Tíminn - 09.05.1992, Blaðsíða 5

Laugardagur 9. maí 1992
Tíminn 5
I tilefni ársafmælis
r í ki s s tj ómarinnar
Ingibjörg Pálmadóttir skrifar
Ef starfsáaetlun Alþingis stenst,
lýkur þingi um miðjan maí. Ég,
sem þessar línur rita, á nú að baki
minn fyrsta vetur á þingi. Mér hef-
ur fundist þingstörf einkennast af
óvissu og óróa, sem stafar fyrst og
fremst af stefnuleysi ríkisstjórnar-
innar. Krukkað hefur verið í vel-
flesta málaflokka án þess að skýr
stefna liggi að baki, og yfirleitt án
alls samstarfs og samvinnu við þá,
sem hlut eiga að máli. Þetta er
„ný“ aðferð, varla vænleg til far-
sæls árangurs.
Aö sjálfsögðu þarf að spara í rík-
isrekstri, en bak við sparnað þurfa
að liggja fagleg sjónarmið. En þau
eru hvergi virt, svo ekki sé nú tal-
að um mannlega þáttinn, sem oft-
ar en ekki er gefið langt nef. Þegar
gengið er í málin á þennan hátt,
sparast oft tíaur en krónan tapast.
Þetta sést víða.
Sparnaður í
sjúkrahúsum
Fjármagn til sjúkrahúsa er skor-
ið niður flatt, án tillits til neins.
Þar er nú verið að umbylta stofn-
unum, sem hingað til hafa reynst
vel. í Reykjavík er búið og verið að
loka tugum sjúkrarúma. Þessar
lokanir koma verst niður á sjúku
eldra fólki. Það er nú sent heim í
tugatali, oft til fullorðins maka,
sem á að sjá um aðhlynninguna
þar til hann brotnar undan álag-
inu sjálfur og þjóðfélagið fær tvo
sjúklinga í stað eins fyrir bragðið.
Þegar við höfum ekki lengur efni
á að nýta okkur þau legupláss, sem
fyrir eru á sjúkrahúsum, er sam-
hliða verið að byggja ný, trúlega
til að standa auð, ef að líkum Iæt-
ur. Heilbrigðisráðherra boðar
aukna heimahjúkrun. Það er út af
fyrir sig gott og blessað. Góð
heimahjúkrun getur sparað
sjúkrahúslegu og er oftar en ekki
miklu notalegri fyrir sjúklinga. En
gamalt fólk og einstæðingar, sem
eru mjög sjúkir, fá aldrei það
nauðsynlega öryggi, sem þeir
þarfnast, með því að þeir séu
heimsóttir kannske tvisvar á dag
af hjúkrunarfólki. Það þarf meira
að koma til.
Kostnaðarþætti heimahjúkrunar
vill heilbrigðisráðherra koma yfir
á sveitarfélögin. Varla er það
möguleiki, nema að semja fyrst
við þau um það. Vonandi ber hann
gæfu til þess í þetta sinn að nota
ekki valtaraaðferðina, því svo oft
hefur hann rokið af stað með ýms-
ar aðgerðir, sem síöan reyndust
óframkvæmanlegar. Þegar allt
hefur farið í strand, eins og til
dæmis fæðingardeildir úti á landi
sem átti að loka. Þegar hann sér að
lokun gengur ekki upp, og
fæðingum verður ekki
frestað nú frekar en áður,
kemur hann eins og frels-
andi engill og hættir við
allt saman. Vinnubrögð
heilbrigðisráðherra eru
ekki til þess fallin að halda
stöðugleika og jafnvægi í
heilbrigðismálum, en eng-
inn málaflokkur er jafn
viðkvæmur og einmitt heilbrigð-
isþjónustan fyrir jafnvægisleysi og
ófaglegum vinnubrögðum.
Lánasjóður íslenskra
námsmanna
Ungir námsmenn fá kaldar kveðj-
ur frá ríkisstjórninni. Margt mætti
segja um það frumvarp, sem nú
liggur fyrir um Lánasjóð íslenskra
námsmanna. En það allra alvar-
legasta er að nú skulu námsmenn
aldrei fá greitt lánið fyrr en eftir að
prófum lýkur og viðkomandi hafi
náð þeim. Þetta getur verið ásætt-
anlegt fyrsta námsárið, en öll
námsárin getur þetta ekki gengið.
Ég hélt að álagið varðandi prófin
væri nægjanlegt, þó ekki bættist
við að fjárhagsleg afkoma væri
gjörsamlega tengd við árangur
þess. Ég sé t.d. fyrir mér unga
móður með veikt barn sitt mitt í
próflestri. Ef svo illa háttar til að
hún falli á prófi, þá missir hún
lánsmöguleikana og hefur því ekki
framfærslufé. Þetta eru ekki
manneskjuleg vinnubrögð.
Margir formenn
Eins og flestum er kunnugt, er
nefnd utan þings að endurskoða
sjávarútvegsstefnuna og kemur
stjórnarandstaðan þar hvergi ná-
lægt. Sjávarútvegsnefnd Alþingis
bíður eftir að heyra niðurstöður,
eins og aðrir þingmenn. Formenn
nefndarinnar eru ekki færri en
tveir. Annar þeirra, Þröstur Ólafs-
son, hefur haft sig mikið í frammi
framan af, en einhverra hluta
vegna kvakar hann minna í bili.
