Tíminn - 15.02.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 15. febrúar 1992
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYKDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I iausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Öngþveiti
Miklar deilur standa um menntakerfið og niðurbrot
þess. Um hitt er ekki deilt að opinberum aðilum ber
að halda uppi almennri kennslu sem veitir öllum
lágmarksmenntun. Hins vegar eru ekki allir á einu
máli um hver lágmarksmenntun er.
Þá er uppi sífelldur ágreiningur um hvar skilin
milli opinberra skóla og einkaskóla eru og við hvaða
nám eða prófgráður þau eigi að takmarkast. Seint
verður skorið úr um þessi atriði svo öllum líki, né
hitt hvaða greinar er eðlilegt að hið opinbera sjái um
að kenna og hvaða kennslu einkaframtakið á að
stunda.
Ein er sú námsgrein sem ávallt er utanveltu allra
kerfa og engin samhæfð kennsla fer fram í, nema að
nafninu til. Það er ekki einu sinni til almennilegur
skóli í greininni, en kennarar skipta hundruðum og
leiðbeina þeir hver eftir sínu nefi.
Ökukennsla og tilsögn í umferðarlögum er algjör-
lega utanveltu í öllu íslenska menntakerfinu. Eftirlit
með kennslunni er vægast sagt óviðunandi og próf-
dómarar, sem ríkið leggur til, virðast miða störf sín
við eitthvað annað en að tryggja að enginn fái öku-
réttindi, sem ekki er fær um að stjórna ökutæki eða
er ekki treystandi til að fara að umferðarlögum.
Líkast til er allt eins við reglugerðir að sakast og
einstaklinga, hvort sem þeir eru ökukennarar eða
prófdómarar.
Hvert metárið í umferðarslysum rekur annað og á
síðasta ári fjölgaði þeim um nær þriðjung frá metár-
inu þar á undan. Ungt fólk, sem nýkomið er frá
handleiðslu ökukennara með vottorð um hæfni sína
frá löggildum prófdómara, veldur flestum umferðar-
slysum.
Ökulagi íslendinga er svo oft lýst að óþarft er að
endurtaka neitt af þeirri ringulreið allri.
Þó má ljóst vera að þátttakendur í íslenskri umferð
fara ekki eftir sömu leikreglum. Það er engu líkara
en að margs konar umferðarlög séu í gildi samtímis.
Löggæslan lítur svipuðum augum á umferðarlögin
og aðrir ökumenn og er stundum allt leyfilegt, og í
einstaka tilvikum fá ökumenn áminningu fyrir eitt-
hvað sem þeir vita ekkert hvað er. Það er helst að
matsmenn tryggingafélaga geri einhverjar kröfur
um að farið sé að lögum. Eftir á.
Samræming ökukennslu og skilningur á gildandi
umferðarlögum er víðs fjarri í allri þeirri upplýsingu
sem menntakerfin veita. Börnum í íyrstu bekkjum
grunnskóla er veitt takmörkuð fræðsla um hvernig
þau eiga að ganga yfír götu og passa sig á bfíunum.
Þar við situr þar til ósamræmdur ökukennari sendir
nemanda í hraðferð í gegnum einkaskóla sinn og út
í umferðaröngþveitið.
Samræmd ökukennsla í ökuskólum, einkareknum
eða ríkisreknum eftir smekk, og alvöru próf í öku-
leikni og þekkingu á umferðarlögum eru meira að-
kallandi en margt af því sem mestum hávaða veldur
í menntakerfinu.
Mannlegar hörmungar og gífurlegt fjárhagstjón af
völdum öngþveitisins í umferðinni sýnir og sannar
að mál þessi verður að taka föstum tökum, ef stöðva
á hræðilega þróun hvað varðar fjölgun umferðar-
slysa.
I fyrsta lagi hispursleysi
• t •
Við lifum nú tíma þegar persónur
vekja meiri áhuga en málefni.
Menn vita gjarna meira um t.d.
mikla stjórnmálaforinga eða mikla
leikara en málefnin, sem þeir eru
fulltrúar fyrir, og inntak verkanna,
sem þeir túlka með slíkum tilþrif-
um. Samt skiptir þetta tvennt
máli, en þá fyrst og fremst sem
ákjósanlegur bakgrunnur fyrir
manneskju sem lifir vel heppnuðu
lífi og er þess vegna spennandi að
fyi
gjast með hvernig fer að því.
Veikleikastrengur al-
menningssálarinnar
Einmitt þennan veikleikastreng
almenningssálarinnar leika fjöl-
miðlar á með listum og það skiptir
oft litlu máli hvort hinar eftirtekt-
arverðu persónur eru áfjáðar í at-
hyglina eður ei. Væri Jón Sigurðs-
son upp vakinn og sestur að við
Östervold á ný, mundu menn
panta við hann sjónvarpsviðtöl og
blaðaviðtöl í skyndi — en ekki til
að rekja úr honum garnirnar um
ráðgátur úr sjálfstæðisbaráttunni.
Fyrst mundu menn vilja vita um
hjónalíf þeirra frú Ingibjargar og fá
svarað getgátum um að hann hefði
verið haldinn ónefndum sjúkdómi
og hvort hann hefði drukkið óp-
íum. Þá hefðu „sessalonarnir" og
„chiffonerarnir" verið myndaðir og
spáð í hvort forsetinn gripi ekki í
uppvaskið og eldamennskuna. Frú
Ingibjörg hefði orðið að upplýsa
hvort bóndinn hefði átt til að koma
á óvart með blómum og óvæntum
dinner á Mjóna eða Hvít. Mikið
hefði Jón Sigurðsson orðið hissa á
þessu öllu saman. En kannske
hefði einhver orðið til að segja
honum að nú hugsuðu landar
hans ekki lengur um fjárkláða,
skreið og lýðfrelsi, heldur heimt-
uðu þeir í fyrsta lagi hispursleysi, í
öðru lagi hispursleysi og í þriðja
lagi hipursleysi.
