Tíminn - 04.07.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 4. júlf 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hið dulda launakerfi
Síðastliðin tvö ár hefur ríkt sátt á vinnumarkaði
hér á landi. Grunnurinn var lagður með svokallaðri
„þjóðarsátt“, sem byggðist á samstarfi ríkisvalds og
aðila vinnumarkaðarins og var komið á í tíð fyrrver-
andi ríkisstjórn. Árangurinn er minni verðbólga en
þekkst hefur um árabil.
Ekki fer milli mála að launafólki hefur þótt þessi
aðferð í samningum harðir kostir. Reyndar hefur
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar rekið linnulausan
áróður í heilt ár um hörmungarástand, fortíðar-
vanda og vaxandi atvinnuleysi. I skugga þessa áróð-
urs var skrifað undir samninga fyrir tveimur mán-
uðum sem kváðu á um 1.7% launahækkanir.
Það er því ekki að undra þó að öllum almenningi
brygði illilega við úrskurð Kjaradóms, þar sem föst
laun einstakra manna og starfsstétta hækka mjög
mikið í prósentum. Úrskurðurinn kemur sem köld
vatnsgusa yfir hinn almenna launamann.
Þetta mál hefur yfirskyggt alla þjóðfélagsumræðu
síðustu dagana. Þær umræður hafa leitt í ljós at-
hyglisverða hluti. í fyrsta lagi það að við hlið hins al-
menna launakerfis hefur þróast annað kerfi yfir-
borgana, óunninnar eftirvinnu og þóknana fyrir
ómælda eftirvinnu. Dómur Kjaradóms byggist á því
að færa til frá þessu kerfi í föst laun og kippa ein-
stökum stéttum, eins og þingmönnum og ráðherr-
um, inn í það. Sú aðgerð hækkar laun þeirra um
tugi prósenta.
Krafa verkalýðshreyfingarinnar er að þessi dóm-
ur verði dreginn til baka og þingið taki á málinu.
Sjálfsagt stendur ekki á þinginu í þeim efnum, ef
ríkisstjórnin kallar það saman og leggur fyrir það til-
lögur. Viðbrögð þingmanna hafa verið á þann veg að
allir eru ákaflega undrandi að sögn, og þeir sem hafa
talað um slæm kjör, vilja bæta þau með því að taka
greiðslur fyrir útlagðan kostnað af öðrum þing-
mönnum.
Boltinn í þessu vandræðamáli er hjá ríkisstjórn-
inni. Hennar er auðvitað að bregðast við á þann veg
að komið verði í veg fyrir styrjaldarástand í þjóðfé-
laginu og óðaverðbólgu.
Verði niðurstaðan sú að ógilda úrskurð Kjara-
dóms, hvaða aðferð sem notuð verður, þá stendur
það neðanjarðarlaunakerfi óhaggað sem þróast hef-
ur síðustu árin. Það kerfi nær til stjórnenda um allt
þjóðfélagið, til einkaaðila, til ríkis og sveitarfélaga
og inn í verkalýðshreyfinguna sjálfa. Þetta kerfi hef-
ur nú verið afhjúpað og ef ekkert verður að gert,
heldur það áfram að þróast og dafna.
Sú ólga, sem er í þjóðfélaginu, mun ekki hjaðna
með því einu að ógilda kjaradóminn. Hinar háu
launatölur eru komnar í sviðsljósið og munu vera
þar áfram. Sú stefna ríkisstjórnarinnar að ekki megi
undir neinum kringumstæðum auka skattbyrði
þeirra hálaunamanna, sem hér eiga hlut að máli,
hlýtur að koma til sérstakrar umræðu þegar þessi
mál koma til kasta Alþingis. Viðbrögð ríkisstjórnar-
innar í þessu máli einkennast af ráðaleysi. Hennar er
auðvitað að hafa forustu um aðgerðir til þess að
koma á friði í þjóðfélaginu, eftir það uppnám sem
dómurinn hefur valdið.
Atli Magnússon
Á degi dómsins
Nú falla þung orð í garð dóms-
ins sem fallinn er um kjaraleið-
réttingu sumra persóna í opinberu
lffl — en bara dómsins. Svo vill til
að það er enginn sem hægt er að
draga fram í dagsljósið og segja:
„Þarna er hann nú — hann sem
ranglætið framdi.“ Ríkisstjórnin
ber sig hörmulega, því hún hefði
viljað allt til vinna til að afstýra að
þessa óttalegu „sprengju" bæri á
fjöru. En henni var það bara ekki
unnt, og nú standa mál svo að færi
hún að fikta við gripinn gæti eitt-
hvað miklu verra hlotist af. Á
henni er að skilja að nóg sé að
hvellhettan sé sprungin þótt sjálf
vítisvélin fylgi ekki á eftir. Sumir
segja að „sprengjan" sé ný. En við
nánari athugun reynist hún alsett
hrúðurkörlum og hefur greinilega
lengi leynst niðri í djúpinu úti á
sænum. Það reynast líka hanga ut-
an á henni steinsugur og litfagrir
sæfíflar. En lofað er að sprengju-
eyðingamaðurinn komi í ágúst...
Því er ríkisstjórnin frí af sök.
