Tíminn - 18.07.1992, Blaðsíða 11

Tíminn - 18.07.1992, Blaðsíða 11
10 Tíminn Laugardagur 18. júlí 1992 Stórmenni landsins fylltist fögn- uöi og lotningu, en síöar varö Ijóst aö fleira bjó undir heimsókninni en vinsemd af Frakka háifu eingöngu Napoleon þá við og létu róa með sig á báti út að „la Reine Hortenze" til þess að heilsa prinsinum og bjóða hann vel- kominn. Voru það Trampe stiftamt- maður og Vilhjálmur Finsen bæjar- fógeti, báðir í sínum glæsilegasta embættisskrúða og biskup landsins, Helgi G. Thordersen í hempu sinni. Var þeim vel fagnað um borð og seg- ir ekki meira af dvöl þeirra þar í það skiptið. En stundu eftir hádegi kom prinsinn að landi á báti sínum með blaktandi veifum með hinum frakk- neska erni. Á bryggjunni tók stift- amtmaður á móti honum og leiddi hann i stiftamtmannsgarð. Þar voru fyrir allir embættismenn bæjarins að fagna prinsinum og fá að kynnast honum. Síðan var prinsinum sýnt allt það merkasta í höfuðborg ís- lands, en það var: dómkirkjan, kirkjugarðurinn, skólinn, prent- smiðjan, gildaskálinn, lyfjabúðin og ein verslun! Eftir þetta skrapp prinsinn upp að Elliðavatni og Trampe greifi með honum. Er ókunnugt um erindi hans þangað. En um kvöldið hélt Trampe honum veislu í Konungs- garði og var mörgu fólki boðið þangaö, svo að þar var hátt á annað hundrað manns. „Var þar tjaldaður mikill borðsalur alsettur vaxljósa- hjálmum og blómkerfum, sunnan undir Stiftamtsgarðinum (nú Stjórnarráði) og anddyri þangað vestur með hliðinni frá aðalinn- ganginum.'1 Var ekki sest að borðum fyrr en um miðnætti og hófinu slit- ið um óttu. Trampe greifi mælti þar fyrir minni hins tigna gests en Na- poleon svaraði og þakkaði ágætar Vorið 1856 fréttist það að Reykjavík ætti von á merki- legri heimsókn þá um sum- arið. Jerome Napoleon prins, bræðrungur Loðvíks Napoleons II. Frakkakeisara væri væntanlegur um Jóns- messuleytið ásamt fríðu föruneyti og mundi dveljast hér um skeið. Hafði Dana- stjórn mælt svo fyrir að prinsinum yrði sýndur hér allur sómi og tekið svo vel á móti honum og kostur væri á. Þetta þóttu ekki lítil tíðindi að konungleg heimsókn væri í vænd- um. Menn urðu þegar kengbognir af aðdáun á því lítillæti hins franska prins að hann skyldi vilja sýna höf- uðstaðnum og þjóðinni þann óverð- skuldaða sóma að líta á það. Varð uppi fjöður og fit í bænum og var öllurn höfðingjum ljúft að verða við þeim fyrirmælum dönsku stjórnar- innar að búa allt sem best undir, svo að móttökurnar gætu orðið svo göf- ugum gesti samboðnar. Fyrsti forboði heimsóknarinnar var sá að 2. júní kom til Reykjavíkur þrísiglt franskt skip, mikið bákn og fallbyssum búið. Var það drekkhlað- ið af kolum og vistum handa leið- angri prinsins. Tók eftirvænting manna mjög að aukast og enn jókst hún þegar hingað komu nokkru síð- ar tvö ensk gufuskip, hlaðin kolum og vistum handa leiðangrinum. Mátti á þessuum mikla viðbúnaði sjá hve mikils háttar viðburður var í vændum. Hin mikla stund Og svo rann upp hin mikla stund. Hinn 30. júní brunuðu tvö frönsk herskip inn á höfnina. Voru það gufuskip og hétu „la Reine Hort- enze“ og „la Carco“, en þriðja skipið ,Artemise“ sem hér var fyrir fagnaði þeim með 21 fallbyssuskoti svo und- ir tók í Esjunni og fellunum í Mos- fellssveit. Helstu menn Reykjavíkur brugðu Reyjavík sex árum eftir að Napoleon prins sté á land. Honum var sýnt allt það merkasta í bænum: Dómkirkjan, kirkjugarðurinn, skólinn, prentsmiðjan, gildaskálinn, lyfjabúöin og ein verslun! irins emur til viðtökur. „Sagði hann að Danir hefðu jafnan verið vinir Frakka og í afhaldi hjá þeim og myndu Frakkar enn hve Danir hefðu verið sér trygg- ir 1813. Þá sagði hann og að ekki yrði sér annað kærara en það að ís- lendingum geðjaðist vel að sér og minntust sín til góðs.