Tíminn - 15.02.1992, Blaðsíða 13

12Tíminn
Laugardagur 15. febrúar 1992
Laugardagur 15. febrúar 1992
Tíminn 13
HeHsustofnun
NLFÍ, Hveragerði
Heilsustofnun NLFÍ í Hveragerði er bæði gömul og ný og
breytt stofnun, sem tók formlega til starfa í núverandi
mynd 1. janúar 1992.
Heilsustofnunin skiptist í endurhæfingadeild (100 rúm)
og heilsuhælisdeild (60 rúm). Báðar deildir taka til með-
ferðar þá, sem þegar hafa verið sjúkdómsgreindir og
þarfnast meðferðar.
Starfsemin er m.a. fólgin í hefðbundinni endurhæfingu,
heilsurækt og heilsuvemdarstarfi í anda náttúrulækninga-
stefnunnar og í samræmi við íslenska heilbrigðislöggjöf
og heilbrigðisáætlun.
Heilsustofnun NLFÍ auglýsir eftirtaldar stöður lausar til
umsóknar:
Stöðu yfirlæknis (fullt starf)
Umsækjandi þarf að vera sérfræðingur í endurhæfingu,
öldrunarlækningum, almennum lyflækningum eða
heimilislækningum.
Stöðu sérfræðings (fullt starf)
Umsækjandi þarf að vera sérfræðingur í endurhæfingu,
öldrunarlækningum, almennum lyfiækningum eða
heimilislækningum.
Umsóknarfrestur er til 14. mars 1992. Upplýsingar gefur
framkvæmdastjóri HNLFÍ í síma 98-30300.
Umsóknir sendist: Stjórn HNLFÍ, Grænumörk 10, ÍS-810
Hveragerði.
Stöðu hjúkrunarforstjóra (fullt starf)
Umsækjandi skal hafa hjúkrunarleyfi hér á landi og
starfsreynslu í hjúkrun. Æskilegt er að hann hafi lokið
framhaldsnámi í stjórnun. Umsóknarfrestur er til 1. mars
1992. Upplýsingar gefa framkvæmdastjóri og hjúkrunar-
forstjóri í síma 98-30300.
Umsóknir sendist: Stjórn HNLFÍ, Grænumörk 10, (S-810
Hveragerði.
Stöður hjúkrunarfræðinga — tvær stöður
Stöðu yfirsjúkraþjálfara í fullt starf og tvær
stöður sjúkraþjálfara
Stöðu yfiriðjuþjálfa — fullt starf
Stöðu næringarráðgjafa — fullt starf
Stöðu sálfræðings — hálft starf
Stöðu félagsráðgjafa — hálft starf
Heilsustofnunin stendur í fögru umhverfi, með ótal mögu-
leikum til útivistar og er í 40 km fjarlægð frá höfuðborg-
inni. Boðið er upp á heilsufæði. Búseta í Hveragerði eða
nágrenni er æskileg, en ekki skilyrði. Möguleiki er á að
aðstoða við að útvega húsnæði á góðum kjörum.
Nánari upplýsingar um stöður hjúkrunarfræðinga, sjúkra-
þjálfara, iðjuþjálfa, næringarráðgjafa, sálfræðings og fé-
lagsráðgjafa veita framkvæmdastjóri, yfirlæknir og hjúkr-
unarforstjóri í síma 98-30300.
Umsóknarfrestur um þessar stöður er til 1. mars 1992 og
skulu umsóknir sendast:
Heilsustofnun NLFÍ,
b.t. Eiríks Ragnarssonar, framkvæmdastjóra,
Grænumörk 10, 810 Hveragerði.
Utboð
Vegagerð ríkisins óskar eftir tilboðum í eftir-
talin verk á Norðurlandi eystra:
1. Norðurlandsvegur í Öxnadal, Engimýri-
Varmavatnshólar
Lengd kafla 9,6 km, magn 260.000 rúmmetr-
ar.
Verki skal lokið 1. ágúst 1993. Útboðsgögn
verða afhent hjá Vegagerð ríkisins á Akureyri
og í Reykjavík (aðalgjaldkera) frá og með 17.
febrúar n.k. Skila skal tilboðum á sömu stöð-
um fyrir kl. 14:00 þann 2. mars 1992.
2. Eyjafjarðarbraut eystri, um Þverá
Lengd kafla 0,8 km, magn 30.000 rúmmetrar.
