Tíminn - 06.04.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 6. apríl 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
ísland á uppleið
íslenskur þjóðarbúskapur er á uppleið. Um þetta er
m.a. rætt í Tímabréfinu í dag og leidd athygli að far-
sælli efnahagsstjórn hér á landi síðustu ár.
Ný þjóðhagsspá gerir ráð fyrir að verðbólguþróun
geti haldist á hagstæðri braut allt þetta ár og fram-
vegis, ef andi þjóðarsáttar nær að móta stefnu í
efnahags- og kjaramálum. Það sem segja má að sé
nýtt í þjóðhagsspánni er sú upplýsing að nokkur
raunverulegur hagvöxtur verði á þessu ári, sem
bendi til þess að íslenska hagkerfið sé að jafna sig að
þessu leyti eftir hagvaxtarsamdrátt síðustu ára. Öll-
um má ljóst vera hversu mikilvægt þetta atriði er,
því að samdráttur í framleiðslu og þjóðartekjum til
langs tíma er ótvírætt efnahagslegt vandamál hér
sem annars staðar. Þetta sýnir okkur enn einu sinni
hversu þróttmikið íslenskt atvinnulíf er í raun og
veru, þegar vel er að því búið. Þetta sýnir fyrst og
fremst framleiðslumátt sjávarútvegsins, sem efna-
hagsráðstafanir hafa stutt til endurreisnar og al-
menn fiskveiðistefna treystir undirstöður að.
í þessu sambandi er fróðlegt að virða fyrir sér efna-
hagsástand hinn voldugu iðnrfkja. Ekki stendur á
því að hátt sé talað um yfirburði framleiðslu- og við-
skiptakerfa hinna auðugu stórþjóða austan hafs og
vestan. Hér verður á engan hátt gert lítið úr sann-
leiksgildi þess að vestræn iðnaðar- og viðskiptaþjóð-
félög búi við afkastamikla framleiðsluhætti sem
verður þeim mun augljósara sem þeir eru bornir
saman við stirðbusalegt framleiðslu-, viðskipta- og
samgönguskipulag stalinískra þjóðfélaga eins og
þau höfðu þróast og hrundu loks undan sínum eig-
in vanskapnaði.
Hins vegar er óþarfi fyrir íslendinga að ofgera svo
fullkomleika markaðshyggjunnar að á kapitaliskum
þjóðfélögum finnist hvorki blettur né hrukka. Hin
óhefta markaðshyggja felur auðvitað ekki í sér
„hina endanlegu lausn“ þjóðfélagsmeina, síst af öllu
hinna efnahagslegu og fjárhagslegu annmarka.
Iðnveldi heimsins, ekki síst Bandarfkin og Bret-
land, raunar öll auðugustu lönd heims nema ef vera
skyldi Japan, eiga í stórfelldum efnahagsvanda sem
skapast aðallega af hagvaxtarsamdrætti, enda gert
ráð fyrir að hagvöxtur í Bretlandi og Bandaríkjun-
um verði ekki yfir 0,5-1% með vaxandi atvinnuleysi
og fátækt almennings. Þótt Þýskaland hafi til þessa
verið talið í hópi þeirra ríkja þar sem hagvöxtur ætti
að geta haldist í sæmilegu horfi, er hitt jafnvíst að
með sameiningu þýsku ríkjanna, þar sem aðlaga
þarf stalinískt hagkerfi Austur- Þýskalands að mark-
aðsbúskap Vestur- Þýskalands hefur myndast efna-
hags- og fjárhagslegt úrlausnarefni sem getur orðið
þýskum stjórnvöldum erfitt viðfangs.
íslendingar ættu ekki að ganga með glýju í augum
af efnahagsdýrðinni hjá þessum þjóðum. Þeirra
vandi er síst minni en okkar. ísland er á uppleið.
ótt kosningabaráttan sé
hafin fyrir nokkru og sæki
í sig veðrið með hverjum degi
sem líður, eru enn tvær vikur til
kjördags, sem í skilningi kosn-
ingabaráttu er langur tími, en
umfram allt mikilvægur vegna
þess að stór hluti kjósenda fer
ekki að hugsa til ákvarðanatöku
um hvernig kjósa skuli fyrr en
nær líður kosningum.
Vonlaus framboð
Um úrslit kosninganna verður
að sjálfsögðu ekkert séð fyrir
með vissu eða nákvæmni að svo
komnu, þótt þegar séu fyrir
hendi ýmis megineinkenni um
horfur sem ástæða er til að veita
athygli. Áytra borði minna kom-
andi kosningar að ýmsu leyti á
alþingiskosningar 1987. Það á
fyrst og fremst við um fram-
boðafjöldann, því að enn ber á
alls kyns smáframboðum sem
flest bendir þó til að hafi lítinn
hljómgrunn og vafasamt að fái
neitt umtalsvert fylgi þegar talið
verður upp úr kjörkössunum.
