Tíminn - 23.11.1988, Qupperneq 9

Miðvikudagur 23. nóvember
Tíminn 9
VETTVANGUR
Þórólfur Sveinsson:
Um af urðasölu bænda
Nokkrar ábendingar í framhaldi
af viðtali við Árna Jóhannsson í
Tímanum þann 5.11 og leiðara
Tímans 8.11.
Fjallað verður lítillega um vanda
afurðastöðva í landbúnaði, þeirra
er taka við kindakjöti og mjólk.
I. Breytt viðhorf
Fyrirkomulag þessara mála
breyttist nokkuð árið 1985 og verð-
ur fyrst leitast við að skýra eldra
kerfi.
Sexmannanefnd ákvarðaði verð
til bænda og vinnslukostnað búvar-
anna. t>ær voru seldar í „umboðs-
sölu” sem fól það í sér að afurða-
reikningur var gerður upp á núlli,
ef þá var afgangur gekk hann til
bænda, ef vantaði var dregið frá
verði til bænda.
Þetta þýddi að innleggjendur
báru fjárhagslega ábyrgð á rekstri
afurðastöðvanna en ekki fyrirtækin
sem áttu afurðastöðvarnar.
Árið 1985 var þessu skipulagi
breytt þannig að skilið var á milli
fjárhags framleiðenda og afurða-
stöðva. Sexmannanefnd hætti að
ákveða vinnslukostnað búvöru og
koma kjörnir fulltrúar bænda nú
ekki að þeirri ákvörðun, Innleggj-
endur bera nú ekki lengur ábyrgð
á rekstri afurðastöðvanna.
Þá voru sett skarpari ákvæði um
það hvenær fullnaðargreiðslu
afurðaverðs skyldi lokið.
Þá var landbúnaðarráðherra
með lögum heimilað að semja við
Stéttarsambnd bænda um ákveðið
magn mjólkur og kindakjöts sem
ríkið ábyrgðist fullt verð fyrir. Þrír
slíkir santningar hafa verið gerðir
og þeir myndað grunn að fullvirðis-
réttinum. Lögin ætla afurðastöðv-
um ekki beina aðild að búvöru-
samningi og er það miður, þar sem
slík aðild hefði verið líkleg til að
auka skynsamlega samvinnu þeirra
á milli.
II. Framkvæmd
og skipulag
Þá er eðlilegt að spurt sé, hvernig
gengur núverandi skipulag?
Sé litið fyrst á mjólkursamlögin
þá ganga hlutirnir vandræðalítið.
Innanlandssala hefur gengið vel
sem m.a. má rekja til mikilla og
öruggra vörugæða, samstaða innan
greinarinnar er þokkaleg.
Dráttur á greiðslum úr verðmiðl-
unarsjóði er þó til baga og blikur á
lofti um að vinnslukostnaður
mjólkurvara þurii að hækka veru-
lega næstu misseri ef halda á öllum
mjólkursamlögum í landinu gang-
andi þrátt fyrir minnkað mjólkur-
magn.
Tekjur einstakra mjólkurfram-
leiðenda eru í sumum tilfellum
óviðunandi en í heild er sá þáttur
vandræðalítill.
Hvað varðar kindakjötið hefur
gengið lakar að leysa vandamálin.
Tekjur einstakra sauðfjárbænda
eru í mörgum tilfellum óviðunandi,
: innanlandssala hefði þurft að vera
meiri og afurðastöðvar (sláturhús-
in) hafa átt við mikla erfiðleika að
stríða.
Sauðfjárframleiðslan krefst
mikillar fjármögnunar sem ekki
hefur gengið sem skyldi. Eiga ríkis-
sjóður og bankakerfið þar bæði
hlut að.
Þá hefur dráttur á greiðslum
útflutningsbóta verið til baga. Al-
varlegast er þó stórfellt tap þessara
fyrirtækja í gjaldþrotum við-
skiptavina sinna.
Samstaða innan þessarar greinar
er stjórnendum þar til lítils sóma.
Hvad er þá
brýnast að gera?
A) Það á ekki að falla frá
staðgreiðsluákvæðum búvörulaga
né taka upp „eldra kerfi" að öðru
leyti.
B) Hvað mjólkursamlögin varð-
ar þarf að gera þá hagræðingu sem
dugar til að koma í veg fyrir
hækkun á vinnslukostnaði mjólk-
urinnar.
C) Afurðastöðvar í „kjötgrein-
um“ verða að taka upp skynsam-
lega samvinnu sent er grunnur að
hagræðingu og auknu öryggi í við-
skiptum.
D) Það er hlutverk afurðastöðv-
anna að annast vöruþróun og sölu-
starf. Þetta hlutverk hefur aldrei
verið mikilvægara en nú.
E) Ríkisvaldið þarf að standa í
skilum með útflutningsbætur eins
og það er skuldbundið til.