Verki skal lokið 1. júlí 1992. Útboðsgögn
verða afhent hjá Vegagerð ríkisins á Akureyri
og í Reykjavík (aðalgjaldkera) frá og með 17.
febrúar n.k. Skila skal tilboðum á sömu stöð-
um fyrir kl. 14:00 þann 9. mars 1992.
Vegamálastjóri
LÁN OG STYRKIR
Sonur útlagans
Þorsteinn hét maður, Kolbeinsson. Hann bjó á Tungufelli í
Ytri-Hrepp. Guðrún hét kona hans Hallvarðardóttir. Hún
hafði áður verið gift þeim manni er Jón hét og varð hann
skammlífur. Jón hét sonur þeirra og var hann á 7. ári er
þessi saga hefst, en sonur Guðrúnar með Þorsteini var á 3.
ári. Hann hét Kolbeinn eftir föðurföður sínum. Þorsteinn
var vel viti borinn og heldur skapmikill. Tvíbýli var þá í
Tungufelli. Magnús lögmaður, sem þá bjó í Bræðratungu,
átti Tungufellstorfuna. Landskuld var áskilin í ám.
Þorsteinn dæmdur
í útlegð
Nú kom fellivetur og fækkaði fé Þor-
steins svo að hann þóttist ekki geta lát-
ið ær í landskuldina. Tók lögmaður þá
kú í staðinn. Það þótti Þorsteini hart
að gengið og gramdist mjög við lög-
mann. Um sumarið voru báðir bænd-
umir að slá á Veilunni og áttu þá tal
saman um lögmann; sagði Þorsteinn
að hann væri þjófur og ræningi. Sam-
býlismanninum þótti Þorsteinn taka
of djúpt í árinni og spurði hann hvort
hann vildi standa við þessi orð. Þor-
steinn sagði að hann mætti fara með
þau hvert sem hann vildi, sagðist
mundi geta fundið þeim stað. Hinn
reið þegar í TUngu og sagði lögmanni
orð Þorsteins.
Lögmaður höfðar nú mál á Þorstein
(yrir illmæli um sig. Þorsteinn varði
mál sitt sjálfur. Hann var vel máli far-
inn. Voru mörg próf haldin og var það
lengi að ekki vannst á hans hluta. Þá
var það eitt sinn fyrir rétti, að svo mik-
ið stam kom að honum, að hann kom
engu orði upp. Má vera að hann hafi
fengið krampa af geðhræðslu. Virtu
menn svo, að lögmaður hefði séð sitt
óvænna og því fengið galdramann á
Vestfjörðum til að gera Þorstein orð-
lausan. Höfðu margir þetta fyrir satt
Nú gat Þorsteinn ekki varið mál sitt og
féll það á hann. Var hann dæmdur
ærulaus og rækur frá kristnum mönn-
um lífs og liðinn. Þorsteinn gerði sér
nú hreysi í höfða þeim inn við Búðaá,
sem síðan heitir Þorsteinshöfði. Guð-
rún fékk að halda búi á Tlingufelli. Þá
er Þorsteinn þurfti að fá eitthvað að
heiman, lét hann sjá sig hjá vörðu
þeirri, er síðan heitir Þorsteinsvarða,
norðvestan til á Kjölnum við Kjalar-
dalinn. Nær bænum mátti hann ekki
koma, en þar sást hann að heiman og
þangað voru honum færðar nauðsynj-
ar hans. Guðrún undi þessu svo illa, að
hún vildi heldur bregða búi og fara í
útlegð með manni sínum.
Sumra sögn er, að lögmanni hafi þótt
Þorsteinn hafa of mikil mök við fólk í
byggð, ef hann væri á Þorsteinshöfða.
En það varð úr, að hann leyfði þeim
Þorsteini og Guðrúnu að búa saman í
TUnguseli. Haft er eftir Tómasi eldra í
Brattholti, að Tungusel séu tvö, annað
eigi langt frá Gullfossi, hitt inni undir
Bláfelli og þar hafi lögmaður leyft
þeim Þorsteini að hafast við — hvar
sem það nú er. Sagt er að þar hafi Þor-
steinn dvalið í fimm ár, dáið þar og sé
dysjaður undir kofaveggnum.
