Tíminn - 21.09.1988, Blaðsíða 9

Miövikudagur 21. september 1988
Tíminn 9
VETTVANGUR 111 lllilllfflllllllllllllllllllillil fflfflfflíllfflfflfflfflifflfflfflffliilfflfflfflfflllfflfflfflfflllfflffllllllllllll lllllllllfflfflillllllllllliuilllllllllllllllllllllllllllllllll

Áskell Einarsson:
LANDSBYGGDIN OG
RÍKISÚTVARPID
Ég las það fyrir tilviljun í blaði fyrrverandi menntamála-
ráðherra Ingvars Gíslasonar, en hann skipaði þá nefnd sem
undirbjó núverandi útvarpslög, að nú væru liðin þrjú ár frá
gildistöku laganna og bæri að taka þau til endurskoðunar
samkvæmt laganna hljóðan.
Það cr því fullkomlega tímabært að líta yfir farinn veg
og leggja mat á þróunina.
Ég var einn þeirra manna, sem
mat hlutverk Ríkisútvarpsins mik-
ils og ef til vill meira en efni stóðu
til. Astæðan til þessa var ótti minn
við að hinir frjálsu fjölmiðlar
gengju fram hjá dyrum lands-
byggðarmanna.
Ég var þeirrar skoðunar að eitt
meginhlutverk Ríkisútvarpsins
væri að gæta stöðu fjölmiðlunar í
hinum dreifðu byggðum og að vera
rödd allrarþjóðarinnar. Afþessum
ástæðum gat ég fallist á skattlagn-
ingarrétt Ríkisútvarpsins á alla,
sem höfðu viðtæki í þjónustu sinni
til að nema hljóðvarp sem sjón-
varp. Ríkisútvarpið skyldi vera
yfir það hafið að þurfa að gæta
markaðshagsmuna í fréttaflutningi
og efnisvali. Það ætti sem sagt að
vera hlutlægt, en þó hlutlaust, sem
fréttamiðill og óháð persónulegum
sjónarmiðum þeirra, sem þar segja
fyrir verkum. Ríkisútvarpið skyldi
jafnframt vera menningarmiðill.
Eitt þeirra baráttumála, sem
Fjórðungssamband Norðlendinga
hefur haft á stefnuskrá sinni, var
að Ríkisútvarpið komi upp á
Norðurlandi útsendingarstarfsemi.
f tíð þáverandi menntamálaráð-
herra var 19. jan. 1981 skipuð
nefnd í þetta verkefni, samstarfs-
nefnd Fjórðungssambands Norð-
lendinga, Ríkisútvarpsins og
Menntamálaráðuneytisins. Niður-
staða þessarar nefndar var að ráðist
skyldi í sérstaka útsendingarstarf-
semi á Akureyri, sem næði til alls
Norðurlands. Þegar reynsla væri
komin á þessa starfsemi skyldi
hugað að hliðstæðri starfsemi á
Egilsstöðum og síðar á ísafirði.
Allt sýndist þetta ætla að ganga
eftir.
Stofnanaþoka
Hins vegar gekk uppbygging
svæðisútvarpsins á Akureyri ekki
eins eftir eins og margir hugðu.
Þáverandi útvarpsstjóri skikkaði
til okkar þaulvanan dagskrárgerð-
armann og veitti honum bestu
fyrirgreiðslu um alla uppbyggingu.
Fljótlega kom í ljós að fréttaöflun
heyrði ekki undir hann og var
áfram fjarstýrð og háð efnisþörf og
dyntum fréttastofunnar í Reykja-
vík.
Það var því fullkomlega ljóst að
hvorki áform okkar heimamanna,
né fyrsta forstöðumanns svæðisút-
varpsins, komust í gegnum stofn-
anaþoku útvarpsins.
Við lögðum mesta áherslu á
beina og sjálfstæða starfsemi, sem
kynnti norðlenskt efni og norð-
lenskar fréttir eftir mati staðkunn-
ugra manna, í höfuðrás hljóðvarps-
ins milliliðalaust.
Mestu vonbrigðin voru því þegar
bæði skorti fjármagn og vilja til að
koma þessu útvarpi til allra Norð-
lendinga. Það alvarlega er að nú
fyrst þegar hinir frjálsu fjölmiðlar
dreifa efni sínu til allra byggða
vaknar Ríkisútvarpið af dvala sín-
um og talar um hið nýja kraftaverk,
Ijósleiðarann.
Margir vinir manns syðra spyrja,
hvers vegna þeir séu hættir að
heyra yfirlitsfréttir af landsbyggð-
inni, þar sem einkum var getið
viðburða, en ekki eingöngu slysa,
mistaka og sundurlyndis á milli
manna.
