Tíminn - 18.07.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 18. júlí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Augtýsingastjóri: Steingrimur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldstmar: Áskrifi og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Aufusugestir
Forseti Þýskalands, Richard von Weizsácker, og kona
hans, Marianne, eru aufúsugestir á íslandi. Þetta er í
fyrsta sinn sem þýskur þjóðhöfðingi sækir íslendinga
heim, og það er sérstakt fagnaðarefni að hér er á ferð
boðberi friðar og samvinnu og fulltrúi margs hins besta
í fari þýsku þjóðarinnar.
Þýskaland hefur löngum staðið í miðjum stríðum
stormum evrópskrar stjórnmálasögu, og svo er enn. Á
síðustu fjórum árum hefur Evrópa gjörbreyst og stend-
ur það mikla byltingarskeið enn yfir og getur brugðið tii
allra vona um hvernig því lyktar. Eftir fjörutíu ára
sundrungu eru þýsku ríkin sameinuð í eitt og er það
risavaxið verkefni að koma á virku lýðræði í austurhlut-
anum og jafna lífskjör, svo að Þjóðverjar geti litið á sig
sem eina þjóð með jöfn réttindi og sameiginlegar skyld-
ur.
Á slíkum tímum er mikil! styrkur að leiðtogum á
borð við von Weizsácker, sem hvergi gefur eftir í kröfum
sínum um að lýðræði sé virt og mannréttindi í heiðri
höfð. Hann gerir strangar kröfur til stjórnmálamanna
og kunna sérgæðingar í þeirra hópi honum ekki alltaf
þakkir fyrir hreinskilnar ofanígjafir, þegar hann bendir á
að þeir séu kjörnir til að gæta hagsmuna kjósenda sinna
og almennings, en ekki til að skara eld að eigin köku.
Áður en von Weizsácker var kjörinn forseti Þýska
sambandslýðveldisins var hann borgarstjóri í Vestur-
Berlín. Sú reynsla var dýrmæt, þegar þýsku ríkin voru
sameinuð og hann varð forseti alls Þýskalands, en varla
þarf að minna á að Vestur- Berlín var inni í Þýska al-
þýðulýðveldinu miöju. Forsetinn er einn höfuðtalsmað-
ur þess að Berlín verði höfuðborg sameinaðs Þýska-
lands, og er búið að ákveða að svo veröi.
Þýskaland er eitt helsta efnahagsstórveldi heims og
öflugasta þjóðin í nýrri Evrópu. I’eir mega sín því mikils
í allri samvinnu Evrópuríkja, og þar að auki ieggja þeir
mikið af mörkum til eflingar ríkja um austanverða álf-
una, sem eru að stíga fyrstu skrefin í lýðræðisátt eftir
langvarandi pólitíska og efnahagslega áþján. Þar leggja
þeir fram fjármagn og þekkingu og krefjast lýöræöis-
legra stjórnarhátta á móti.
Samskipti íslendinga við Þjóðverja hafa verið mis-
mikil gegnum tíðina, en þau standa á eins gömlum
merg og íslensk menning. Þýsk kirkja og þýsk fræði eru
meðal hornsteina íslenskra niennta og viðhorfa, og
verslunarviðskipti voru umtalsverð fyrr og síðar.
íslensk menning og íslenskar listir hafa löngum átt
greiðan aðgang að þýsku menningarsvæði og er svo enn.
Verslunarviðskipti landanna eru oröin svo mikil aö
Þýskaland er orðið stærsta viöskiptaland okkar, og er allt
útlit fýrir að þau samskipti fari vaxandi fremur en hitt.
Þegar tillit er tekið til alls þessa, má Ijóst vera aö full
ástæða er til að rækta vinsamleg samskipti við Þýska-
land, og er tími til kominn að láta af því tómlæti og tor-
tryggni sem oft einkennir viðhorf íslendinga til Þjóð-
verja.
