Tíminn - 04.10.1988, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriöjudagur 4. október 1988
Hvaö olli stórflóðunum í Súdan og Bangladesh?
Mannleg fákunnátta,
ágirnd, fátækt og
tregða eiga
sinn stóra þátt
A hverri mínútu er eytt 100 ekrum
af regnskógum í heiminum.
Fyrir 30 árum, meðan ríkið sem nú heitir Bangladesh
kallaðist enn Austur-Pakistan, sagði breskur sendifulltrúi
í Dacca: „Þetta ríki byggist ekki á neinni skynsemi. Það er
of margt fólk, of mikið vatn og of lítið land hér. Malthus
hlýtur að hafa rétt fyrir sér. Það hlýtur að þurfa annað
hvort hungursneyð eða stríð eða einhvers konar stórslys til
að koma á jafnvægi.“
Margir gætu tekið undir orð
Bretans fyrir 30 árum. f augum
umheimsins hefur ekkert lát verið
á náttúruhamförum í Bangladesh.
Þar skiptast á stórflóð og stór-
þurrkar, hvort tveggja með hroða-
legum afleiðingum.
Monsúntíminn bæði
blessun og bölvun
Eins og á hverju ári hófust í júní
í ár monsúnrigningarnar. Bangla-
desh er eitt þéttbýlasta land heims-
ins, þar búa 100 milljónir manna á
landi sem er ekki nema rúmir 214
þús. ferkm. Monsúntíminn er bæði
blessun og bölvun Bangladesh og
annarra landsvæða við Indlands-
haf. Úrhellið sem fylgir monsún-
vindinum gerir hrísgrjónaræktina
mögulega, en hrísgrjón eru aðal-'
fæða landsmanna, en krafturinn
sem fylgir honum hefur líka eyði-
leggingu í för með sér.
A síðasta ári flutti monsúnvind-
urinn með sér geysileg flóð í Ban-
gladesh. Flóðin í ár urðu hins
vegar syndaflóði líkust. Um Ban-
gladesh streyma stórfljótin Ganges
og Brahmaputra út í Bengalflóa.
Þau, ásamt vatnsflaumnum sem
kom af himnum ofan, flæddu yfir
þriðjung landsins- og flóðin náðu
mctrahæð.
Þegar flóðin sjatna hafa þúsund-
ir drukknað, milljónir misst heimili
sín og sjúkdómar eru farnir að
geisa mcðal eftirlifenda í rústun-
um.
Sumir vísindamenn halda fram
þeirri skoðun að veðurfarsöfgarnar
á svæðinu við Indlandshaf kunni
að vera hluti af veðurfarsbreyting-
um um allan heim. Gróðurhúsa-
áhrifin sem hafa í för með sér að
andrúmsloft jarðarinnar hlýnar,
geta leitt til viðvarandi hita á
sumum stöðum á jörðinni - eins og
reyndin varð í ár í Bandaríkjunum
og Brasilíu - og haft óvenjulega
mikla regnúrkomu í för með sér
annars staðar.
Það er a.m.k. vitað að hiti yfir-
borðsvatns sums staðar á Kyrrahafi
og í austanverðu Indlandshafi hef-
ur hækkað á síðustu áratugum, þó
að ekki sé nema um 0,3 til 0,5
gráður. Mælingar sýndu samt svo
að ekki varð um villst að sem
afleiðing af hitaaukningunni hefur
gufumagn í andrúmsloftinu aukist
og það er forsenda fyrir mikilli
rigningu.
Flóðin nú undanfari
miklu meiri hörmunga
Flóðin í Bangladesh voru ekki
refsiaðgerðirguðs. Þauvoruafleið-
ing af vanþekkingu mannanna, í
bland við ágirnd, fátækt og að-
gerðaleysi sem varð til þess að of
mörg tré voru höggvin niður í
hlíðum Himalajafjalla. Flóðin
gætu verið undanfari miklu meiri
hörmunga sem gætu teygt anga
sína um allan heim.
Stórflóðin í Bangladesh, sem
koma svo fast á hælana á vatna-
ganginum í Súdan eru áhrifamikil
áminning um hvernig maðurinn
getur sjálfur hrint af stað eigin
endalokum, segja æ fleiri vísinda-
menn, sem álíta þessar hamfarir
alvarlegan aðdraganda ómælan-
legra hörmunga um allan heim.
Ragnarökin, sem þurrka út
milljónir tegunda jurta og dýra
vegna truflana í lífkeðju jarðarinn-
ar, eiga upphaf sitt, að því er
vísindamenn segja, í stórbrotinni
eyðingu á villtum skógum, einkum
og sér í lagi í Himalajafjöllum,
frumskógum Afríku og regnskóg-
um Amazon. Einn vísindamanna
tekur svo sterkt til orða að maður-
inn horfist nú í augu við fyrstu
útrýmingarhringrásina af manna
völdum, sem ekki gefi eftir meiri
háttar náttúruhamförum fortíðar-
innar, en þjappist saman á miklu
styttra tímabili. „Þetta er ekki
kenning, heldur raunveruleiki og
það á næstu grösum,“ segir hann.
Hitabeltis- og
háfjallaskógum eytt með
ógnvænlegum afleiðingum
Hitabeltis- og háfjaliaskógar
vemda vatnasvæði margra af stór-
fljótum jarðarinnar. Þegar tré eru
felld er ekkert til að halda aftur af
vatnsrennslinu. Hitabeltisskógar
halda líka reglu á loftslaginu, þar
sem þeir beina rakanum aftur til
jarðar með laufskrúði sínu, sjúga í
sig hitann frá sólinni, drekka í sig
koltvísýring og taka þátt í að draga
úr hitanum á jörðinni sem ógnar
fæðubirgðum heimsins á næstu öld.
Háfjallaskógar, eins og þeir sem
eitt sinn klæddu hlíðar Himalaja-
fjalla, stýra flæði vatns niður á
láglendið og hindra að jarðvegur
feykist burt.
Hörmungarnar í Bangladesh og
Súdan hafa vakið samúð manna
um víða veröld. Umhverfisvernd-
armenn telja allar líkur á því að
flóðahætta um allan heim stórauk-
ist með hverju árinu sem h'ður ef
áframhald verður á þeirri stór-
felldu eyðingu skóga sem nú á sér
stað.