Kannske þagga þeir Alþýðuflokks-
menn niður í honum á meðan þeir
eru að vinna sæti sjávarútvegsráð-
herra, en þeir tala leynt og ljóst
um nauðsyn þess að láta ráðherr-
ana skipta um stóla og ráðuneyti.
Það er ekki mjög vinsælt að hafa
aðrar skoðanir en skoðanir ráð-
herra fyrir þingmenn og nefndar-
menn stjórnarflokkanna, sem
leyfa sér að hafa skoðanir, og eru
ýmsar aðferðir notaðar til að
þagga niður í þeim. Formaður ut-
anríkismálanefndar, Eyjólfur Kon-
ráð, er einn þeirra sem hafa leyft
sér að hafa skoðanir, sem ekki falla
í kramið varðandi EES- samning-
inn. Þá eru fundin góð ráð og dýr
til að sniðganga formann utanrík-
ismálanefndar. Best sýnist að
þagga niður í honum með því að
færa málaflokkinn inn í nýja
nefnd, sem kallast á Evrópunefnd.
Nú er spurningin hvað formenn
þurfa að verða margir í þeirri
nefnd til að jafnvægi haldist. Það
virðist þurfa að fara ótrúlegar
krókaleiðir til að halda jafnvægi á
stjórnarheimilinu, en til að halda
því er lítt sinnt um lög og hefðir.
Atvinnumál í
sveitum
Vandi atvinnuveganna er víða
mikill. Sauðfjárbændur sjá fram á
enn meiri skerðingu en áætlað var
við gerð búvörusamnings, og þótti
mönnum þó nóg um þá. Hvað á að
koma í staðinn? Því miður virðist
engin vinna í gangi hjá ríkis-
stjórninni, sem hleypt
getur nýju lífi í atvinnu-
mál sveitanna. Landbún-
aðarráðherra verður að
koma til móts við sauð-
íjárbændur og minnka
skerðingu á hrein sauð-
fjárbú, m.a. með teknu til-
liti til stöðu byggðar og
annarra atvinnumögu-
leika. Þess fyrir utan verða
bændur að öðlast rétt til bóta
vegna skertrar atvinnu í kjölfar
skerðingar haustið 1992.
Mikill vaxtarbroddur hefur verið í
ferðamálum innanlands, og hafa
m.a. margir bændur staðið mynd-
arlega að þeim málum. Ríkisvaldið
verður að koma betur til móts við
þennan möguleika í atvinnumál-
um með stefnumótun í ferðamál-
um og auknum fjárveitingum til
að gera ferðamannastaði meira
aðlaðandi. Ekkert er þó brýnna en
að vegakerfið batni og samgöngur
verði greiðari. Vantar því miður
mikið á að svo geti talist. Sú tæp-
lega 20% skerðing, sem nú er bú-
ið að ganga frá varðandi vegafé,
hægir verulega á framkvæmdum,
þvert ofan í loforð forsætisráð-
herra, en hann lofaði að þrátt fyrir
erfiðleika ríkissjóðs yrði ekki um
skerðingu til vegamála að ræða.
Við það hefur ekki verið staðið.
Óvissa um framtíd
fiskvinnslu í landi
íslendingar eiga fjöldann allan af
glæsilegum fiskvinnslufyrirtækj-
um með ákjósanlegri vinnuað-
stöðu og sérhæfðu starfsfólki, sem
kann sitt fag. Samt er það svo að
oftar en ekki læðist sú vonda
hugsun að manni, þegar Iitið er á
afkomu þessara fyrirtækja, að af-
drif þeirra gætu orðið eins og
prjónaiðnaðarins forðum, ef ekki
verður gripið til aðgerða sem
treysta grundvöllinn. Varla er það
stefnan að fiskvinnslan færist öll
út á sjó.
Nú liggur fyrir þinginu frumvarp
til laga um fullvinnslu botnfiskafla
í veiðiskipum. í því frumvarpi eru
verulega hertar kröfur um betri
nýtingu aflans o.fl. Það er út af fyr-
ir sig nauðsynlegt, en ekki bætir
þetta frumvarp neitt, ef að lögum
verður, þann aðstöðumun sem er í
dag milli sjófrystingar og land-
frystingar. Tilkostnaður í landi er
einfaldlega of hár. Raforkuverð á
þar stóran þátt, lánafyrirgreiðsla
er ekki sambærileg miðað við
lánafyrirgreiðslu til skipa hvað
lengd lána varðar, og nýting fjár-
festingarinnar er einnig ósam-
bærileg, þar sem fiskvinnsluhúsin
eru í gangi 8-10 tíma en frystiskip-
in allan sólarhringinn.
Mikil hagræðing hefur átt sér
stað í greininni, m.a. með samein-
ingu fyrirtækja. Það er því ekki
óeðlilegt að menn spyrji sig hvort
ekki megi hagræða meira í þjón-
ustuþáttum með sameiningu td.
olíufélaganna, og þannig ná fram
lægra verði. í sjávarútveginum er
eins og í flestum atvinnuvegum
óvissan verst: Hver er framtíðar-
stefnan? Það er alls ekki ljóst á
þessari stundu.
Af þessum skrifum má sjá að víða
er pottur brotinn og það, sem
mikilvægast er í dag, er að fá skýr-
ari stefnu og meiri festu, og um-
fram allt manneskjulegri vinnu-
brögð.
Menn o málefni g HB :