metin í
launum.
Væri vel athugandi að komast að
því hvort margir þeirra sem látnir
eru híma á skólabekk fram eftir
öllum aldri væru ekki allt eins vel
komnir á vinnumarkaði og gætu þá
unnið fullan vinnudag.
En auðvitað er það borin von að
nein slík athugun fari fram þar sem
hámenntafólkið sem býr til
menntakerfin mun ávallt koma í
veg fyrir að til álita komi að til sé
neitt verðugra viðfangsefni en að
mennta sig og mennta og mennta
hvernig svo sem skólamenntunin
er metin til launa.
Varla mun heldur koma til álita
að vinna gæti einnig orðið ung-
mennum nokkur menntun. OÓ