Kolbeinn fer í fóstur til
Magnúsar í Bræðratungu
Eftir lát Þorsteins er svo að sjá, sem
Guðrún hafi búið í Tungufelli, því þar
ólst Jón sonur hennar upp, sem enn
mun frá sagt Sagt er að lögmaður hafi
gert sér ferð að heimsækja Guðrúnu
og syni hennar, sumir segja eftir lát
Þorsteins, aðrir segja áður. Er svo að
sjá sem hann hafi þóst þurfa að bæta
þeim nokkuð. Hann hitti sveinana úti,
veik fyrst að Jóni og spurði hann,
hvort hann vildi ekki koma til sín og
vera hjá sér. „Nei,“ segir Jón. „Hvers
vegna ekki?“ spyr lögmaður. „Af því þú
ert svo vondur maður" segir Jón. „Þú
ert versti maður.“
Lögmaður lét þetta ekki á sig fa, en
sneri sér að Kolbeini og spurði hvort
hann vildi koma til sín. Kolbeinn ját-
aði því, og það varð úr að lögmaður
tók Kolbein að sér, ól hann upp og
kostaði til skólanáms í Skálholtsskóla.
Lærði hann til prestskapar og þótti
einkar efnilegur námsmaður. Var
hann svo vel að sér í latínu og svo gott
latínuskáld, að hann sneri passíusálm-
um Hallgríms Péturssonar á latínu, en
hélt þó hinum upprunalegu bragar-
háttum og þræddi efriið nákvæmlega.
Dáðust menn að því verki
Þorsteinn
fær uppreisn æru
Þá er Kolbeinn var útlærður, fékk
hann konungsleyfi til að taka upp aftur
mál föður síns. Er sagt að hann hafi
snemma haft það í huga og því í kyrr-
þey kynnt sér sem best aila málavexti.
Segja menn að málið hafi gengið fyrir
hæstarétt og að Kolbeinn hafi tvisvar
farið utan til að fylgja því fram. Ekki er
þó getið hvaðan hann hafði fjárstyrk til
þess, því sjálfur var hann fatækur. En
hvemig sem málið gekk, þá lauk því
svo, að Þorsteinn var sýknaður og ftið-
helgur til að hvfla í kristinna manna
reit Lét nú Kolbeinn grafa upp bein
föður síns og jarða í kirkjugarði. Sagði
Guðrún Snorradóttir að það hefði ver-
ið í Tbngufelli, en Snorri sonur henn-
ar hefur það eftir Sigurði Pálssyni í
Haukadal, að bein Þorsteins hvfli í
Haukadalskirkjugarði. Hafði Sigurður
á yngri árum séð ræðu þá, er Kolbeinn
hafði haldið yfir gröf föður síns og þótt
mjög mikið til hennar koma.
Sagt er að lögmaður hafi orðið hart
úti, er þessu máli lauk. Hann hafi orð-
ið að borga allan málskostnað og einn-
ig dæmdur í stórsekt Honum hafi ver-
ið send skyrta með rauðum kraga, er
hann átti að fylla af peningum og
senda konungi; hafi lögmaður þess
vegna orðið að selja jarðir sínar til að
komast út af þessu og verið félaus eftir.
En þetta er vissulega ekki annað en
missögn.
Á Gilsbakka
Kolbeinn trúlofaðist dóttur séra Jóns
Eyjólfssonar á Gilsbakka. Mun það
hafa verið áður en hann vígðist Þá var
Kolbeinn 26 ára er hann var vígður.
Það var árið 1757. Var hann þar tvö ár
og varð mjög ástsæll af sóknarmönn-
um. En þá kvaddi séra Jón á Gilsbakka
hann sér til aðstoðar þar eð hann var
tilvonandi tengdasonur hans. Séra
Kolbeinn fór þangað sumarið 1759 og
giftist Amdísi þá um haustið. Þau sett-
ust að í Síðumúla í Hvítársíðu vorið
eftir og bjuggu þar fimm ár og þar eru
elstu böm þeirra fædd. Má sjá af „Gils-
bakkaþulu" séra Kolbeins (Kátt er um
jólin, koma þau senn), að þá hafi Guð-
rún verið komin á fót er þulan var
kveðin, og átt í vændum að fara í kynn-
isför að Gilsbakka um jólin til afa síns.
Svo er að sjá af grafskrift sem Magnús
alþingismaður Andrésson orti eftir
hana, að hún hafi verið fædd 1760 og
er hún þá elsta bam hans.
Örlög Jóns hálfbróður
Kolbeins
Nú er að segja frá Jóni, hálfbróður
séra Kolbeins. Hann ólst upp í Tringu-
felli og varð vel að sér, las og skrifaði,
sem í þá daga var fötítt Þá er hann var
uppkominn, varð það títt í Tringufells-
Hér segir frá Kol-
beini Þorsteinssyni,
höfundi Gilsbakka-
þulu, og ættmenn-
um hans
sókn að fó hann til að lesa húslestra á
helgum dögum. En svo tókst til fyrir
honum, að hann bamaði tvær vinnu-
konur í Hamarsholti sama veturinn.