Það kemur svo á móti að þessi
smáframboð núna eru með allt
öðrum hætti en var 1987 og Iítil
tengsl þar á milli að öðru leyti en
því að sjá má í nokkrum tilfell-
um sömu nöfn á listum nú og
gat að líta á nýjum framboðslist-
um fyrir fjórum árum, en yfir-
leitt undir öðrum framboðsheit-
um og í annars konar samfloti.
Framboðin frá 1987 hafa því
ekki orðið langlíf. Jafnvel þau
framboðssamtök sem mest bar á
í síðustu kosningum og nefnd-
ust Borgaraflokkur, eru ekki
lengur til í því formi. Flokkur-
inn hlaut eigi að síður sjö þing-
sæti og barst á byigju kjósenda-
fylgis, sem reis eins og holskefla
af óskiljanlegu tilefni, sem ekki á
sinn líka í íslenskri stjórnmála-
sögu. Sem skipulagsbundinn
landsmálaflokkur var Borgara-
flokkurinn raunar aldrei neitt,
varla að hann ætti fundargerðar-
bók, hins vegar var hann þing-
flokkur sem gat haft úrskerandi
áhrif um stjórnarmyndun og
framgang þingmála og kom
vissulega við þá sögu á kjörtíma-
bilinu. Hins vegar reyndist ekki
meiri samstaða í þessum þing-
flokki en svo að hann klofnaði
um afstöðu til stjórnarmyndun-
ar. Meirihluti þingmanna Borg-
araflokksins kom til liðs við rík-
isstjórn Steingríms Hermanns-
sonar og skildi því eftir sig já-
kvætt framlag sem því nam. Eigi
að síður verður Borgaraflokkur-
inn ávallt tekinn sem dæmi um
framboðssamtök sem litla fram-
tíð gátu átt fyrir sér.
Hið sama má segja um önnur
skyndiframboð nú og í síðustu
kosningum. Þau virðast hvorki
hafa tímabundið aðdráttarafl né
mikla framtíðarmöguleika.
Kvennaframboðið er eini fram-
•boðsflokkurinn á síðustu árum
sem segja má að hafi skotið nýj-
um rótum í gamalgróinn jarð-
veg fjórflokkakerfisins, hversu
lengi sem það varir. A.m.k. er
engin ástæða til að afskrifa
Kvennaframboðið, þótt skoðana-
kannanir bendi ekki til þess að
því hafi aukist fylgi frá því sem
var í síðustu kosningum. Miklu
fremur hljóta hinir grónu
stjórnmálaflokkar að gera ráð
fyrir framhaldslífi kvennaflokks-
ins og engan veginn útilokað að
flokkurinn geti haft áhrif á
stjórnarmyndun eftir kosningar.
Verður fróðlegt að fylgjast með
hvar Kvennalistinn leggst á
sveifina þegar þar að kemur.
Þungavigtarflokkar
Þrátt fyrir þessa skírskotun til
stjórnarmyndunar eftir kosning-
ar er á hinn bóginn ekki tíma-
bært að fullyrða ne'itt um hvern-
ig það mál fer, enda munu kosn-
ingaúrslitin ráða í því efni og að-
stæður sem skapast í kjölfar
þeirra. Ekki er annað vitað en að
allir flokkar gangi óbundnir til
kosninga, enda naumast annarra
kosta völ. Hvað sem slíku líður
má ljóst vera að höfuðbaráttan
hlýtur að standa milli Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins. Keppnin mun standa
um það hvor flokkurinn verður í
stjórnarforystu næsta kjörtíma-
bil. Þrátt fyrir framboðsmergð-
ina — sem í raun er yfirborðsleg
— og tilveru Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Kvennalista,
getur engum dulist að Fram-
sóknarflokkur og Sjálfstæðis-
flokkur eru þungavigtarflokkar í
íslenskum stjórnmálum og
burðarstoðir flokkskerfisins. Sú
staðreynd hefur sjaldan verið
bersýnilegri en í þessum kosn-
ingum. Þróun stjórnmála,
stjórnarsamstarfs og stjórnar-
andstöðu síðustu ár hefur orðið
með þeim hætti að pólitísk víg-
lína þessara kosninga liggur
milli Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins. Þessi víg-
lína markast af því að Framsókn-
arflokkurinn hefur verið forystu-
flokkur fýrir ríkisstjórn sem
staðið hefur fyrir endurreisn at-
vinnu- og efnahagslífs með
ágætum árangri, en Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur verið í stjórn-
arandstöðu síðan hann dæmdi
sjálfan sig úr leik á fyrsta þingi
kjörtímabilsins um að taka þátt í
nauðsynlegu endurreisnarstarfi.