Hinn nýi fréttastíll, sem yfir-
menn fréttastofunnar og undirsátar
þeirra setja í fyrirrúm, á sinn þátt
í að rægja landsbyggðina og að
gera hana að vandræðasvæðum
landsins í huga annarra lands-
manna.
Spurning hlýtur að vakna, hvort
nokkur ástæða sé að ríkisreka slíka
fjölmiðla, sem temja sér sömu
vinnuhætti og taldir hafa verið til
lasts hjá frjálsum fjölmiðlum.
Eitt er Ijóst að reynsla síðustu
ára sannar okkur það, að lands-
byggðin getur tileinkað sér hina
frjálsu ljósvakafjölmiðla. Við þetta
vaknar sú spurning, hvort Ríkisút-
varpið losar ekki um miðstýringu á
þessu svonefnda svæðisútvarpi og
eykur samhliða áhrif heimamanna
um vinnuhætti og efnisval.
Fjölmiðlar norðanlands
Allt þetta og fleira þarf að taka
til gaumgæfilegrar skoðunar við
endurskoðun útvarpslaga.
Hér á Norðurlandi eru að gerast
stórviðburðir í fjölmiðlamálum.
Dagur er orðinn dagblað á borð
við stóru blöðin syðra. Á Húsavík
og Sauðárkróki eru gefin út viku-
blöð, sem fylla ákveðið tómarúm
og gegna varanlegu hlutverki. Á
Akureyri er fyrirtækið Samver,
sem annast sjónvarpsmyndagerð.
Þar að auki er hér á Akureyri
Eyfirska sjónvarpsfélagið.
Spurningin er að tengja þessa
þætti saman og að norðlenskir
aðilar réðu húsum á Fjölnisgöt-
unni. Margt er vitlausara en það.
Það alvarlega er, að það er svo
mikil gjá að myndast í þjóðfélaginu
í viðhorfum fólks til landsbyggðar-
innar, að við á líking Magnúsar
Jónssonar prófessors: „Það er ekki
sama hvort hlutirnir eru skoðaðir
af tröppum Landsbankans eða úr
sölum Álþingis."
Þótt Efstaleitið standi hátt og
þaðan sé eitt besta útsýni á Suð-
vesturlandi, er ekki á það að
treysta, að þar sé fyrir hendi fjar-
sýni og eðlilegt hlutskyggni langt
norður yfir heiðar. Svo ólík eru
viðhorf fólks í þessu landi að verða.
Hin nýja malbikskynslóð getur
ekki skyggnst inn í viðhorf þess
fólks, sem er vanara að ganga í
þýfðu landi en á rennisléttum göt-
um borgarlífsins.
Nýir tímar krefjast endurmats.
Endurskoðun útvarpslaga er í eðli
sínu endurmat hins nýja tíma.
Áskcll Einarsson
Ný stef numörkun í f iskrækt og fiskeldi
Það hefur ekki farið fram hjá neinum hversu ör uppbygging
hefur verið í fiskeldi laxaflska hér á landi seinustu árin. Með
tilkomu nýrra fiskeldisaðferða hér, eins og kvíaeldis og
stóriðju í hafbeit með lax, og aukinna sjúkdómsvarna, hefur
orðið að stokka spilin ef svo má segja í sambandi við þessi
mál gagnvart villta laxastofninum í ám landsins.
Nýlega gaf landbúnaðarráðuneyt- um reglur. En það tókst og er
ið út reglugerð um flutning og slepp- vissulega þessum aðilum til hróss.
ingar laxfiska og varnir gegn fisk-
sjúkdómum og blöndun laxastofna.
Með reglugerð þessari er tekið fast
á þessum hlutum og mótuð ný
stefna, sem aðilum ber að fara eftir
framvegis.
Undanfari stefnumörkunar þess-
arar var sameiginleg umræða sem
fram fór með forustumönnum Sam-
taka veiðiréttareigenda, Lands-
sambands fiskeldis- og hafbeitar-
stöðva og Landssambands stanga-
veiðifélaga. Náðu þessir aðilar sam-
komulagi um frágang reglnanna.
Fyrirfram hefði mátt búast við að
erfitt eða ókleift myndi að ná saman
Svæðaskipting umfiskrækt
Einna athyglisverðast í þessari
nýju reglugerð eru ákvæði um skipt-
ingu landsins í tvö fiskræktar- og
hafbeitarsvæði, ef svo má segja, sem
skuli hvort um sig halda sig við fisk
af viðkomandi svæði. Annars vegar
er þetta svæðið Suður- og Vestur-
land, frá Stokksnesi og að Horn-
bjargi. En hitt svæðið er Norður- og
Austurland frá Bjargtöngum að
vestanverðu og Ingólfshöfða að
sunnanverðu.