“ Þess er sérstaklega getið í sam- bandi við heimsókn prinsins að dag- inn sem hann kom hafi verið hér á höfninni 4 gufuskip og 4 seglskip. Þótti það fríður floti. Af þessum 8 skipum voru 4 frönsk, 3 ensk og 1 spánskt, en ekkert danskt skip var hér til að fagna hinum göfugu gest- um. Fagrar gjafir Daginn eftir lagði prinsinn á stað til Geysis ásamt föruneyti sínu og Laugardagur 18. júlí 1992 Tíminn 11 HOFÐABAKKA 9 ■ 112 REYKJAVlK ■ SÍNII 91-634000 Hagstætt veró og greiðslukjör iu ués údfig Benedikt Gröndal orti kvæði til Na- poleons prins og segist hafa gert það fýrir tilmæli Bjarna rektors. Var kvæðið bæði á íslensku og latínu, en Bjarni sneri því á frakknesku „i prosa". Síðan skrautritaði Gröndal kvæðið „og hafði prinsinn orðið glaður af og lá þetta síðan undir gleri í París; þess er getið í Figuier Almanac Scientifique; prinsinn sæmdi mig engu fyrir, en gaf ómerkilegum strákum og körlum stórgjafir, raunar ætlaðist ég ekki til neins, en ég hefði eins vel verð- skuldað það og þeir sem höfðu ekk- ert annað til síns ágætis annað en vera synir Trampes", segir Gröndal í endurminningum sínum. Tilraunir Frakka til aó ná fótfestu hér Mönnum mun brátt hafa orðið það ljóst að þessi heimsókn prinsins væri ekki gerð íslandi eða íslensku þjóðinni til heiðurs og eigi heldur hinni dönsku stjórn. Ferðin stóð í sambandi við tilraunir Frakka til að ná hér fótfestu. Hafa slíkir höfðingj- ar jafnan þótt veiðnir á lítilmótlegar sálir, þegar um það er að gera að fá þær til að afsala réttindum föður- lands síns. Mun ljóminn af dýrð prinsins hafa átt að kasta glýju í augu helstu manna hér á landi svo þeir yrðu leiðitamari. Fiskveiðar Frakka voru til þess að gera stór- felldar hér við land og veiðarnar illa þokkaðar af landsmönnum, sem töldu þær mjög skerða lífsbjörg sína. Komu kvartanir landsmanna vegna þessa oft tilumræðu á Alþing- inu í Reykjavík. Annað var það einn- ig sem olli óvinsældum Frakka hér á landi, en það var að þeir fóru ráns- hendi yfir víða og hjuggu strand- högg. Varð margur fátækur bóndi fyrir þungum búsifjum af því og all- ur almenningur fylltist réttiátri gremju. Stundum komst upp um þessa ránsmenn og fengust þá ein- hverjar bætur hjá frönsku stjórninni fyrir milligöngu dönsku stjórnar- innar. En oftast urðu bændur að þola skaðann bótalaust. Skal hér að- eins minnst á tvö dæmi sem að vísu gerðust seinna en hér er komið sögu. En þau sýna hvernig Frakkar hegðuðu sér hér við land. Á Máná á Tjörnesi bjó bláfátækur bóndi — Hann hafði flutt nokkrar kindur til sumargöngu út í Mánár- eyjar. Einu sinni hurfu þar tvær eða þrjár kindur og tveimur árum seinna hurfu allar kindurnar sem voru þar, tólf að tölu. Tvívegis frömdu Frakkar rán á eynni Vigur, sem liggur undir prest- setrið Stafafell í Lóni. í kæru sem presturinn þar, séra Bjarni Sveins- son, sendi alþingi, segir svo m.a.: Hér í Lónsbugt hafa útlendar skút- ur stöðugt verið á reki frá því um páska og jafnaðarlega taldar 40, 50, 60, 80 og stundum allt að 100. Fimmtudaginn 4. júní var farið útí ey og leit þá mikið vel út, eyjan þak- in fugli og þó enn meira á floti kring um hana. Fengust þá nær 300 egg. — Sunudaginn 7. júní létu milli 20 og 30 duggur sig reiða til og frá norður og suður fyrir eyna. Heyrðist þá skothríð mikinn hluta dags frá bæjum í Lóni og sáust fimm bátar fara til eyjarinnar. Sama kvöldið sendi ég menn út í ey. Voru þá Frakkar á burt, en um frágang þeirra í Vigur er það að segja að þar er allt varp eyðilagt, öll hreiður rænd eggjum og dúni og sást nú ekki