Hispursleysisþorst-
inn
ítarlegast er hispursleysisþorst-
anum nú um stundir svalað í
Mannlífí, Heimsmynd og Nýju lífi.
Þar er hulunni svipt af þjóðkunn-
um einstaklingum og sannast þá
að enginn veit hvað undir annars
stakki býr. Digrir og svipharðir for-
stjórar eða stjórnmálaskörungar
láta mynda sig brosandi og nærri
ósiðsamlega léttklædda við hver-
skyns notalegt dundur innan
heimilisveggjanna og eru þá með
allt öðru yfirbragði en menn áður
höfðu þekkt. Fallegt og vinsælt
fólk, sem allir elska, reynist flest-
um að óvörum vera þrúgað af
hörmum, sjúkdómum eða missi
sem enginn gat rennt grun í. Hat-
aðir okrarar og fjármálasukkarar
birtast lesandanum sem sárvið-
kvæmt fólk, sem rétt hefur mörg-
um hjálparhönd (þótt enginn vissi
um það) og elska sérstaklega lág-
værar etýður og fíngerðustu
strengleika tónbókmenntanna.
Þau hlusta þeir á um nætur, þegar
vonska heimsins gerist þeim nærri
ofraun.
■j 'M
Tímans
m > ®JI
rás i — m

Ófrægt fólk og hálf-
frægt
En ekki eru allir svo tilkomu-
miklir vegna vinsælda sinna eða
óvinsælda að Mannlíf, Heimsmynd
og Nýtt líf taki þá upp á arma sína.
En þeir kunna að vera frásögu-
verðir fyrir það, og handa þeim er
iíka vettvangur í íslenskri fjölmiðl-
un. Á fimmtudögum kemur Press-
an út og er skrautleg í besta lagi.
Hún minnir á einsmannskabarett
sem kemur í bæinn búinn blístr-
um, bumbum, skrautlegum
brjóstsykurpokum, ólyktarbom-
bum, kínverjum og hrossabresti
og með bleika rellu sem snýst uppi
á kollinum. Á síðum Pressunnar
hlaupa dálkar upp og niður síðurn-
ar með sína ögnina af hverju um
ófrægt fólk, hálffrægt og frægt.
Sumt er satt, sumt gæti verið satt
og svo er sumt ekki satt. Sumt
skiptir máli, sumt gæti skipt máli
og sumt skiptir engu máli. Sumir
veröa glaðir, öðrum er sama og svo
eru þeir sem verða reiðir. Þeir síð-
asttöldu eru fólk sem ekki skilur
að það lifir á öld hispursleysisins
og er þar af Ieiðandi úti á þekju í
nútímasamfélagi. Þeir ættu að
þakka fyrir að minnst skuli vera á
þá yfirleitt og hafa hugföst orð
kerlingarinnar: „Það er um að gera
að hafa orð á sér.“ Því margir eru
þeir, sem ekki komast í „potpourri"
kabarettsins í Pressunni og mega
segja eins og skáldið: ,^llir eru að
gera það gott nema ég.“
En sem betur fer verða trúlega
fleiri glaðir en hryggir, sem öðlast
nokkrar línur og hálfdálksmynd í
Pressunni. Því athygli er ekki bara
hégómamál, heldur líka peninga
virði fyrir margan og skiptir ekki
máli hvort um er að ræða mann
sem dottinn er út af þingi og setur
upp hárgreiðslustofu, eða kollega í
blaðamannastétt sem startar ein-
hverju prívat, t.d. bflablaði. Hvort
tveggja er gott fyrir „bissniss" við-
komandi. Tvíræðara er ef Pressan
upplýsir að menn hafí féflett átt-
rætt gamalmenni með bragðvísi.
En slíkt getur einmitt orðið ávísun
á þriggja opnu viðtal í Mannlífi, ef
misgjörðin er nægilega stór og rétt
er haldið á spöðunum. Margur hef-
ur komið með pálmann í höndun-
um út úr slíku.
Hörgulvara
Óumdeilanlega er hispursleysið
mesta og besta söluvaran í fjöl-
miðlun samtímans. En almenni-
legt hispursleysi er hörgulvara,
eins og alltaf gerist þegar eftir-
spurn er mikil eftir einhverju. Það
veldur tilhneigingu til ofnýtni og
bestu og skemmtilegustu einstak-
lingarnir, sem skjóta upp kolli, eru
étnir upp til agna allt of fljótt. Hver
kannast ekki við ungt hæfileika-
fólk með heiðan og ferskan svip og
framkomu, sem allt púðrið er úr
áður en varir: Því er samstundis
lyft í hæstu hæðir, búnir til um
það sjónvarpsþættir, drifið upp á
svið og það látið jaska sér út uns
allir hætta að taka eftir að það er
þarna. Af sjálfu leiðir að vesalings
manneskjurnar reyna þá sitt besta
til að verða „nýjar" aftur með því
að gera enn betur — og gera það
máske. En samt er því ómögulegt
að standa undir þeim óljósu vænt-
ingum sem almenningur gerði til
þess, því almenningi var aldrei
Ijóst hvaða væntingar það voru.
Fjölmiðlarnir reynast hlaupnir af
stað eftir nýjum hispursmeyjum,
sem þeir bjóða að berhátta sig. Á
þeim gömlu er hver rauf grann-
skoðuð og þær ekki neitt yndisleg-
ar lengur.