Tíminn - 04.10.1988, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 4. október 1988
i
Tíminrv 5'*
Af hverju græda sumir á fisk
vinnslu á sama tíma og aðrir tapa?
Af uppgjöri Þjóðhagsstofnunar á
rekstri botnfiskvinnslu árið 1987
má sjá mörg dæmi um verulegan
mistnun á afkomu, bæði í frystingu
en þó enn frekar í saltfiskverkun.
Til dæmis var verg hlutdeild fjár-
magns (sent ætlað er að mæta
afskriftum, vöxtum af lánsfé og
eigin fé og sköttum) aðeins tæplega
1% hjá þeim fjórðungi saltfisk-
verkenda sem verst gekk saman-
borið viðnær 21% hjá þeim fjórð-
ungi saltfiskverkenda sem bestum
árangri náðu. Samanlagðar rekstr-
artekjur beggja hópanna voru
álíka miklar, þannig að hinn mikli
mismunur á afkomu virðist hafa
ráðist af einhverju öðru en veltu
fyrirtækjanna. f frystingu virðist
afkoman hins vcgar betri eftir því
sem velta er meiri.
Uppgjör Þjóðhagsstofnunar á
rekstri botnfiskvinnslunnar byggist
á mjög stóru úrtaki úr ársreikning-
um fyrirtækja. Þannig nær það til
um 85% af mótteknuu hráefni í
frystingu og um 70% í söltun.
Úrvinnslan miðaðist m.a. við að fá
fram hreinan rekstur eftir verkun-
argreinum. En bent er á að fá
fyrirtæki eru t.d. með hreinan
rekstur í frystingu, þannig að
eitthvað af öðrum afurðum en
frystum botnfiski getur verið með-
talið í ýmsum tilvikum.
Þegar hefur verið skýrt frá
rekstrarafkomu sem byggist á með-
altali. En auk þess sýnir Þjóðhags-
stofnun afkomu fyrirtækja eftir
landshlutum og sömuleiðis dreif-
ingu eftir afkomu.
Til að sýna afkomudreifingu er
65 frystihúsum skipt í fjóra nær
jafn stóra hópa (16-17) eftir af-
kpmu og sömuleiðis 84 saltfisk-
verkendum (þ.e. 21 í hverjum
hóp).
Allt að 20%
munur á afkomu
Segja má að „slakasti" og „besti"
hópur saltfiskverkenda hafi keypt
hráefni fyrir nær sömu fjárhæð á
árinu (771 og 782 millj.). Auk þess
sem annar vinnslukostnaður var
samt um 110 millj. króna Iægri hjá
„besta“ hópnum en þeim „slak-
asta'* skilaði reksturinn honum
hins vegar rúmlega 200 milljónum
króna hærri tekjum. Niðurstaðan
varð því sú að „slakasti" hópurinn
hafði aðeins eftir um 12 milljónir
(0,9%) f verga hlutdeild fjármagns
- sem þýðir taprekstur - á sama
ttma og „besti" hópurinn hafði 320
milljónir (20,9%) eftir í þeim lið -
hvar af ætla má að góður hluti hafi
orðið eftir sem hreinn hagnaður.
Hinir hópamir komu þarna á milli
með verga hlutdeild fjármagns
8,7% og 14,7% af tekjum að
meðaltali.
Nær víst má telja að þeir tveir
saltfiskverkendursem í landshiuta-
skiptingunni eru skráðir á Norður-
landi vestra hafa lent í hóp 21
þeirra „bestu". Samtals voru
rekstrartekjur þessara tveggja
norðlensku fyrirtækja 164,2 millj.
króna, en rekstrargjöldin 128,1
millj, cða aðeins 78%. Verg hlut-
deild fjármagns var 26,4% og þar
af voru 11,4%, eða 18,6 milljónir
króna eftir í hreinan hagnað.