nema þriðjungurinn af þeim fugli sem áður var, eldstyggður eftir skothríðina. Fundu þeir tvö snifsi úr frönsku blaði (forhlað) og er það sönun þess að hér hafa Frakkar ver- ið. — Hann getur þess og að líklegt sé að Frakkar hafi haft hund með sér og látið hann taka kollurnar í hreiðrunum og auk þess drepið mesta fjölda fugla með skotum. Er það nokkuð annað en þegar Na- poleon prins þá lifandi æðurinn með hreiðri að gjöf hjá Ólafi sekretera í Viðey. Þess má geta að Vigur-ránin voru kærð fyrir dönsku stjórninni, en hún vísaði kærunni frá sér og sagði að ekki væri nein leið til þess að hafa hendur í hári sökudólganna. En af því að presturinn væri fátækur og mætti ekki við þessu tjóni „þá væri æskilegt af að sérstakri náð yrði hægt að láta hann hafa ein- hverjar sárabætur." Englendingum mun hafa þótt leið- angur Napoleons grunsamlegur og vildi fylgjast með því hvað af honum leiddi. Sendu þeir hingað Dufferin lá- varð til þess að hafa auga með hon- um. Leiðangurinn varð því íslending- um til góðs óbeinlínis, því að þar sem Dufferin lávarður var eignuöust þeir góðan vin, eins og raun gaf vitni síð- ar, bæði hér á landi og vestan hafs. CIIM 5 Gæöavara sem allir bændur þekkja TIL AFGREIÐSLU SAMDÆGURS Þingeyri viö Dýrafjörð. Talið er aö það hafi ekki síst verið hugmyndir Frakka um að koma hér upp fiskvinnslustöö, sem voru ástæðan fyrir heimsókn Jeróme Napoleons prins. CLAAS R46 rúllubindivélin er algengasta rúllubindivélin á íslandi. íslenskir bændur þekkja vel CLAAS þjónustuna. CLAAS R46 hentar íslenskum aðstæðum sérlega vel, fíngerðu og fremurþungu heyi. Meðal þess útbúnaðar, sem er innifalinn í verði þessara véla en telst gjarna til aukabúnaöar hjá öðrum, má nefna: • Búnað I ekilshúsi dráttarvélar sem gefur Ijós- og hljóðmerki þegar bagg- inn er tilbúinn, svo stjómandi geti byrjað að binda. • Vökvalyfia á sópvindu. • Matara fyrir sópvindu, sem m.a. kemur i veg fyrir að hey fiækist eða stöðvist i aðfærslustokki. • Sérstakan búnað, sem kemur i veg fyrir að smágert hey slæðist með. • Sjálfsmurðar keðjur af yfirstærð. • Breið dekk, 15.5/55X17. • Baggasparkara. • Landhjól á sópvindu. • Tvöfaldan bindibúnað. • Baggahólf, sem haldið er saman með vökvaþrýstingi en ekki læsingu, svo ekki erhætta á skemmdum, þótt oftroðið sé i vélina. voru í för með honum stiftamtmað- ur og Bjarni Jónsson skólameistari, sem nokkurs konar túlkur. Var þetta mikill leiðangur, einsog sjá má á því að hann þurfti 120 hesta, enda var flutningur mikill, því að ferðin stóð í fimm daga og allan mat og viðlegu- útbúnað varð að flytja með sér. Fylgdarmenn voru 11 og var Geir Zoega fyrir þeim. Kvöldið eftir að prinsinn kom frá Geysi hafði Demas skipherra á „Art- emis“ boð inni fyrir hann og var helstu bæjarmönnum, embættis- mönnum og kaupmönnum boðið ásamt konum þeirra og dætrum. Tjaldskáli mikill hafi verið geðrur á þiljum skipsins, skreyttur fánum, blómum og ljósum og fór þar fram dansleikur og dýrleg veisla. Var þar mælt fýrir minnum og mælti prins- inn sjálfur fyrir minni Danakonungs og þessa lands hans, íslands. „Kvaðst hann hafa haft gleði af því að taka hér eftir hjá landslýðnum upprunalegum eður ómenguðum fornum lífernisháttum í sameiningu með ekki óverulegum þjóðlegum framförum." Að skilnaði gaf prinsinn mönnum veglegar gjafir, svo sem myndir af sér, föður sínum og Napóleon keis- ara III, og drottningu hans. Sumum gaf hann gullmedalíu sem vóg 5.5 lóð og var ígildi 100 ríkisdala. „Spiladós" úr palisandertré „er spil- ar 8 lög“ gaf hann dr. Pjetri Pjeturs- syni biskupi. Voru grópaðar rósir og myndir úr rósavið í kassann, „en spilverkið innan í er allt úr stáli og