Tíminn - 22.04.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 22. apríl 1989
Tíminn
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm^mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm.
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
___Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift kr. 900.-, verð í lausasölu 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Áskrift 900.- Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimeter
Póstfax: 68-76-91
Ádeila á lífeyriskerfið
Guðni Ágústsson, einn af þingmönnum Fram-
sóknarflokksins, flytur í sameinuðu Alþingi eftir-
tektarverða tillögu til þingsályktunar um nýtt
fyrirkomulag lífeyrissjóða.
Hugmynd tillögumanns er sú, að mótaðar verði
lagareglur um einkalífeyrissjóð hvers einstaklings,
sem gerist á þann hátt að hver maður í landinu,
karl og kona, launþegi og sjálfstæður atvinnurek-
andi, eignist sinn eigin eftirlaunareikning, þ.e.
bankareikning, sem beri fulla raunvexti og sé
verðtryggður.
Flutningsmaður segir í greinargerð með tillög-
unni að kostir þess að taka upp eigin lífeyrissjóði
í þessu formi séu margir. Fólk fylgist betur með
rétti sínum, eignum og fjárhagsstöðu og staðan
gagnvart ávöxtunarstofnuninni sé skýr og auðskil-
in. Fólk myndi fela bankastofnun að fylgja því fast
eftir að greiðslur frá atvinnurekendum berist inn á
eftirlaunareikningana og rekstrarkostnaður ætti að
verða hverfandi miðað við það sem nú gerist.
Guðni Ágústsson bendir á, að peningaeign hvers
þjóðfélagsþegns yrði veruleg, þegar starfsævi
lýkur, ef þetta sparnaðarform yrði tekið upp. Því
til sönnunar birtir hann nokkur dæmi sem fylgja
greinargerðinni. Flutningsmaður tekur réttilega
fram, að eftirlaunareikningar verði misháir eftir
tekjum fólks og lengd starfsævi, enda eðlilegur
framgangsmáti, því að eftirlaunagreiðslur allra
lífeyrissjóða miðast við tekjur.
Flutningsmaður tillögunnar fer ekki dult með
það, að þessi hugmynd sín um eftirlaunareikninga
sé róttæk miðað við núverandi form lífeyriskerfis-
ins og þróun þess hér á landi. Hins vegar er Guðni
Ágústsson ósmeykur við að verja hugmynd sína
um róttæka breytingu lífeyriskerfisins, því að hann
telur kerfið vera margskipt og flókið og muni ekki
geta staðið við skuldbindingar sínar þegar fram í
sækir. Auk þess sé lífeyriskerfið mannfrekt og dýrt
í rekstri, m.a. vegna þess að það er byggt upp af
smáum rekstrareiningum.
Pá bendir Guðni Ágústsson á, að lífeyriskerfið
tryggi ekki réttlæti í lífeyrisgreiðslum, heldur ali á
mismunun. Engin heildarlöggjöf er í gildi hér á
landi um lífeyrissjóði. Heildarmarkmið lífeyris-
kerfisins er því ekki til, lífeyrissjóðir eru að formi
til yfir 100 talsins, en gerólíkir að umfangi og
fjárhagsgetu. í heild velta lífeyrissjóðir þó gífur-
legu fjármagni og stunda víðtæka útlánastarfsemi
og minna fremur á bankastofnanir en lífeyrissjóði,
segir flutningsmaður í greinargerð sinni.
Að sjálfsögðu er ekki hægt að taka afstöðu til
hugmyndar Guðna Ágústssonar fyrr en að ná-
kvæmri athugun lokinni. Hins vegar er þessi
hugmynd hans og tillöguflutningur rækileg áminn-
ing um að koma verður fram skipulagsbreytingum
á lífeyriskerfinu. Hvað dvelur félagsmálaráðherra
að undirbúa samræmt lífeyriskerfi fyrir alla
landsmenn?
D AGLEG UMRÆÐA
hér á landi er meö ólíkindum.
Það er mest talað um efnahags-
mál, sem margur telur eflaust að
sé eðlilegt. Innan þeirra eru svo
stórir geirar, þar sem einvörð-
ungu er rætt um kaup og kjör,
en einstakar stéttir halda síðan
úti umfangsmikilli umræðu um
iðnað, landbúnað, fiskvinnslu
og sjávarútveg. Þessi umræða
ræður slíkum ríkjum, að al-
menningur í landinu veit varla
af öðru. Auðvitað er hér um að
ræða mikilsverða þætti fyrir
mannlíf í landinu. En ekki þarf
langt að fara til að taka sér hvíld
frá þessari umræðu. Næstu þjóð-
ir eins og sú breska lifir sæmilegu
lífi þótt hún sé ekki öll óðamála,
morgun, dag og kvöld út af
kaupinu sínu. Pað er þá helst að
við getum borið okkur saman
við hin Norðurlöndin um linnu-
laust kaup og efnahagsmála-
karp.