Fjarlægðarmörk milli
stöðva og laxveiðiáa
Þá er gert ráð fyrir, að við leyf-
isveitingar fyrir hafbeitar-, strandeld-
is- og sjókvíastöðvar skuli miða við
að þær séu ekki nær laxveiðiám með
yfir 100 laxa meðalveiði s.l. 10 ár en
5 km. Sé um að ræða ár með yfir 500
laxa meðalveiði skal fjarlægðin vera
15 km nema notaðir séu stofnar af
nærliggjandi vatnasvæði og geld-
stofnar, má stytta fjarlægðina niður
í 5 km. Þá skal vegalengd milli
sjókvía-, strandeldis- og hafbeitar-
stöðva innbyrðis ekki vera minni en
2 km.
í reglugerðinni segir, að óheimilt
sé að flytja og sleppa lifandi villtum
laxfiskum og frjóvguðum hrognum
milli ótengdra vatnasvæða til
geymslu, klaks eða sleppinga í nátt-
úruleg vatnakerfi nema með sam-
þykki fisksjúkdómanefndar og við-
komandi veiðifélags.
Örmerktir fiskar
eru veiðiuggaklipptir. Örmerki er fremst i haus fisksins. Merki þarf að finna og lesa meö sérstök-
um tækjum. Skera þarf af fremsta hluta haussins (við augu) og skila haus með upplýsingum um
fiskinn og veiðistaö.
Merktir fiskar
hafa merki i baki við bakugga. Slikum merkjum þarf að skila ásamt upplýsingum um fiskinn og
veiöistað.
Upplýsingar sem senda þarf
með merki eða haus eru um fiskinn, (tegund, kyn, þyngd, lengd), og um veiðistað og veiðitima.
Nafn og heimilisfang veiðimanns þarf að fylgja ef veiðimaður vill fræðast um fiskinn og fá verð-
laun fyrir merki.
Heimastofn sé notaður
Þá er mælt svo fyrir, að við
fiskrækt í ám og vötnum skuli sleppa
seiðum af stofnum viðkomandi
veiðivatns, enda hafi formaður við-
komandi veiðifélags áður leitað um-
sagnar veiðimálastjóra. Þó er gert
ráð fyrir að heimilt sé að veita leyfi
til að flytja sótthreinsuð hrogn og
seiði úr þeim í fisklítil eða fisklaus
vötn og ár, enda séu þá notaðir
stofnar úr nærliggjandi veiðivötnum
með svipaða vistgerð. Sama gildir
um fiskeldisstöð sem hefur frárennsli
á viðkomandi vatnasvæði þaðan sem
seiðin koma, enda liggi fyrir jákvæð
umsögn fisksjúkdómanefndar um
þetta efni. Á sama hátt getur veiði-
málastjóri heimilað flutning á villt-
um seiðum og öðrum fiski í strand-
eldisstöð eða kvíar.
Hafbeitarstöðvum er skylt, sbr.
reglugerð, að láta örmerkja 10 af
hundraði slepptra seiða og aðilar
með sjókvíarekstur skuli láta merkja
a.m.k. eitt þúsund laxa með ör-
merkjum eða útvortis merkjum.
Þetta er gert til að afla upplýsinga
um heimtur og hegðan laxins.
Að lokum er lagt bann við því að
sleppa lifandi laxi til að endurveiða
nema notaður sé stofn af viðkom-
andi vatnasvæði. Að vísu getur ráð-
herra veitt undanþágu frá þessu
ákvæði, að fengnu samþykki fisk-
sjúkdómanefndar og viðkomandi
veiðifélags.
Hvað verður um norska
laxastofninn hér á landi?
I reglugerð þeirri, sem vikið er að
hér að framan er einnig að finna
ákvæði um, að óheimilt sé að flytja
til landsins laxfiska af erlendum
uppruna til fiskræktar og hafbeitar.
Þó geti ráðuneytið veitt undanþágu
til flutnings á slíkum fiski milli
fiskeldisstöðva, enda liggi fyrir já-
kvæð umsögn veiðimálastjóra og
fisksjúkdómanefndar.
Á sínum tíma var fluttur hingað
til lands norskur laxastofn til eldis í
fiskeldisstöð hér á landi, þrátt fyrir
að umsagnaraðilar teldu óráðlegt að
flytja hrognin inn í landið. Laxastofn
þessi er fjötraður í viðkomandi stöð.
Vitað er að áhugi er fyrir því að losa
um þau bönd og fá að selja fisk til
annarrar stöðvar hérlendis. Spurn-
ingin er því sú, hvort slíkt verði
leyft?
Ýmsum forystumönnum á sviði
fiskræktarmála hér á landi stóð
stuggur af innflutningi á erlendum
laxastofni og höfðu uppi eindregin
og hörð mótmæli og varnarorð gegn
hinum norska laxastofni. Verður
fróðlegt að fylgjast með gangi þessa
máls. eh.