Tíminn - 22.04.1989, Blaðsíða 9

Laugardagur 22. apríl 1989
Tíminn 9
heyrist enginn minnast á það. í
stað þess hefur verið samið við
BSRB um meiri kauphækkanir
en önnur launþegasamtök, eins
og ASÍ og Verkamannasam-
bandið höfðu orðað. Þeir hjá
BHMR hafa síðan talað um
75% kauphækkun. Til viðbótar
þeim kauphækkunum, sem
væntanlegir samningar eiga eftir
að leiða af sér eigum við að
halda uppi velferðarríki í þeirri
mynd sem við þekkjum og erum
sammála um að sé við hæfi. Þeir
sem búa á íslandi virðast á
stundum ekki gera sér grein
fyrir því, að það kostar mikið að
búa í þjóðfélagi sem er til fyrir-
myndar um alla almannahjálp
og almannaþjónustu.
Nú er vegið að velferðarríkinu
með þeim hætti, að atvinnuveg-
irnir rísa ekki undir þeim kröf-
um sem gerðar eru nema með
aðgerðum, sem hleypa af stað
nýrri kollsteypu. Hún verður
sýnu hættulegri og tvísýnni en
fyrri kollsteypur, jafnel sú þegar
verðbólgan fór upp í 130%. Þeir
sem eru að biðja um slíka koll-
steypu núna er fólkið, sem síst
má við henni. En því hefur verið
ýtt af stað af skammsýni og
kjarafrekju, sem heyrði til þeim
tíma þegar verkföll voru hluti af
pólitískri baráttu, en áttu minna
skylt við kjaramál, eins og marg-
reiknuð dæmi hafa sýnt. Það er
takmarkað hvað hægt er að
þyngja skattabyrði á fyrirtækj-
um og einstaklingum, einkum
þegar haft er í huga að skatt-
greiðendur hafa haldið og halda
úti velferðarríki, sem með ein-
um eða öðrum hætti tekur nú til
sín nær 90% fjárlaga ár hvert.
Ekkert til að flytja
Auðvitað kemur að því með
þessu framferði að eitthvað
verður að láta undan. Á seinni
hluta síðasta árs og fyrri hluta
þessa hefur verið reynt eftir
mætti að bjarga atvinnuvegun-
um frá hruni. Staða þeirra er svo
viðkvæm, að litlu eða engu mátti
kosta til viðbótar svo mál þeirra
yrðu ekki vonlaus. Um tíma
virtist sem forysta ASÍ og
Verkamannasambandsins skildi
hvað staðan er hættuleg. Eink-
um mátti heyra þann skilning á
orðum og viðhorfum Guðmund-
ar J. Guðmundssonar, sem hef-
ur einna mesta reynslu innan
launþegahreyfingarinnar. Það
hefur hins vegar lengi verið
skoðun innan Alþýðubandalags-
ins, að flytja bæri fjármuni frá
atvinnufyrirtækjum og einka-
rekstri til almennra launþega. í
sérstöku góðæri hefur þetta ver-
ið gert oft á tíðum. Nú hefur
hins vegar gleymst að segja
þrýstihópum Alþýðubandalags-
ins, að í dag eru engir fjármunir
fyrir hendi til að flytja. Hver
hreyfing sem verður á því bráða-
birgðajafnvægi sem nú hefur
náðst fyrir tilhlutan ríkisstjórnar
kostar keðjuverkanir sem hafa
ófyrirsjáanlegan endi. Þetta eru
staðreyndir, sem augljóst er að
formaður Alþýðubandalagsins á
stóli fjármálaráðherra gerir sér
ljósar.
Þrátt fyrir þann mikla og
bráða vanda, sem velferðarríkið
stendur frammi fyrir um þessar
mundir, og þann mikla kostnað
sem það heftir í för með sér, og
kemur m.a. fram í vöruverði,
sem hér er hærra en þekkist í
nágrannalöndum, örlar ekki á
neinum skilningi í þá veru að
stilla beri kröfum í hóf, svo hægt
verði að verða við þeim án þess
að efna til nýrrar kollsteypu.
Fiskvinnslan í landinu er nú
rekin með 8-10% tapi. Útflutn-
ingstekjur okkar höfum við þó
af slíkum taprekstri. Það gefur
augaleið, að hvað fiskvinnsluna
snertir og þá um leið útflutnings-
tekjur okkar, lifum við á lánuð-
um tíma. Hvað varir hann lengi?
Spilafíkn
vaxtakónga
Eins og sagt var í upphafi
þessa máls þá er umræðan í
landinu næsta einhæf. Hún mót-
ast af umfangsmiklum og vel
skipulögðum stéttum og þrýsti-
hópum, sem telja sig eiga í fullu
tré við Alþingi. Eins hóps hefur
þó ekki verið getið. Gráa mark-
aðnum er stjórnað af fjárhættu-
spilurum sem mitt í vanda vel-
ferðarríksins hagnast á spegla-
sjónum með vexti. Bankar eru í
mjög erfiðri stöðu vegna þess
þrýstings sem grái markaðurinn
skapar á innlánamarkaði. Á það
hefur verið bent, að grái mark-
aðurinn byggir tilvist sína á
brauðfótum, vegna þess að
tryggingar hefur hann litlar
nema sjálfsskuldarábyrgðir, sem
dæmin sýna að eru gagnslausar
þegar til stykkisins kemur. Grái
markaðurinn er plága, sem eng-
in ástæða er til að láta ganga
sjálfala í sparifé landsmanna.
Því verður ekki neitað, að nafn-
vextir verða að taka mið af
verðbólgu og verðþenslu hverju
sinni. Hins vegar kemur ekki til
mála, að í skjóli gráa markaðar-
ins sé hægt að nota verðbólguna
sem blóraböggul og gróðalind
með þeim hætti, að láta nafn-
vexti hækka umfram verðbólgu
og fara á raunverulegt uppboð
með sjálfsskuldarábyrgðir að
bakhjarli. Slík uppboð verður
að stöðva með Iagaboði. Nóg er
nú samt í vaxandi verðbólgu,
þótt spilafíkn vaxtakónganna
verði ekki látin ráða því í fram-
tíðinni hverjir nafnvextirnir eru
á hverjum tíma. Sé nefnt laga-
boð er vísað til þess að lán á
svörtum markaði hafi tíðkast
fyrir daga gráa markaðarins.
Fyrir það fyrsta var svarti mark-
aðurinn lögbrot. í öðru lagi var
hverjum og einum það í sjálfs-
vald sett hvort hann leitaði lána
á svörtum markaði eða ekki.
Eins og þetta er núna gilda ólög
svarta markaðarins fyrir alla sem
skulda eða leita þurfa lána. Um
það sér löghelgaður grár mark-
aður sem stjórnar í raun vaxta-
stefnu bankanna á hverjum
tíma, einfaldlega vegna þess að
þeir verða að verja innistæðurn-
ar fyrir mönnunum með sjálfs-
skuldarábyrgðirnar og gylliboð-
in.