Heimsókn forseta hins sameinaða Þýskalands ætti að
færa mönnum heim sanninn um að í nýju Þýskalandi
eru mannkostir metnir að verðleikum og að lýðræði og
mannréttindi er höfuðkrafa sem ekki er hvikað frá. Um
leið og góðum gestum er þökkuð koman fylgja þeim
heim góðar óskir um að Þjóðverjar varðveiti hugsjónir
von Weizsáckers og lýðræðisást um ókomna tíð.
Atli Magnússon:
Babýlon í býttum
fyrir Mílanó
Fyrir nokkrum árum var það að
menningarlega sinnað fólk tók
sig til og heimtaði líf og fjör í
miðbæ Reykjavíkur á ný. Það
þóttist þá hafa orðið þess vart að
þar væri mannlíf í bráðri útrým-
ingarhættu og ályktaði sem svo
að snúa yrði blaðinu við áður en
„Kvosin" svonefnda yrði al-
dauða, eins og mýramar sem
nútíma jarðabætur plægðu úr
allan spóann, lóminn, jaðrakan-
ann og keldusvínið. Þetta menn-
ingarlega fólk mundi nefnilega
þessa „kvos“ þegar bragurinn
þar var heldur betur annar. Það
var þá sjálft ungt og krómaðir
Dodgear, Kaiserar, Studebakerar
og Hudsonar óku rúnt eftir rúnt
með stælpilta. Þessir piltar voru
með „navy-cut“ hár og jórtur-
gúmmí og hrópuðu út um
gluggana á eftir stelpum í plís-
eruðum pilsum og buðu þeim að
koma í ökutúr inn að Elliðaám.
Þá var „Kvosin“ enn hinn óum-
deildi miðbær og enginn annar
„miðbær" eða „miðbæir" stóðu í
samkeppni við hana eins og
núna. Allt iðaði þar af blessuðu
lífi og yndi og það var alltaf logn
á kvöldunum.
Að búa til líf
Meðal þessa menningarfólks
voru arkitektar, sem nú höfðu
lært hvernig á að gæða umhverfi
lífi og lit, og líka fólk sem var
bara blátt áfram áhugamenn um
fagurt mannlíf. Er hér var komið
sögunni hafði það sumt forfram-
ast í útlöndum og látið heillast af
götumyndinni í París eða Veróna
og í öðrum rómantískum stöð-
um á suðrænum slóðum. Þar
var alltaf eitthvað æsilegt um að
vera á götunum — útikaffihús
og markaðir. Svo voru þar afar
skemmtilegir „trúbadúrar" á
hverju strái, þ.e. drykkjuboltar
og furðufuglar, sem þöndu
munnhörpur eða mandólín á
gangstéttum, meðan þeir betl-
uðu. Hvarvetna glitti í hundaskít
og dúfnadrit, styttur mikil-
menna gnæfðu á tugametra há-
um súlum og háværar torgkerl-
ingar buöu ávexti og túlípana og
prúttuðu við fólk sér og við-
skiptavinunum til gamans. Þetta
var inspírerandi umhverfi þar
sem búast mátti við að hitta Fell-
ini, Salvador Dali eða Miró á
næsta götuhomi og andinn blés
út af æðri skynjun og sköpunar-
mætti. En mest var vert um hið
liLskrúðuga mannlíf.
Hver vegur ad
heiman...
En „hver vegur að heiman er
vegurinn heim“, segir þar og
einn góðan veðurdag var síðasta
fullið tæmt í Mílanó eða Barce-
lóna og menn stóðu á ný í bless-
aðri „Kvosinni", sem var svo
skemmtileg einu sinni. En þá
var hastarleg breyting á orðin,
búið með blíðuna og komið rok.