Ttl hráefniskaupa fóru t.d. rúm-
lega 49% af tckjunum hjá þcssum
tveim. En það hlutfall var allt frá
tæplega 48% (á Vestfjörðum) og
upp í 57- 58% (Reykjanes og
Vesturland). Launin, sem eru ann-
ar stærsti hluti rekstrarkostnaðar-
ins voru um 15,7% af tekjum hjá
Norðlendingunum, en fór allt upp
í 21,8% á Vcstfjörðum. Þar við
bætist að nær ailir aðrir liðir rekstr-
arkostnaðarins - nema sait og af-
skriftir - reyndust hlutfallslega
lægstir hjá Norðlendingunum.
Aðeins um 1,3% af tekjum hjá
þeim fóru t.d. í skrifstofu- og
stjórnunarkostnað samanborið við
2,1% til 3,7% að meðaltali í öðrum
landshlutum. Jafnvel enn meiri
munur var á kostnaði vegna um-
búða, flutnings, orkukaupa og
viðhalds. Þrátt fyrir hlutfallslega
lang hæstan frádrátt vegna verð-
breytingafærslna og vaxta (-10,6%)
héldu Norðlendingarnir eftir hlut-
fallslega mestum hreinum hagnaði,
sem áður segir.
Skrifstofaoo
stjómun frá 2-4,4%
Sem sjá má af framansögðu er
það mjög misjafnt bæði milli fyrir-
tækja og landshiuta hve stór hluti
rekstrarteknanna fer til greiðslu
einstakra rekstrarliða. Það á bæði
við um sallfiskvcrkunina og fryst-
inguna.
Af tekjum frystingar fara t.d. frá
um 47-49% til hráefniskaupa á
Vestfjörðum, Norðurlandi og
Austurlandi, en 52-53% í öðrunt
landshlutum. Þar á móti taka laun-
in stærri hlut, frá 25-27%, hjá þeim
fyrrnefndu. Það hluutfall er hins
vegar aðeins 20,6% í Vestmanna-
eyjum og á Hornaftrði og í kringum
22-23% á Rcykjanesi, Vestur- og
Suðurlandi. Skrifstofu- og stjórn-
unarkostnaður er lang hæstur á
Suðurlandi, 4,4% af tekjum, sem
er t.d. yfir tvöfalt meira en í
Vestmannaeyjum og Höfn og um
60% yfir landsmeðaitali.
Verg hlutdeild fjármagns og
hreinn hagnaður af frystingu var
hlutfallslega sem hér segir eftir
landshlutum 1987:
Frysting: V.htd.fjárm. Hr.hagn.
Reykjavlk 8,16% 0,95%
Reykjanes 4,19% -2,32%
Vesturfand 6,08% -0,58%
Vestfirðir 7,72% -0,92%
Nl.vestra 9,47% 2,99%
Nl.eystra 12,75% 6,20%
Austurland 4,18% -1,86%
Suðurland 6,96% -2,92%
Vestm./Höfri i 9,21% 3,66%
Samtals 7,90% 0,97%
Afkoman er sem sjá raá afar
mismunandi eftir landshlutum.
Enn meiri munur var þó á salt-
fiskvinnsiunni, miðað við samsvar-
andi skiptingu.
Reykjavík 2,13% -3,84%
Reykjanes 9,64% 2,57%
Vesturland 8,14% 2,97%
Vestflrðir 15,66% 9,55%
Nl.vestra 26,42% 11,35%
Nl.eystra 16,58% 10,27%
Austurland 14,73% 10,71%
Suðurland 12,86% 7,49%
Samtals 12,22% 6,13%
Vestmannaeyjar og Horna-
fjörður voru ekki með í landshluta-
yfirliti söltunar.
Þjóðhagsstofnun gefur ekki sér-
stakar skýringar á þessari mjög svo
mismunandi afkoniu, sent sjálfsagt
geta verið margvíslegar. -HEl

Ttmamynd Árn
Starfsmaður sælgætisgerðarinnar á annarri hæð hússins varð eldsins í verkstæði Hraðþjónustunnar fýrst var og gerði slökkviliði viðvart.
Eldur í
verkstæði
Eldur kom upp í bílaverkstæðinu
Hraðþjónustunni að Bíldshöfða 14 á
miðnætti aðfaranótt mánudags.
Fjórir bílar voru á verkstæðinu og
urðu töluverðar lakkskemmdir á
tveimur bílum.
