Tíminn - 22.04.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
L'augardagur'22.! apríl -1989
jp Bjarni Felixson íþróttafréttamaður í helgarviðtali:
Eg var í hlutverki
stríðsfréttamanns
Fyrir um rúmri viku var Bjarni Felixson mættur til Sheffield til að lýsa
leiknum milli Liverpool og Notthingham Forest í undanúrslitum ensku
bikarkeppninnar á Hillsborough leikvanginum. Vegna harmleiks á áhorf-
endapöllunum, þar sem 94 létu lífið og tugir slösuðust, breyttist hlutverk
hans. Allt í einu er hann í þeirri aðstöðu að þurfa að lýsa meiðslum og
dauðsföllum í stað spennandi íþróttakeppni. Þessu hlutverki líkir hann við
starf stríðsfréttamanns og telur að enska knattspyrnan sem hann hefur
fylgst með í áratugi verði aldrei söm og áður.
- Hvemig blöstu hörmungarnar við
þér?
„Leikvangurinn var troðfullur þar
sem miðar á leikinn höfðu selst upp
löngu áður og mun færri fengu miða en
vildu. Ég sat upp undir þaki suðurstúk-
unnar þannig að atburðirnir urðu mér
á vinstri hönd.
Leikurinn hófst á réttum tíma og ég
sá ekkert athugavert við svæðið fyrir
aftan mark Liverpool. Leikurinn byrj-
aði með miklu fjöri og hefði örugglega
orðið einn skemmtilegasti Ieikur
keppnistímabilsins, það fer ekkert á
milli mála. Þegar sex mínútur voru
liðnar af leiknum á Liverpool þrumu-
skot í þverslánna og þá urðu menn
varir við læti fyrir aftan mark Liver-
pool. Slíkt er náttúrulega ekki eins-
dæmi og flestir héldu að menn væru að
kljást í þrengslunum. En síðan kemur
lögreglumaður hlaupandi inn á völlinn
og stöðvar leikinn. Þá héldu bæði ég og
aðrir að um væri að ræða venjuleg ólæti
sem geta brotist út og eru þá yfirleitt
vegna þrengsla. Maður gerði sér ekki
grein fyrir því að þarna var hörmulegt
slys í uppsiglingu.
Auðvitað hafði ég séð þessar öryggis-
girðingar á knattspyrnuvöllum erlendis
en þær eru settar upp til að halda
áhorfendum aðskildum í eins konar
hólfum til að koma í veg fyrir innbyrðis
slagsmál og einnig til að þeir komist
ekki út á völlinn. Þarna kemur upp úr
kafinu að þetta eru dauðagildrur.
Fyrstu tuttugu mínúturnar höfðu
vallargestir og við fréttamennirnir ekki
hugmynd um hvað var að gerast. Svo
fór að renna upp fyrir mönnum ljós.
Við fréttamennirnir fengum fyrst þær
upplýsingar að mikill troðningur hefði
orðið fyrir utan völlinn og í þeim
atgangi hefði þeim sem þar voru tekist
að opna eitt hliðið og síðan þrýst öllum
sem voru í hólfinu fram að öryggisgirð-
ingunni. Þá skildum við náttúrulega
ekki að þarna var fólk að deyja.
Seinna kom í ljós að lögreglan hafði
opnað hliðið. Málið er það, frá mínum
bæjardyrum séð, að þessi leikur var
alltof stór fyrir þennan völl. Þó er
auðvitað margt sem spilar þarna inn í.
Áhangendur Liverpool, sem eru fjöl-
mennastir allra stuðningsmanna á
Englandi, fengu fjögur þúsund færri
miða en stuðningsmenn Nottingham
Forest. Þeim var líka ætlaður staður á
vellinum sem er mun erfiðari inngöngu.