F) Bankakerfið og/eða ríkisvald-
ið þurfa að fjármagna greiðslur til
framleiðenda og áfallinn kostnað í
afurðastöðvum. Ef þetta er ekki í
lagi er óhugsandi að afurðastöðv-
arnar geti staðið við grciðsluskyldu
sína til framleiðenda.
G) Það er óhjákvæmilegt að
talsverður vaxta- og geymslukostn-
aður falli á kindakjötið. Þessi
kostnaður er í raun hluti af heild-
sölukostnaði og verður að fást uppi
borinn.
Viðskiptahættir sláturleyfishafa
síðustu misseri sýna að hugmyndir
um gróða þeirra af geymslu kjöts-
ins cru fráleitar. Þarna verður að
finna grundvöll sent aðilar geta
-sætt sig við. Þær leiðir eru til,
líklega einfaldast að afnema
afurðalánin í núverandi mynd en
ríkissjóður hækki staðgreiðslulán-
ið.
H) Þeirri óvirðingu sem sauð-
fjárbændum er sýnd mcð því að
gera þá að bitbeini neikvæðrar
umræðu milli sláturleyfishafa,
ríkisvalds, Stéttarfélags bænda
o.fl. verður að linna.
Þórólfur Sveinsson.
varaformaöur Stéttarfélags bænda.
Guörun Þorvaldsdóttir:
ER ÞETTA HÆGT?
Það sem af er þessu ári hafa
komið greinar í Morgunblaðinu og
DV, sem eru linnulaus áróður á
Samband íslenskra samvinnufé-
laga og forstjóra þess. Oftast bera
höfundar greinanna það fyrir sig
að þeir hafi mjög trausta heimildar-
menn fyrir þessum tíðindum, þó
svo að aldrei séu nefnd nein nöfn,
enda væri það of lýðræðislegt.
Ein slík grein kom í Morgun-
blaðinu 6. nóvember síðastliðinn í
samantekt Agnesar Bragadóttur.
Þar er fjallað vítt og breitt um
grundvallarbreytingar á starfsemi
og skipulagi SÍS. Þar er víða borið
niður og ýmis nöfn nefnd bæði til
góðs og ills.
Þar er bað haft eftir stjórnarfor-
manni SIS, Val Arnþórssyni, að
nefnd sé starfandi í málinu, og ef
meirihluti hennar komist að niður-
stöðu um að gerbreyta eigi sam-
vinnurekstri á íslandi þurfi slík
tillaga ekki að koma fyrir aðalfund
Sambandsins, sem er þó æðsta vald
í málefnum þess.
í þesasri nefnd sitja mpðal ann-
arra menn, sem eru á förum úr
samvinnustarfi. Sumir hafa þegar
látið af ábyrgðarstörfum, aðrir fara
nú um áramótin. Það má merkilegt
heita, að minnsta kosti í augum
okkar hinna almennu samvinnu-
manna, sem höfum verið í þessum
samtökum alla okkar ævi og sum
jafnvel náð því áð þekkja fyrstu
forsvarsmenn Sambandsins, að
lesa um það í Morgunblaðinu að
stjórnarfundur Sambandsins geti
ráðið úrslitum í slíkum mikilvæg-
um málum, en það er einmitt haft
eftir stjórnarformanninum.
Við samvinnumenn vitum vel að
í stjórn Sambandsins sitja að
minnsta kosti tveir afdankaðir
kaupfélagsstjórar, fyrir utan for-
manninn sjálfan, sem er á förum um
áramót. Ef það kemur í ljós að
blinda þessara stjórnarmanna
Sambandsins sé slík að þeir rétt að
segja telji Sambandið sína eign og
geti tekið þar einhverjar geðþótta
ákvarðanir eftir persónulegum
óskum eða sárindum, þá væri betra
að þeir hefðu aldrei komið nálægt
samvinnustarfi.
Hinn almenni samvinnumaður
hefur lítið tjáð sig um þessi mál,
þrátt fyrir ítrekuð skrif um sam-
vinnumál í blöðum andstæðing-
anna, sem eru að vonum afar
kampakátir yfir þeim óförum Sam-
bandsins, sem þeir nú eygja og
telja að geti loks drepið það.
Ekkert vantar á að andstæðingarn-
ir hafi upplýsingar að eigin sögn og
virðist svo sem einhverjir góðvinir
stjórnarformannsins, eða annarra
sem sitja honum til hægri handar,
séu dygg hjú við að konta þessum
upplýsingum á framfæri.
Það hefur löngum verið reynt að
velja menntaða og góða menn til
forystu fyrir Sambandið. Sá tíðar-
andi, sem nú ríkir með allri sinni
lausung og oflátungshætti virðist
hafa leitt suma þeirra út í þá ófæru
að halda að enginn geti mælt gegn
þeim og allt sem þeir stinga uppá
hljóti að vera lög, hversu vitlaust
sem það er.