látúni og hinn besti gripur. Hefur það á þeim tíma þótt merkilegt „hljóðfæri" ekki síður en grammó- fónarnir, þegar þeir komu fyrst. Stiftsbókasafninu gaf hann nokkrar bækur. Lestarmönnum úr Geysis- ferðinni gaf hann 30 franka hverj- um, en Geir Zoega 50 franka. Þess má jafnframt geta að þegar hann heimsótti prentsmiðjuna gaf hann prenturunum 60 franka í gulli. Bókmenntafélagið hafði kosið hann heiðursforseta sinn, en hann bauð forseta deildarinnar að panta frá sér frá Parísarborg hverjar þær bækur, franskar, breskar eða þýskar, sem félagið langaði til að eignast og hlífast ekki við. En um það hvernig þetta fór, segir Benedikt Gröndal svo: „Þá hefðum við getað eignast „Descriptio de l’Egypte" eftir Na- poleonsförina til Egyptalands, heimsfrægt verk (26 binda texti og 12 málverkabindi í folio, kostnaður- inn við útgáfuna varð 3 milljónir franka), sem ávallt er álitið eitt besta og merkasta verk sem gert hefur verið. En þeir báðu um tómt rusl, rómana ogþesskonar. Jón Sigurðs- son var hissa." Þá má minnastþess að áður en hann lagði á staðí Geysisferðina skrapp hann til Viðeyjar að sækja heim Ólaf sekretera Stephensen. Æðarvarpið í Viðey var þá í sínum besta blóma og voru kollurnar svo gæfar að þær urpu undir húsveggn- um. Þar sá prinsinn eina kolu sem honum leist mjög vel á, en Ólafur Stephensen gaf honum kolluna með hreiðrinu. Þótti prinsinum svo vænt um þessaeinkennilegu gjöf að hann bauð Ólafi um borð með sér og leysti hann þar út með gjöfum, en Magn- úsi syni hans sendihann forláta byssu með skotfærum. Afmælisdegi Na- poleons fagnaó Prinsinn fór héðan 8. júlí og var sagt að förinni væri heitið til Jan Mayen og Grænlands. En á leiðinni kom hann þó við á Dýrafirði til þess að skoða fjörðinn og þann stað sem Frakkar ágirntust til að koma þar upp fiskverkunarstöð. Var það á Þingeyri. Prinsinn kom þar Ijúf- mannlega fram eins og annars stað- ar og gaf ýmsum gjafir, en lét síðan í haf. Hafði hann gert ráð fyrir því að koma aftur til Reykjavíkur úr þeirri för eftir 25 daga. Segir nú ekki af ferðum hans, enda fréttist ekkert af þeim, því að þá voru engin loftskeytatæki til. En Reykvíkingar bjuggu sig undir að fagna prinsinum þegar hann kæmi aftur. Var talað um að hafa samsæti og dansleik, fara með prinsinn eina dagstund upp um nágrannasveitirn- ar og hafa leiksýningu í gildaskálan- um. Hafði verið saminn sjónleikur í einum þætti og ráðnir leikarar. Var í ráði að þessi leiksýning færi fram 15. ágúst á afmæli Napoleons mikla. Ýmsir bæjarbúar höfðu lofað að leggja fram fé til þess að greiða kostnað við þetta. Sumum þótti þó í nokkuð mikið lagt og vildu helst sleppa veislunni, því að hér skorti föng, „einkura bo,ðleg. vínfqng" til þess að prinsinn pættist eKki van- sæmdur af. En nú skeður það að hinn 10. ágúst kemur hingað breska gufuskipið „Tasmania", sem fylgt hafði prinsin- um til Grænlands. Sögðu skipverjar þær fréttir að prinsinn væri hættur við að koma hingað en ætlaði beint til Færeyja. Væri skipið komið til að sækja kol og fara með þau til Fær- eyja í veg fyrir hann. Þetta þóttu leið tíðindi og féllu nú niður allar fyrirætlanir um veislu- hald og annað. En hvað skeður? Tveimur dögum seinna siglir „la Reine Hortenze" hér inn á höfn með prinsinn. Kom þetta mjög flatt upp á alla og urðu Reykvíkingar að naga sig í handarbökin fyrir það að geta ekki tekið sómasamlega á móti prinsinum. En Napóleon gerði gott úr þessu, því að á afmælisdegi Na- poleons mikla hafði hann boð inni á skipi sínu. Þrumuðu þá fallbyssurn- ar og flugeldum var skotið til mikils augnayndis fyrir alla bæjarbúa.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.