Þótt enn væri mergð bíla á ferð
um Austurstræti, þá var glæsi-
bragurinn horfinn af þeim — og
ekki bara krómið: enginn opnaði
glugga lengur og æpti á stelpu,
enda rétt eins gott, því nú lá það
orðið í.loftinu að slíkt teldist til
óspekta á almannafæri. í Austur-
stræti sást ekki orðið sála þegar
kvöldaði. Þegar þeir hröðuðu sér
um strætið á miðjum degi var
helsta lífsmarkið, sem mætti
þeim, skelfdega fýrirgengilegir
jafnaldrar, úrillir og komnir með
bumbu. Þeir voru venjulega
þögulir og fóru hjá sér er talið
barst að gömlum framtíðar-
draumum, og áttu sér hálfkarað-
an hússkrokk í Breiðholti að
eina markmiði og lífsfyllingu.
Hrollur í
útimarkaðinum
Sem betur fór valdist sumt af
þessu menningarfólki til ýmissa
áhrifastarfa með tímanum, og
því varð oft hugsað til góðu dag-
anna þegar „Kvosin" var sá eini
og sannarlegi miðbær. Það
skeggræddi þetta aftur og fram
og ákvað loks að gera reka að því
r I Timans F1
rás V m
að endurlífga miðbæinn sinn.
En hvernig átti nú að fara að því?
Einhvern veginn bauð því í grun
að æskuna langaði ekki lengur
að keyra rúntinn. En hví þá ekki
að loka þessum „rúnti“ fyrir fullt
og allt og vekja þar upp götur
Verónu og Mílanó í staðinn?
Þetta varð að ráði. Stofnuð voru
félög með göfugum nöfnum,
sem sendu inn erindi hér að lút-
andi til borgarstjórnarinnar. Og
borgarstjórnin brást ekki í máli
sem til menningarauka horfði,
fremur en fyrri daginn: Austur-
stræti varð að göngugötu og áð-
ur en varði tók að tínast þangað
ýmislegt af þessu sem mest
prýðin þykir að með rómönsk-
um þjóðum. Þarna spratt upp
útimarkaður þar sem fram voru
boðnir allra handa smámunir af
háaloftum og rykfallnir lagerar
manna, sem af ýmsum ástæðum
höfðu hætt við að brjótast til
frekari frama á viðskiptavett-
vangi. Það komu líka drykkju-
boltar og furðufuglar að viðra
sig og njóta sólar, þegar veður
var með skaplegra mótinu.
En lengra komst þessi virð-
ingarverða tilraun eiginlega
ekki. Útimarkaðurinn fann það
fljótt á sér að varning á að selja
inni en ekki úti á þessari breidd-
argráðu. Það fór hrollur um
hann og hann flúði í heilu líki
inn í Kolaportið og hefur haldið
sig þar í rökkrinu síðan. Sumir
af drykkjuboltunum og furðu-
fuglunum komu líka með gítar
og trompet og reyndu lítilshátt-
ar við betl, svo vel má segja að
þeir hafi gert sitt til að ná upp
Parísarstemmningunni. En þá
misskildi pólitíið menningar-
stefnu yfirbjóðenda sinna og
stakk þessum „kúltúrelement-
um“ í svartholið. Þar með voru
þeir úr sögunni. Og ekki birtust
þeir Fellini, Salvador Dali eða
Miró að leggja til hið háfleyga í
púkkið. Og hvergi varð fenginn
hundaskíturinn, sem von var, og
ekki teljandi magn af dúfnadriti.
Austurstræti virðist ekki við
bjargandi...
Og þó. Er líða tekur á nótt
um helgar kemur æ oftar fyrir
að ungmenni borgarinnar vitja
Austurstrætis og ekki neinir
smáhópar, heldur herir. Og gat-
an tekur á sig hinn eftirsótta svip
framandi menningar, þótt ekki
sé það menning Langbarða eða
Vallóna, heldur Babýlonar. Allir
rífast og skammast og botna
ekki í börnunum. En það skulu
þau þó eiga að líf hefur þeim tek-
ist að skapa um stundarbil í
Austurstræti á ný — að minnsta
kosti á meðan mestur er á þeim
móðurinn. Og það er meira en
ástvinum fagurs mannlífs og
gamla „rúntsins“ hefur heppnast
enn.