Starfsmaður sælgætisgerðar, sem
er á efri hæð hússins að Bíldshöfða
14 varð var við mikinn reyk sem
lagði frá verkstæðinu og upp um
stigagang, en hann sagðist komast út
um bakdyrhússins. Þegarslökkvilið-
ið kom á vettvang logaði m'ikill eldur
í afgreiðsluborði og varahlutalager,
þar sem mestu skemmdirnar urðu,
auk þess sem mikið sót lagðist yfir
alla innanstokksmuni. Eldsupptök
eru ókunn. -ABÓ
Þríhyrningur hf. leigir rekstur Kaupfélagsins Þórs á Hellu:
Þór á Hellu undir
hatt Þríhyrnings
Um helgina var gengið frá samn-
ingum um leigu hlutafélagsins Þrí-
hyrnings á rekstri Kaupfélagsins
Þórs á Hellu um óákveðinn tíma.
Þessi breyting gildir frá og með sl.
laugardegi en áætlað er að opna
verslanir Þórs undir hatti Þríhyrn-
ings hf. nk. fimmtudag. Starfsfólki
Þórs, sem er um 50 talsins, var sagt
upp sl. föstudag og tilkynnt um
fyrirhugaðar breytingar á rekstri
kaupfélagsins. Búist er við að flestir
starfsmaqna verði endurráðnir.
Þríhymingur hf. var stofnaður í
júní sl. um áframhaldandi rekstur
Sláturhúss Friðriks Friðrikssonar í
Þykkvabæ. Hluthafar í Þríhyrningi
eru Höfn hf. á Selíossi, sútunarverk-
smiðjan Loðskinn hf. á Sauðárkróki
og Djúpárhreppur auk einstaklinga
í Rangárvallasýslu.
Við stofnun Þríhymings hf. sl.
sumar kom mjög til tals að Kaupfé-
lagið Þór gerðist aðili að honum. Af
þvf varð þó ekki m.a. annars vegna
slæmrar rekstrarstöðu Þórs. Því
vaknar sú spurning af hverju þetta
skref er stigið nú? Kolbeinn Kristins-
son, framkvæmdastjóri Hafnar hf.
og Þríhyrnings hf., segir að það megi
orða það svo að um þetta hafi nú
náðst hagstæðir samningar auk þess
sem aukning á hlutafé í Þríhyrningi
hf. hafi gert það kleift að taka
rekstur Kaupfélagsins Þórs á leigu.
Kolbeinn viídi ekki greina frá því
hvaða aðilar hafi lagt fram aukið
hlutafé í Þríhyming hf. eða um
hversu mikla hlutafjáraukningu væri
að ræða. óþh
Heimsbikarmót Stöðvar 2 hófst í gær:
Heimsmeistarinn
gerði jafntefli
Fyrsta umferð Heimsbikarmóts
Stöðvar 2, hófst í Borgarleikhúsinu
klukkan 17.00 í gær, en í því taka
þátt 18 af allra fremstu skákmönn-
um heims, þar á meðal heimsmeist-
arinn Kasparov. Þetta er sterkasta
skákmót sem haldið hefur verið
hér á landi til þessa og verða 17
umferðir tefldar. íslensku þátttak-
endurnir í mótinu eru þeir Jóhann
Hjartarson og Margeir Pétursson.
Athygli vakti jafnteflisskák
heimsmeistarans Kasparovs, sem
lék með svart, og landa hans Yusu-
povs.
Framanaf var heimsmeistarinn
talinn hafa betri stöðu, en Yusupov
tefldi mjög vel og náði að jafna og
gott betur, að mati skákskýrenda.
Úrslit í öðrum skákum urðu þau
að Timman og Spassky, Sax og
Nunn, Ehlvest og Kortsnoj, Ribli
og Portisch, Spielmann og Jóhann
gerðu jafntefli, en þeir fyrrnefndu
voru með hvítt. Belyavsky með
hvítt vann Margeir og Anderson
með hvítt vann Sokolov.
Önnur umferð hefst í Borgar-
leikhúsinu klukkan 17.00 í dag.
ABÓ