Þegar ég fór daginn eftir til að skoða
aðstæður sá ég hvernig þrengslin hafa
getað myndast fyrir utan völlinn. Þar
eru þröngar íbúðagötur, og troðningur-
inn byrjaði fyrir utan tíu mínútum áður
en leikurinn átti að hefjast og lögreglan
réð ekki við neitt. Þegar lögregluforing-
inn tekur þá ákvörðun að opna hliðið,
gerir hann það í þeirri trú að hann sé
að bjarga mannslífum fyrir utan
völlinn. Það er alveg ljóst að þar voru
í hættu börn og unglingar sem stóðu
fremst við hliðið. Síðan þegar Iögreglan
opnaði þá þustu allir stystu leið beint
fyrir aftan markið. Þar voru fyrir um
fjögur þúsund áhorfendur í sérstöku
hólfi og síðan ýtti hver á annan. Þetta
kom eins og bylgja og var auðvitað
fyrst og fremst múgæsing.
Seinna varði lögreglan gerðir sínar
með því að með þeim hafi lögreglufor-
inginn forðað slysum fyrir utan völlinn.
Hann gat ekki gert sér grein fyrir
afleiðingunum því til hliðar við þetta
hólf, við hornfánana, var sæmilegt
pláss en til þess að komast þangað
þurfti að fara að inngöngudyrum sem
eru við hornfánana. í stað þess fer allur
straumurinn inn um inngöngudyrnar
sem eru beint fyrir aftan markið. Þegar
leikurinn hefst byrja fagnaðarlæti og
fólk gefur sér engan tíma til að hugsa
og skriðan fer af stað.
Vallargæslan fyrir utan fór úr skorð-
um vegna þess að alltof margt fólk var
mætt á staðinn og mikill fjöldi var án
aðgöngumiða. Síðan byrjar leikurinn
með miklu fjöri. Nottingham Forest
fékk hornspyrnu strax á fyrstu mínút-
unni og síðan á Liverpool skot í
þverslánna og þá heldur fólkið fyrir
utan að það sé verið að skora mark og
það sé að missa af einhverju. Þá ryðst
það inn með þessum ógurlegu af-
leiðingum.
Atburðarásin er einkennileg því
þetta virðist hafa byrjað fyrir utan tíu
mínútum áður en leikurinn hófst. Það
komu allt of margir áhangendur Liv-
erpool á þetta áhorfendasvæði og mikiil
fjöldi þeirra miðalausir. Öryggisgæslan
var hreinlega ekki viðbúin þessu og það
voru hundruðir manna sem fóru inn
miðalausir. Þegar troðningurinn hefst
fyrir utan reynir lögregluliðið sem var
statt þar að koma boðum til varðanna
inni um að seinka leiknum því þúsundir
manna séu fyrir utan og fólk sé hrein-
lega í hættu. Þarna hafa samskipti milli
lögreglunnar brugðist því þessi skila-
boð komust aldrei til skila. Lögreglan
fyrir utan reyndi að róa fólkið með því
að segja að leiknum yrði seinkað um
korter en þegar fagnaðarlætin byrja
fyrir innan þá greip um sig múgæsing
og skriðan fór af stað.
Fólkið hreinlega kramdist. Það voru
margir sem létu lífið uppistandandi og
hrundu niður þegar þrýstingurinn
minnkaði. Þá gerðu menn sér grein
fyrir því að þarna var fólk að deyja og
greinilega margir þeirra dánir sem voru
fremst við girðinguna.
- Til hvaða ráða var þá gripið, var
girðingin rifin niður?
„Fyrst eftir að leikurinn var stöðvað-
ur þá reyndu þeir að koma fólkinu frá
girðingunni. Lögregluliðið gerði sér þá
ekki grein fyrir því að þarna væri fólk
hreinlega að deyja. Þeir héldu að þarna
væri um múgæsingu að ræða á áhorf-
endapöllunum og þeir reyndu að koma
fólkinu aftar og til hliðanna. Á girðing-
unni voru hlið sem áttu að vera til
öryggis en þegar til átti að taka komu
þau að mjög litlu haldi því þau voru svo
þröng og langt á milli þeirra. Það var
ekki fyrr en lögreglan réðist á girðing-
úna með vírklippum að það fór að
ganga að koma fólkinu í burtu. Það var
hrikaleg sjón að sjá þegar menn voru
að klifra úr hólfinu og upp í stúkuna
fyrir ofan, til að forða sér og áhorfendur
sem þar voru reyndu að bjarga þeim
því auðvitað sáu þeir hvað var að
gerast. - Aðrir gerðu sér enga grein
fyrir því að þarna var fólk að deyja fyrir
framan augun á þeim.