Hamarsholt var hjáleiga frá Tringufelli
langt frá öðmm bæjum og er nú í eyði.
Má geta nærri að Jón hefrir orðið fyrir
lítilsvirðingu fyrir þetta, enda tók
hann sig burt úr héraði og fór vestur í
Hvítársíðu; mun séra Kolbeinn þá hafa
verið þar. Þama staðfestist Jón og
kvæntist en ekki er getið á hvaða jörð
hann bjó. Sagt er að hann hafi látið
umsjón búsins hvfla mjög á konu
sinni, sjálfur tók hann að sér póstferð-
ir og var sjaldan heima.
Frá Halldóri Jónssyni
Annað barnið sem hann átti í Ham-
arsholti hét Halldór. Er sagt að móð-
ir hans hafi gifst Álftnesingi er hafði
kynnst henni í kaupavinnu og flust
með honum suður á Álftanes með
Halldór, þá bamungan. En fáum ár-
um síðar dó hún og var drengurinn
þá sendur föður sínum. Ólst hann
upp þar vestra til fermingaraldurs,
var einkum undir hendi stjúpu sinn-
ar og átti illt hjá'henni.
Þegar hann var fermdur, sagði hann
prestinum, að áform sitt væri að
strjúka austur til ættingja sinna.
Presturinn kenndi í brjósti um
hann. Tók hann til sín fyrst, en sendi
hann svo séra Kolbeini föðurbróður
hans. Séra Kolbeinn þurfti hans ekki
við til smala og bað séra Jón Finns-
son í Hmna fyrir hann, og kom hann
honum sem smaladreng að Kluft-
um. Þar bjuggu hjón, er hétu Guð-
mundur og Sigríður. Jón og Erlend-
ur hétu synir þeirra. Þeir vom báðir
hraustmenni, og orðlagðir átmenn.
Em um þá ýmsar sagnir. Þeir vom
báðir fulltíða þegar Halldór kom að
Kluftum. Hann var þar mörg ár og
mannaðist vel. Jón var honum eink-
ar góður meðan þeir vom saman; lét
Halldór hann njóta þess síðar.
Þegar Jón bjó við fátækt í Hólakoti,
hjálpaði Halldór honum slíkt sem
hann mátti.
Halldór kvæntist og fékk Guðrúnar
Snorradóttur bónda í Ási hjá Hmna.
Þau bjuggu fyrst á írabakka, þá í
Unnarholti, þá í Jötu og famaðist
vel. Áttu saman 12 böm og em ættir
taldar frá 8 þeirra.
„Ég man eftir hinum
lifandi
Víkjum nú aftur til séra Kolbeins.
Þá er hann hafði verið nokkur ár í
Miðdal, var skipaður niðurskurður
á öllu fé í Ámessýslu til að útrýma
fjárkláðanum fyrri.
Þá fór séra Kolbeinn austur í öræfi
til fjárkaupa. Minntust Öræfingar
þess, að hann var þar áður og gáfu
honum svo margar kindur, sem
hann hafði ætlað að kaupa eða þó
fleiri.
Guðrún móðir hans brá búi og fór
til hans að Miðdal. Hún hafði alla
ævi verið hneigð til sauðfjárræktar.
Átti hún kindur í Miðdal fram á elli-
ár. Hún varð mjög gömul. Úr sfðasta
sauðnum, sem hún átti, geymdi
hún völurnar í stokk sínum, svo
bamaleg var hún orðin. Eftir lát
hennar geymdi séra Kolbeinn
stokkinn með völunum og tárfelldi
jafnan er hann tók hann fram, því
bamdómselska hans til móður
sinnar fyrntist aldrei meðan hann
lifði. Líka er sagt að hann hafi verið
manna viðkvæmastur í lund og þó
manna tryggastur.
Eitt sinn jarðaði hann barn, er
hann missti „yngsta Jón“ og var
bamið lagt hjá móður séra Kol-
beins. Hélt hann þá ræðu yfir gröf-
inni og byrjaði á þessum orðum:
„Ég man eftir hinum lifandi, en get
ekki gleymt hinum dauðu.“ Var sú
ræða orðlögð.
Sagt er að hann hafi vanalega pred-
ikað blaðalaust og svo hafi verið í
þetta sinn. Leiði Guðrúnar Hall-
varðsdóttur kvað vera fyrir kirkju-
dymm í Miðdal.