Ég trúi því ekki að það eigi eftir
að henda okkur samvinnumenn,
að einhver ævintýramennska geti
kollvarpað nteð einu- pennastriki
hugsjónum og störfum samvinnu-
manna á fslandi. Slíkt verður tæp-
lega þolað. í stórum samtökum er
það fjöldinn sem ræður en ekki
örfáir menn, sem virðast hafa villst
af leið og sumir hverjir skilið eftir
sig sviðna jörð.
Guðrún Þorvaldsdóttir.
Ályktun um f lokksmál
Enn á ný hefur Framsóknarflokk-
urinn sannað gildi sitt sem kjölfesta
í íslenskum stjórnmálum.
Samkvæmt skoðanakönnunum
virðist staða hans einnig nokkuð
styrk um þessar mundir. Engu að
síður skal sífellt lögð rík áhersla á
innra flokksstarf og hvergi sofnað á
verðinum. Slíkt gæti reynst örlaga-
ríkt. Til eflingar flokksstarfi gerum
við eftirtaldar tillögur:
1. Framsóknarflokkur starfrækir
flokksmiðstöð framsóknarmanna í
Reykjavík. Flokksþingið telur að
framkvaémdastjórnin eigi að leita
eftir samstöðu og samstarfi sem
flestra um þessa hugmynd, en þó
sérstaklega við þingflokk Fram-
sóknarflokksins og Framsóknarfé-
lögin í Reykjavík til að starf mið-
stöðvarinnar verði sem markvissast
og hagkvæmast. Aðalverkefni
þjónustumiðstöðvarinnar skal vera
að annast alhliða þjónustustarf-
semi til styrktar flokksstarfinu.
Þjónustumiðstöðin heyrir undir
framkvæmdastjórn Framsóknar-
flokksins. Framkvæmdastjóri sér
um daglegan rekstur og manna-
ráðningar sem ber að leggja fyrir
fund stjórnar þjónustumiðstöðvar-
innar. Þjónustumiðstöðin aðstoðar
kjördæmasamböndin við skipu-
lagningu flokksstarfsins um land
allt.
Þjónustumiðstöðin rekur félags-
málaskóla Framsóknarflokksins.
Og þingið telur brýnt að skólinn
verði endurvakinn strax með öfl-
ugu starfi á flestum sviðum fræðslu-
og þjóðmála.
Framkvæmdastjórn skal ávallt
hafa starfsemi og skipulag Fram-
sóknarflokksins í stöðugri endur-
skoðun.
Framkvæmdastjóri undirbýr og
boðar til í samráði við fram-
kvæmdastjórn Framsóknarflokks-
ins fjóra fundi á starfstíma Alþingis
með starfsfólki þjónustumiðstöðv-
ar og þingmönnum flokksins.
Fundirnir eru haldnir í sept., nóv.,
febrúar og apríl.
2. Flokksþingið þakkar öflugt
félagsstarf flokksmanna um land
allt. Dagblaðið Tíminn og héraðs-
blöðin eru vopn Framsóknar-
flokksins til sóknar og varnar.
Flokksþingið þakkar starfsfólki
Tímans gott starf svo og öllum
þeim sem að héraðsblaðaútgáfunni
standa. Tíminn er í dag gott frétta-
blað og ritstjórnarstefna blaðsins
hvöss og markviss. Mikilvægt er að
fjölga áskrifendum að Tímanum
og beinir þingið þeim tilmælum til
framkvæmdastjórnar að standa að
mikilli herferð um land allt.
3. Mikil áhersla er lögð á að
opna flokksskrifstofu í hverju kjör-
dæmi og starfsmenn ráðnir í fullt
starf við þær.
4. Nokkru áður en reglulegt
Alþingi kemur saman á haustin
skal þingflokkur halda vinnufundi
í þjónustumiðstöð flokksins og
undirbúa í sameiningu málflutning
og stefnumörkun fyrir komandi
þing. Flokksmenn um land allt
geta hringt í þingmenn á viðtals-
tíma, sem yrði vel auglýstur í
málgögnum flokksins og fjölmiðl-
um.
Ákvarðanir um málflutning og
stefnumörkun í einstökum um-
deildum málum skulu ávallt teknar
af þingflokki og framkvæmda-
stjóm í sameiningu.
Þingflokkur framsóknarmanna
skal á Itverju heilu kjörtímabli
boða til fundar með hinum ýmsu
forystumönnum flokksins í hverju
kjördæmi. Kjördæmin sem næst
liggja höfuðborginni er hægt að
heimsækja á starfstíma Alþingis en
í hin yrði að fara eitt eða tvö á ári
hverju að vori eða hausti með
sambærilega fundi.