Viðbúnaðurinn og skipulagningin
fyrir leikinn brást alveg hryllilega, þeg-
ar þessi aðstaða kom upp voru menn
lengi að bregðast við.
Vissulega var erfitt að koma auga á
hvað var nákvæmlega að gerast. Stuðn-
ingsmenn Nottingham Forrest púuðu
og bauluðu í hálftíma eftir að leikurinn
var stöðvaður og létu áhangendur Li-
verpool heyra það. Þeir höfðu enga
hugmynd um hvaða hroðalegi harm-
leikur var að gerast hinumegin á vellin-
um. Það var ekki fyrr en farið var bera
dáið fólk út af vellinum á auglýsinga-
spjöldum að þeir gerðu sér grein fyrir
því að þarna hafði orðið slys en ekki
slagsmál.
Á tímabili var ég hræddur um að
eitthvað enn verra myndi gerast þegar
áhangendur Liverpool sem komust úr
hólfinu hlupu yfir endilangan völlinn
og ögruðu stuðningsmönnum Notting-
ham Forest sem enn héldu að um
venjuleg ólæti væri að ræða. Ef fjöl-
mennt lögreglulið hefði ekki verið þar
til staðar hefðu getað brotist út almenn
slagsmál vegna ringulreiðarinnar og
æsingsins sem var á vellinum. En það
er einkennilegt að þeir lögreglumenn
aðstoðuðu ekki félaga sína hinumegin
við björgunarstörfin og það bendir til
þess að samskipti milli lögreglunnar
hafi ekki verið sem skyldi.
Þegar búið var að aflýsa leiknum
klukkutíma síðar hélt ég að loksins
gæti ég komist í burtu frá þessu. En við
urðum að halda kyrru fyrir í klukku-
tíma í viðbót því þá voru stuðnings-
menn Liverpool út um allt að leita að
þeim sem þeir höfðu komið með á
völlinn og vissu ekki hvort voru lífs eða
liðnir.
- Hvað fannst þér einkenna umfjöll-
un fjölmiðlanna eftir þennan atburð?
„Það sem einkenndi umræðuna var
harmur og reiði. Strax á sunnudaginn
reyndu menn að finna sökudólg án þess
að þeir gerðu sér fyllilega grein fyrir
atburðarásinni.
Það sem snart mig mest var að koma
aftur á leikvanginn á sunnudagsmorgn-
inum og sjá öll blómin sem bæjarbúar
höfðu lagt við hliðið, margir á leið sinni
til kirkju. Einnig höfðu ungir drengir
og gamlar knattspyrnuhetjur í Sheffield
hnýtt knattspyrnutreflana sína á hliðið.
Við hinn enda vallarins, bak við
stúkuna sem stuðningsmenn Notthing-
ham Forest voru í er íþróttahús og
þangað var farið með líkin. í þetta
íþróttahús var straumur fólks frá Li-
verpool sem kom til að bera kennsl á
líkin. Það var ekki fyrr en á hádegi á
mánudeginum að hægt var að greina
frá hverjir höfðu látist.
Að verða vitni að þessum eftirleik
snart mig mest því á laugardeginum var
maður felmtri sleginn og vildi hreinlega
ekki trúa þvf að svo hörmulegt slys gæti
átt sér stað.
- Hvaða þýðingu heldur þú að þessi
atburður eigi eftir að hafa fyrir ensku
knattspyrnuna?