Þau séra Kolbeinn og Arndís áttu
níu börn. Um þau kvað hann vísur
þessar:
Guðrún mæta, fallegt fljóð,
finni ágæta dyggðarslóð.
Henni bæta mein og móð
mun hið sæta Jesúblóð.
Ó, þú þýða Margrét mín,
mildin fríða gæti þín.
Hjálp þér blíða sendi sín
svo ei líða þurfir pín.
Hýrleg snótin Halldóra
herrans njóti blóðstrauma.
Harmabót og björgina
ég bið hún hljóti nóglega.
Guðrún yngrí, góðlegt víf,
guðs af fingri þiggi hlíf.
Sorg af þyngri kvitt við kíf.
Kaupist slingri eilíft líf.
Eldri Jón með æru og list
æðstum þjóni Jesú Krist,
frjáls aftjóni framleiðist
fyrir hans trón í heimavist.
Jóni gagnist yngri enn,
auðnumagn og farseldenn,
í friðarins vagni sitji senn
svo honum fagni guð og menn.
Óska ég þess að Eyjólfi
allskyns blessun meðdeili,
Gllsbakki á Hvítársíðu. Hér
var jólaboðið haldið sem séra
Kolbeinn gerði ódauðlegt í
þulunni „Kátt er um jólin“ —
Gilsbakkaþulu.
Guð, svo hress í heimi sé
og hljóti sess í dýrðinne.
Oft ég reyni angurssting
afÞorsteini vesaling.
Gæsku hreinust guðs þrenning
græði hans mein í heimflutning.
Hálfsmánaðar hneig á frón —
hans legstaður er fyrir sjón —
lifí glaður lambs hjá trón
lukkumaðurinn yngsti Jón.
Séra Kolbeinn dó 1783 og hefur þá
verið 52 ára. Arndís fékk þá Hörgs-
holt til ábúðar. Mun séra Jón Finns-
son hafa útvegað henni það. Þar bjó
hún með rausn. En er hún brá búi
fór hún til Jóns kaupmanns í Stykk-
ishólmi, sonar síns. Þar dó hún í
hárri elli.
TIL TÆKNINYJUNGA EÐA ANNARRA
ÚMBÓTA í BYGGINGARIÐNAÐI
í 11. gr. laga nr. 86/1988, meö síðari breytingum,
segir m.a. aö húsnæðismálastjórn hafi heimild til
þess að veita lán eða styrki til tækninýjunga og
annarra umbóta í byggingariðnaði úr
Byggingarsjóði ríkisins.
í 14. gr. segir m.a. að heimilt sé að veita lán til
þess að gera tilraunir með tækninýjungar og aðrar
umbætur, sem leitt geta til lækkunar á
byggingarkostnaði, enda fylgi staðfesting á því að
umsóknin sé ekki lánshæf hjá sérsjóðum
iðnaðarins. Þar segir jafnframt, að heimilt sé að
hafa fyrirgreiöslu þessa i formi styrkja.
i 15. gr. sömu laga segir, að fjárhæð láns og
lánstíma skuli ákveða hverju sinni af
húsnæðismálastjórn, með hliðsjón af kostnaði við
að koma nýjunginni í notkun, svo og mikilvægi
hennar fyrir byggingariðnaðinn.
Með vísan til þessa er hér með augiýst eftir
umsóknum um ofangreind lán og styrki.
Pær geta verið frá einstaklingum, fyrirtækjum
og stofnunum.
í umsókn skal m.a. gera grein fyrir meginefni
nýjungar þeirrar eða umbóta sem um er að ræða,
á hverju stigi málið er, hverju fé hefur þegar verið
varið til þess, hver er áætlaður heildarkostnaður
við það, hvenær ætla má að það verði komið á
lokastig, hvert gildi það er talið hafa fyrir þróun
húsnæðis- og byggingarmála; og annað það, sem
talið er máli skipta.
Umsóknarfrestur er til 15. mars nk.
Umsóknareyðublöð fást á skrifstofum
stofnunarinnar að suðurlandsbraut 24
í Reykjavík.
Reykjavík, 13. febrúar 1992.
HÚSNÆDISSTOFNUN RÍKISINS
LJ SUÐURLANDSBRAUT 24 ■ 108 REYKJAVÍK ■ SlMI 696900
Fjár- og
með mótor í handfangi
G0TT VERÐ
TiZlésúdftg
HOFÐABAKKA 9 ■ 112 REYKJAVIK • SIMI 91-670000