Hinir
fundaglöðu
Þótt engar framkvæmdir í
landinu, einkum á sviði bygg-
inga yfir verslanir og hugmyndir
um verslun í samræmi við þær,
eigi við tvö hundruð og fimmtíu
þúsund manna þjóðfélag, og hér
séu flestar hugmyndir byggðar á
mannfjölda, sem skiptir milljón-
um, byggja peningalegar hug-
myndir manna á viðskiptum við
fólksfjölda sem ekki er til í
landinu. Þá eru forvitnileg þau
stóru höfuð, sem eru t.d. á
heilbrigðisþjónustunni, en ein-
hver hluti þeirra er nú í verkfalli.
Margvísleg fríðindi fylgja þess-
um höfuðstóru stofnunum í op-
inbera geiranum, en þangað
streymir stöðugt inn háskóla-
menntað og fundaglatt fólk, sem
verður að fá eitthvað fyrir snúð
sinn, m.a. áralanga framhalds-
menntun. Þá er sest við samn-
ingaborðin, en endirinn verður
oft sá, að upp er staðið með
aukin fríðindi til handa yfirlið-
inu, svo stundum er að heyra
eins og amerískir þotuforstjórar
hafi verið að semja, þ.e. þeir
forstjórar sem hafa einkaþotur
fyrirtækja til afnota við laxveið-
ar. Má í því tilviki minna á
umsaminn bílastyrk fyrir ekna
tíu þúsund kílómetra á ári, þótt
viðkomandi eigi engan bílinn.
Allir samningar um laun takast
að lokum, og þeir takast með
eindæmum. Enda er svo komið,
að ekkert vald virðist til í land-
inu lengur, sem getur hindrað
samninga er á endanum setja
þjóðfélagið úr þeim skorðum,
sem hvergi voru þó nægar fyrir.
Formaður
í fleti fyrir
Það verkfall sem nú stendur
yfir er ekki pólitískt nema að
hluta. Gífurlega há krafa
BHMR um hækkuð laun nær
eflaust ekki fram að ganga nema
með stórum afföllum, vegna
þess að óheyrt mun vera að hægt
sé að hækka laun um 75%, þótt
ætla megi að þeir hjá BHMR
telji slíkt mögulegt. Nú sitja þeir
í fleti fyrir, sem Iengi hafa talið
sér skylt að efla launahug og
verkfallshugmyndir, og þeir
þurfa að axla þær byrðar, sem
fylgja því að semja um launa-
hækkanir, sem skattgreiðendur
þurfa að taka á sig til viðbótar
álögum vegna hríðversnandi
ástands undirstöðuatvinnuvega.
Menn á borð við fjármálaráð-
herra eru ekki öfundsverðir
þessa dagana. Gamall samstarfs-
maður Brynjólfs Bjarnasonar
sagði á einum stað, að Brynjólf-
ur hefði alltaf verið að róa að því
öllum árum að fara í verkföll,
bara einhver verkföll. Brynjólf-
ur var um eitt skeið formaður í
flokki, sem flokkur fjármálaráð-
herra er afsprengi af. En það var
auðvitað á þeim tímum, þegar
þess var ekki að vænta að forver-
ar ráðamanna Alþýðubanda-
lagsins sætu í ríkisstjórnum.
Að leita ávinnings
Til að efla slíkan verkfallahug
þurfti að rækta hatur og öfund í
þjóðfélaginu, og það var gert
áratugum saman, þótt rúmlega
tvö hundruð þúsund manna
þjóðfélag, þar sem mannfjöld-
inn var dreifður um víðáttumik-
ið land, og helsta baráttan stóð
við náttúruöflin, hefði skiljan-
lega öðru að sinna. Nú er þetta
orðið breytt. Verkföll eru komin
að mestu í stað náttúruafia, eins
og það skuli vera álög á íslend-
ingum að hafa við eitthvað yfir-.
náttúrlegt að berjast.
Eða er hugarástandið kannski
eðlilegt?