„Þetta á eftir að draga stóran dilk á
eftir sér og það er ljóst að breska
ríkisstjórnin heimtar breytingar á öll-
um knattspyrnuvöllunum, m.a. þær að
það verði einungis sæti á völlunum.
Með slíkri ráðstöfun er rofin gömul
hefð. í stæðunum fyrir aftan mörkin
hafa dyggustu stuðningsmenn liðanna
iðulega komið sér fyrir og það eru þeir
sem hafa sungið og haldið uppi
stemmningunni undir eðlilegum kring-
umstæðum.
Frá mínum bæjardyrum séð var þessi
leikur allt of stór fyrir þennan völl, 54
þúsund miðar dugðu engan veginn.
Liverpool fékk bara 24 þúsund miða þó
svo að á heimavelli þeirra séu yfirleitt
40 þúsund áhangendur. Leikur milli
þessara liða var á þessum sama leik-
vangi í fyrra en munurinn í ár var sá
Nottingham Forest var búið að vinna
deildarbikarinn á sunnudeginum áður
og Liverpool hafði unnið 11 leiki í röð
og voru orðnir efstir í deildarkeppn-
inni, þannig að það var gríðarleg
stemmning fyrir þessum leik.
- Forseti Evrópusambandsins kenndi
skrílslátum Liverpool áhangendanna
um að svona fór, voru fleiri með
yfirlýsingar af þessu tagi?
„Nei, ekki í fyrstu en slíkar raddir
eru farnar að heyrast núna. Lögreglan
í Sheffield er í varnarstöðu og forráða-
menn hennar vilja auðvitað bera blak
af sínum mönnum. Þeir vilja meina að
orsök slyssins hafi verið æsingur í
stuðningsmönnum Liverpool og það
hafi ekki verið hægt að hemja þá. Þeir
hafi meira að segja ráðist á félaga sína
fyrir utan völlinn og ekki sýnt neina
tillitssemi. En það liggja engar skýring-
ar fyrir núna og þetta á allt eftir að
koma í ljós. Öryggisgirðingarnar eru
greinilega dauðagildrur enda er verið
að rífa þær niður.“
- Nú var beinu útsendingunni slitið
hér heima?
„Sendingunni var slitið um tíma og
einhverra hluta vegna misstum við
sambandið við gervihnöttinn. Ég hefði
viljað losna fyrr. Það er ósköp eðlilegt
að þeir hér heima haldi sendingunni
áfram þegar BBC og Reuter segja að
leikurinn geti ekki hafist vegna óláta á
áhorfendapöllunum. Meðan útsend-
ingunni var haldið áfram var verið að
sýna harmleik í beinni útsendingu þar
sem fólk var að deyja. Kannski var ekki
hægt að greina það af sjálfum myndun-
um, en þegar maður les upp tölur yfir
slasaða og látna þá er náttúrulega verið
að sýna dauðastríð fólks í beinni út-
sendingu. Það sýndist víst sitt hverjum
um þetta. Ég var mjög sáttur við það
þegar sendingin var rofin.“
- Líturðu knattspyrnuna sömu aug-
um eftir að hafa orðið vitni að þessum
harmleik?
„Þetta er það allra versta sem ég hef
komist í og miklu verra en þegar ég var
að reyna að henda reiður á hvað var að
gerast á Heysel leikvanginum í Brussel
fyrir fjórum árum. Maður er sem
lamaður eftir þessa reynslu og á sunnu-
deginum hafði ég hreinlega ekki geð í
mér til að fletta upp á úrslitum annarra
leikja eins og ég er vanur.
Ég fór til Sheffield fullur tilhlökkun-
ar til að lýsa leik sem allir bjuggust við
að yrði skemmtilegur og spennandi. En
í stað þess að vera íþróttafréttamaður
tók ég við hlutverki stríðsfréttamanns
því hlutirnir sem ég sagði frá voru
meiðsli og dauðsföll og ein sorgarsaga.
Það er viðbúið að það verði beygur í
mér næst þegar ég fer út til að lýsa
knattspyrnuleik."
Sigrún S. Hafstein