r
Arangursrík
endurreisn___________
Þess verður mjög vart að kjós-
endur bera saman hina jákvæðu
forystu Framsóknarflokksins
um endurreisn efnahagslífsins
haustið 1988 og hið neikvæða
hik Sjálfstæðisflokksins á þeim
tíma, sem leiddi til slita á þriggja
flokka stjórn Sjálfstæðisflokks,
Framsóknarflokks og Alþýðu-
flokks sem setið hafði eitt ár við
völd undir forsæti Þorsteins
Pálssonar. í því sambandi bera
menn saman hinn mikla þing-
meirihluta ríkisstjórnar Þor-
steins Pálssonar og veikan form-
legan þingstyrk fyrri ríkisstjórn-
ar Steingríms Hermannssonar.
Þrátt fyrir skort á formlegum
meirihluta í neðri deild Alþingis
veturinn 1988-1989 urðu engar
alvarlegar tafir á meðferð þing-
mála né að hindrun væri lögð í
götu endurreisnaraðgerða ríkis-
stjórnarinnar. Sú staðreynd ber
það með sér að þessar endur-
reisnaraðgerðir voru vel undir-
búnar af hálfu ríkisstjórnarinn-
ar, þær voru nauðsynlegar, tíma-
bærar og fullkomlega réttlætan-
legar að efni til.
Reynt var að ala á andúð gegn
endurreisnaraðgerðunum með
því að kalla þær millifærslukerfi
sem engin launung var að þær
voru að hluta til. Hins vegar
voru þessar ráðstafanir tíma-
bundnar, en með þeim tókst að
gerbreyta rekstrarstöðu útflutn-
ingsframleiðslunnar og fyrir-
tækja í samkeppnisiðnaði sem
fóru að sýna batnandi afkomu á
árinu 1989. Komið var í veg fyrir
stóratvinnuleysið sem spámenn
Verslunarráðs fslands boðuðu.
Með því var afkoma verkafólks
stórbætt, atvinnuöryggið í und-
irstöðugreinunum vara tryggt,
ekki síst að þess sæi stað úti um
landsbyggðina, enda var sá höf-
uðvandi sem við var glímt mest
áberandi á landsbyggðinni.
Rekstrarstöðvunin í sjávarút-
vegsgreinum, umfram allt í fisk-
vinnslunni, snerti með mestum
þunga hagsmuni vinnandi fólks
á útgerðarstöðunum og afkomu
sveitarfélaganna.
Þessi skjóti og góði árangur
efnahagsráðstafana ríkisstjórn-
arinnar átti sinn stóra þátt í því
að forysta verkafólks og annarra
launþega ákvað að leggja sitt af
mörkum til þess að tryggja
framhaldið. Þegar líða tók á árið
1989 var ljóst að aðilar vinnu-
markaðarins voru farnir að ræð-
ast við með heildarsýn um þró-
un efnahags- og kjaramála fyrir
augum. Þau viðhorf leiddu til
niðurstöðu í kjaraviðræðum,
sem nefnd hefur verið þjóðarsátt
og nú hefur staðið 14 mánuði og
skilað athyglisverðum árangri.
Þennan árangur þjóðarsáttar
og endurreisnarstarfs í atvinnu-
og efnahagsmálum má sjá í
mörgu. í stuttu máli má lýsa ár-
angrinum með því að benda á
þann stöðugleika sem ríkt hefur
í efnahagsmálunum. Þessi stöð-
ugleiki sýnir sig í eðlilegri geng-
isskráningu og hagstæðri verð-
bólguþróun. Sá árangur sem
náðst hefur í viðureigninni við
verðbólguna er einstæður. Verð-
bólga er nú á svipuðu stigi hér á
landi og í helstu viðskiptalönd-
um okkar. Frá því að vera 20-
30% áárunum 1984- 1989 hefur
vísitala framfærslukostnaðar
síðustu tólf mánuði mælst 4,6%.
Þessi litli verðbólguvöxtur gefur
vonir um að verðbólgan á þessu
ári þurfi ekki að fara mikið yfir
6%, ef vel tekst til um framhald
þjóðarsáttar.
Þegar horft er til afkomu at-
vinnuveganna hefur hagur fyrir-
tækja í mörgum greinum stór-
batnað, t.d. í ýmsum iðnaði,
enda munu iðnrekendur ekki
kvarta um sinn hag, Þvert á
móti. Iðnrekendur safna margir
gróða. Því miður eru þó ýmsar