Það hefur löngum þótt henta
að vitna í kínverska meistara,
þegar menn vilja vera spakir að
viti. Þá eru einkum nefndir til
sögunnar þeir Lao tze og Kon-
fúsíus. En seinna komu læri-
sveinar, eins og menn á borð við
Sjúnsí sem kenndi að maðurinn
væri eðlisillur og að góðvild
hans væri aðeins uppgerð og
látalæti. „Hið upprunalega eðli
núlifandi manna (300-237 f.K.)
er að leita sér ávinnings, og ef
menn fylgja fram þessari hvöt
leiðir af því stríð og rán og
hæverskan hverfur. Maðurinn
er öfundsjúkur að upppruna og
með eðlislægu hatri í annarra
garð.“ Svo talaði einn af læri-
sveinum Konfúsíusar fyrir margt
löngu.
Þvotturinn
í eldhúsinu
Ekki er ljóst hvort hægt er
öllu lengur að ganga áfram á
þeirri braut, sem við höfum
gengið og flestir ef ekki allir
stjómmálaflokkar hafa átt þátt í
að móta með einum eða öðmm
hætti. Þegar prófkjör voru tekin
upp við ákvörðun um framboð
færðust frambjóðendur meir en
áður á vald kjósandans. Fyrir
kom að hann valdi sjónvarps-
stjörnur, sem er samkvæmt eðli
málsins ekki ósanngjarnt. Rétt-
ur kjósandans er mikill og ber
að gæta þess að hann verði ekki
í neinu skertur. Hitt kann að
vera að honum sé ofgert með
því að ætlast til að hann kjósi
tvisvar, fyrst í prófkjöri og síðan
í almennum kosningum. Al-
mennar kosningar eiga að
ákvarða hverjir sitja á þingi. Nú
hefur þetta í meira mæli færst
yfir á prófkjörin, einkum þar
sem ekki er um einmennings-
kjördæmi að ræða. Yrði landið
gert að einu kjördæmi myndu
prófkjörin ráða mestu.
Nú er það alveg ljóst, að í litlu
þjóðfélagi minnkar fjarlægðin á
milli kjörins fulltrúa og þess sem
kýs. Margur mun líta svo á, að
svona eigi þetta að vera. Hinn
kjörni þurfi aðhald og hann
þurfi að lifa í stöðugum ótta um
atkvæðatap. Á þessum vettvangi
og samkvæmt þessum viðhorf-
um starfa þrýstihópar og bera
ekki skarðan hlut frá borði hvað
sem þjóðfélaginu líður. En þeir
sem horfa til þjóðfélagsins sem
heildar standa undrandi álengd-
ar yfir minnkandi virðingu AI-
þingis, sem nú er farið að skipta
sér af öllu á milli himins og
jarðar án þess að gera nokkurn
ánægðan. Ætli væri ekki ráð að
byrja á því að auka fjarlægðina
á milli þings og þrýstihópa, enda
er Alþingi ekkert almennings-
eldhús, þar sem ofurhugar
markaðshyggju eða sósíalisma
telja sig eiga að hengja upp
þvottinn sinn yfir eldavélinni.
Er lífið ódýr steik?
Þegar komið er inn á miðlungs
veitingahús í London, þar sem
seldar eru steikur af holdanaut-
um eins og Angus, en engar
slíkar fást á Islandi nema aka
norður til Hríseyjar, kostar dig-
ur steik með öllu tilheyrandi
4,50 pund. Samkvæmt gengi eru
þetta um fjögur hundruð krónur
íslenskar. Ekkert veitingahús
hérlendis myndi geta selt slíkan
mat við því verði. Þar ræður
ekki einungis verð á hráefni,
heldur mikið frekar sá mikli
tilkostnaður sem á réttinn hefur
fallið þegar hann hefur verið
tilreiddur á borð fyrir gestinn.
Þetta er einfalt dæmi um, hvar
við erum stödd í verðlagi. Verð-
bólga í Bretlandi er nú rúm átta
stig og hefur farið hækkandi við
mikil hróp og köll og kvíðastun-
ur. Okkur þykir slík verðbólga
barnaleikur einn. En mann-
mergðin í London á líka sínar
dökku hliðar, sem ekki þekkjast
hér og hafa ekki sést síðan
Sæfinnur á sextán skóm var á
dögum. Hægt er að rekast á
fólk, sem er að tína upp úr
öskutunnum á Oxford Street og
undir múrveggjum stórverslana
sitja hinir umkomulausu að bíða
þess að tíu penní falli í skál við
hlið þess. Framfæri þessa fólks
hefur ekki verið lagt ofan á
Angus-steikina, sem kostar að-
eins 4,50 pund.
Niðurskurður
á velferð
Þegar Steingrímur Her-
mannsson myndaði núverandi
ríkisstjórn lýsti hann því yfir, að
velferðarríkinu yrði við haldið.
Nú er allt í einu eins og engan
varði um velferðarríkið. Það