Tíminn - 29.07.1989, Blaðsíða 7

Tíminn 7
Laugardagur 29. júlí 1989
kostnaður var orðinn stærsti
kostnaðarliður velflestra fyrir-
tækja. Stöðugt gengissig hefur
séð fyrir hagnaði af erlendum
lánum, sem tekin voru í þeirri
trú, að þar fengjust ódýrari pen-
ingar en hér heima. Það eru því
ekki launþegarnir í landinu og
kröfur þeirra, sem hafa valdið
mestu um lagningu þess öng-
strætis sem nú blasir við fólki,
haldi atvinnuleysið áfram að
aukast.
Forsjá ríkisstjórna
íslendingar kunnu að taka
þrengingum. Engu verður spáð
um það nú hvemig sólarlanda-
liðið bregst við því að þurfa að
herða mittisólar á haustdögum.
Nú þegar eru farnar að birtast
reynslusögur af einstaklingum á
atvinnuleysistíma. Það eru sorg-
legar sögur. Undan því verður
ekki vikist að það eru mannrétt-
indi að hafa atvinnu, sem er
þannig launuð, að hægt er að lifa
af henni. Það fólk, sem nú er á
helsta athafnaaldri hefur aldrei
þekkt atvinnuleysi að neinu
marki. Það hefur engum váboð-
um trúað og á engar predikanir
hlustað. Mismunandi vinsælar
ríkisstjórnir áttu að sjá um að
atvinna væri næg, alveg eins og
séð skyldi fyrir því að velferðin
væri framkvæmd með ærslum.
Á slfkum tímum er þægilegt að
hugsa hlýlega til þeirra sem
boða að allir skuli verða ríkir.
Bisness og veslunarhallir voru
einkunnarorð dagsins, og sú
undarlega sjálfsmorðsstefna að
koma peningum fyrir á svarta-
markaðvöxtum. Engan varðar
um stöðugan milljarða við-
skiptahalla ár eftir ár. Kaup hjá
helstu uppunum komst upp í
hátt í hálfa milljón á mánuði, og
byggingu fjögur hundruð fer-
metra íbúðarhalla með lóð
teiknaðri af arkítektum var
smámál sem hægt var að leysa
með aukavinnu. En svo kom í
ljós að ekkert stóðst eins og til
var ætlast. Hætt var að greiða
afborganir á gjalddögum af því
lífsstíll í fjögur hundruð fer-
metrum kostar sitt, eða að auka-
vinnan hafi kannski brugðist.
Hver veit, nema bankar kvarta
ákaflega yfir vanskilum.
Ættum að láta minna
Fráskilin kona með tvö böm,
sem hefur verið atvinnulaus í
næstum ár lýsir ástandi sínu og
stöðugri atvinnuleit á eftirfar-
andi hátt í Þjóðviljanum nú í
vikunni: „Fyrst af öllu missir
maður sjálfsvirðinguna, svo
kemur þetta voðalega vonleysi
og svartsýni. Það er fátt eins
niðurdrepandi og að skrifa
hverja umsóknina á fætur ann-
arri, fara í viðtal eftir viðtal og
bí.ða svo dögum saman eftir
svari. Komi eitthvert svar, sem
er nú sjaldnast, þá hefur það
verið neikvætt til þessa. Ég sé
engan endi á þessu ástandi og
eftir því sem lengri tími líður
verið vonin veikari."
Um langa hríð hefur mikil
áhersla verið lögð á það að ná
jöfnuði á sem flestum sviðum.
Mesti ójöfnuður sem um getur
hjá þjóð, sem lifir ekki á níðings-
verkum er atvinnuleysi. Ungt
fólk og miðaldra þekkir ekki þá
tilfinningu, þegar engar lausnir
er að fá, að allt sé hægt að taka
af manni nema lífið. Slík fátækt
var til á íslandi og er kannski
enn í einhverjum mæli. Það er
því ekkert undrunarefni, þótt
allar ráðstafanir sem nú eru uppi
á vegum stjórnvalda miði ein-
mitt að því að halda fyrirtækjum
á floti svo atvinna haldist þrátt
fyrir allt. Og þó að illa fari er
nauðsynlegt að hafa í huga, að
atvinnutækin fara ekkert, fiskur-
inn er enn í sjónum, fólkið er
enn í landinu, og umsvif fjölþætt
þurfa margs við. En það gengur
illa að læra meðalhófið. Við
þurfum að láta minna þegar vel
árar.
Okkar minnstu bræður
Lífsbarátta einstaklinga er
margvísleg. Atvinnuleysi á möl-
inni er böl sem hittir marga
fyrir. En það haustar að víðar í
þjóðfélaginu. Lítil byggðarlög á
mannfáum svæðum eiga við
margvíslega erfiðleika að etja.
Þar hefur mannfæðin sitt að
segja. Einbúi fannst liggjandi á
gólfi í svefnhúsi sínu, þegar
farið var að huga að honum
vegna þess að síminn svaraði
ekki. Hann var kominn á níræð-
isaldur. Sá sem vitjaði hans sá
að öldungurinn var með lífs-
marki og hafði við orð að hann
væri þá ekki alveg dauður. Við
að sjá komumann og heyra í
honum hresstist einbúinn og
varð reistur upp af gólfinu. Svo
var honum komið á elliheimili.
Þetta gerðist seint í fyrrahaust
og jarðarkrílið hefur ekki verið
setið síðan. En í veturfórgrann-
inn sem fann öldunginn á hverj-
um degi til að gefa tuttugu og
átta kindum sem höfðu verið
komnar á hús. Veturinn var
harður og snjóþyngsli mikil.
Þess vegna var íöngum ekki fært
eftir almannavegi á milli bæja.
Granninn tók þá það ráð að
ganga til fjárins eftir brúnum
fyrir ofan byggðina. Það var líka
þungsótt en hafðist, hvort held-
ur voru á hríðarbyljir eða
ratbjart. Lengst var hann tvo
tíma að paufast þessa leið til
kindanna, vegalengd sem farin
er á tveimur mínútum í bíl.
Þessi saga um hjálpfýsi er
ekki bókmenntaleg dæmisaga
heldur saga úr daglegu lífi, sem
sýnir okkur hvað það er þýðing-
armikið að rétta fram hendur
þegar mikið liggur við. Auðvitað
gildir það um allt daglegt
amstur. En þegar tímabil millj-
ónamæringanna er liðið og
æskublóminn fer af fyrirtækjum
og framkvæmdum, getur verið
hollt að minnast þess að þeim
fer fjölgandi sem eins er ástatt
fyrir og konunni, sem nú hefur
reynt í tæpt ár að fá vinnu en
ekki tekist.