Kjaradómur er líka kvittur. llann
gerði ekki annað en vinna eftir því
blaði sem honum var fengið í
hendur og afgreiðir eins og pantað
var. Hvernig mættu menn svo sem
búast við marsipanstöng, þegar
uppskriftin hljóðar upp á dyna-
mittúbu? Og fyrst þessir bera
hreinan skjöld er reynt að beina
beiskjunni að þeim einstaklingum
sem skyndilega fá fjörutíu, fimm-
tíu og níutíu prósenta kauphækk-
un. En hvað fá þeir að gert frekar
en aðrir? Eyrir þá er aðeins að and-
varpa mæðulega og taka örlögum
sínum. Þeir hafa vitanlega sem
hljóðast um að fýrir þeim er
„sprengjan" ekki annað en eitt
heilmikið „áramótaknall", troðið
af sykurtoppum og konfektmol-
um.
Höndin ósýnilega
En þótt enginn finnist söku-
dólgurinn er kurr meðal lýðsins
samt, þeirra sem nýlega hafa gert
handsal við Salómon um að báðir
skuli halda í við sig eftir pláguna.
En þá gerast þessi biblíusögulegu
undur: Einhver ósýnileg hönd sem
enginn fær séð hver á fer að ausa
úr hinum konunglegu fjárhirslum
í pyngjur embættismannanna sem
margir þóttu þó vel haldnir fyrir.
Mikil heilabrot eigi sér stað um
hver þau dularmögn séu sem
höndinni stýra og margt er nefnt
til. Prestarnir hafa séð hækka um
þó nokkrar efur í skeffum sínum
»
I
Timans
VðS
og það minnir að vísu á ritningar-
staðinn þar sem segir að á „degi
dómsins" muni Drottinn vitja
sinna. En ekki var fyrr vitað að
tollheimtumaðurinn og ráðsmað-
urinn rangláti teldust einnig í
þann hóp.
Langsýnin og
raunsæið
Þessar vangaveltur halda samt
ekki vöku fyrir neinum nema þeim
sem ekki fengu nema 1,7% í skap-
ker sitt við sáttmálsgerðina. Þeim
svellur móður í brjósti. Aðrir hafa
gaman af á laun. Þeir hlæja ofan í
barm sér svo undirhökurnar hrist-
ast á þeim. Þar á meðal er kjara-
dómurinn, því hann er stikkfrí og
situr nú álengdar og fylgist glaður
með uppnáminu. Fleiri skemmta
sér líka bærilega. Þeir hagræða
gleraugunum með vísifingri,
ræskja sig ögn og vita að þessi æs-
ingur er stormur í tebolla. Þeir eru
langsýnir og raunsæir og raunsæ-
ir og langsýnir menn eru ekki með
æsing. Þeim finnst þessar kaup-
hækkanir satt að segja ekki miklar.
Einhverjir af þeim hafa hafa meira
í kaup og hafi þeir það ekki þá
munu þeir þó í það minnsta ekki
láta það fréttast. Svo eru ungir
menn sem stika eftir Austurstræti
með vindblæ í nýþvegnu faxinu og
breiðubrosi. Þeir vilja vera áræðn-
ir glannar, ætla sér upp og áfram
og hrópa húrra fyrir allri mismun-
un. Er ekki lífið barátta? „If you
can’t beat them — join thernl"
í kálgarðinum
En eftir stendur að á þjóðar-
heimilinu hefur heimalningunum
og prestlömbunum verið boðið
inn í sjálfan kálgarðinn með
dómsúrskurði. Fengu þau þó
mörg að bíta áður þar sem loðnast
var milli kalblettanna í heimatún-
inu. Það þykir mönnum full mikið
af því góða og kalla til þá einu vörn
sem tiltæk er, en hún er verkalýðs-
forystan.
Þetta er gamall seppi með tann-
bólgur og mókir á poka bakdyra-
megin víð bæinn. Blessað dýrið
hefur safnað á sig í ellinni en nú er
ekki til setu boðið, enda sigað og
hart rekið á eftir í þetta skipti. Það
brakar í öllum liðamótum þegar sá
gamli dregst á fætur og fer að
embætta. Hinir sílspikuðu hrútar
sem standa nú í kálinu, sýna ell-
inni þá virðingu að sperra eyrun
og setja upp alvörusvip þegar gáin
kveður við. Ef að vanda lætur
þagnar hún innan skamms. En nú
bregður nýrra við því allir heimil-
ismenn á kotinu eru komnir á stjá
og stjaka seppa áfram og gefa hon-
um honum engin grið. Hann er nú
kominn að garðhliðinu en kemst
ekki undir það né yfir vegna
þyngsla. Ekki er þorandi að lyfta
honum yfir vegginn, því hann
kynni að gleyma sér innan um súr-
urnar. En hann geltir rösklega hjá
hliðinu. Hrútarnir nasla áfram of-
an af radísunum og næpunum og
bráðum munu þeir leggjast og fara
að jórtra. Af eðlisávísun vita þeir
að að hér er þeim heimilt að vera.
Vel kann þó að fara svo að þeir
verði að yfirgefa garðinn um
stundarsakir, ef seppi ekki þagnar.
En það verður þá bara plantað út í
nýjan skika handa þeim annars
staðar svo lítið beri á. Sannarlega
kvíða þeir ekki haustinu og komu
„sprengjueyðingmannsins“. Hann
mun kunna sitt fag. Og seppa veð-
ur tekið að syfja á ný.