Tíminn - 12.12.1992, Blaðsíða 5

Laugardagur 12. desember 1992
Tíminn 5

Auknar álögur í stað spamaðar
Finnur Ingólfsson skrifar
Sennilega er það í heilbrigðis- og trygginga-
málunum, þar sem mismunurinn á stjómar-
stefnu undir forustu Sjálfstæðisflokksins og
stjómarstefnu ríkisstjómar undir forustu
Framsóknarflokksins kemur skýrast ffam.
Þessi munur kristallast í því að Sjálfstæðis-
flokkurinn sér þann kost einan til lausnar út-
gjaldavanda heilbrigðis- og tryggingamálanna,
að skattleggja þá sem þurfa á heilbrigðisþjón-
ustunni að halda. Þannig em nú þeir hópar í
þjóðfélaginu, sem erfiðast eiga með að bera
auknar álögur, sérstaklega skattlagðir af ríkis-
stjóm Davíðs Oddssonar. Aftur á móti lagði
fyrri ríkisstjóm undir forustu Framsóknar-
flokksins höfúðáherslu á að komast hjá því að
skattleggja sjúklinga, og leitaði því leiða til að
hagræða og spara í þessum útgjaldafreka en
viðkvæma málaflokki með því að taka á ýmsum
skipulagsvandamálum, sem í heilbrigðis- og
tryggingamálunum em.
Bandormurinn
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra Alþýðu-
flokksins í ríkisstjóm Davíðs Oddssonar hefur
nú mælt fyrir á Alþingi frumvarpi til laga um
breytingar á almannatryggingalögunum,
frumvarpi sem gerir ráð fyrir enn meiri álögum
á sjúklinga og framfærendur bama. Fmmvarp
þetta tekur í fyrsta lagi til breytinga á lífeyris-
tryggingum er snerta bamalífeyri og mæðra-
og feðralaun. í öðm lagi tekur ffumvarpið til
breytinga á slysatryggingum með því að færa
vátryggingu ökumanns úr slysatryggingunum
yfir til vátiyggingafélaganna. í þriðja lagi tekur
frumvarpið til breytinga á sjúkratryggingum,
þar sem gert er ráð fyrir að tekið verði upp til-
vísanakerfi. Hlutur sjúklinga í lyfjakostnaði
verði hækkaður, kostnaði tannlækninga skóla-
bama verði velt yfir á foreldra bamanna og því
að grundvöllur verði skapaður fyrir það að
hægt verði að bjóða út ákveðna þætti í þjón-
ustu sjúkratrygginganna. Fmmvarpið gerir
ekki ráð fyrir hagræðingu og spamaði í heil-
brigðis- og tryggingamálunum, heldur auknu
tekjuinnstreymi í kerfið frá þeim einstakling-
um sem erfiðast eiga með að bera auknar
skattaálögur. Það er ekki með skipulögðum
hætti í frumvarpinu tekið á lækkun á gjald-
skrám tannlækna og sérfræðinga við álagn-
ingu lyfsalanna, heldur er álögunum velt yfir á
þá, sem á þjónustunni þurfa að halda.
Álögur á sjúklinga
í tíð fyrri ríkisstjómar var komist hjá því að
leggja auknar álögur á sjúklinga. Þess í stað var
reynt að taka á ýmsum skipulagsvanda í heil-
brigðis- og tiyggingamálunum. Um þær að-
gerðir stóð oft mikill styrr, því þær aðgerðir
snertu oftast þá sem mest bám úr býtum í heil-
brigðiskerfinu svo sem lækna og lyfsala. Þá
töldu þessir menn ekki eftir sér að skrifa níð og
svívirðingar um þá sem að þessum skipulags-
breytingum stóðu. Nú þegja þessir sömu menn
þunnu hljóði þegar í raun er verið að mylja
heilbrigðiskerfið niður. Þetta staðfestir svo ekki
verður um villst að fogleg sjónarmið hafo aldr-
ei ráðið för hjá þessum mönnum heldur hafo
þeir gengið erinda íhaldsins og eigin þarfa. Það
fékkst rækilega staðfest með þeirri aðför sem
ríkisstjómin gerði á þessu ári að Landakotsspít-
ala, þegar a.m.k. tveir af stjómendum sjúkra-
hússins, þ.e. forstjórinn og formaður lækna-
ráðs tóku þátt í þeirri aðför með ríkisstjóminni.
Sjálfstæðisflokkurinn er
eyðsluflokkur
Til að ná tökum á útgjaldavanda heilbrigðis-
og tryggingamálanna, þá þarf að vinna eftir
ákveðinni stefnu sem hefur skýr og ákveðin
markmið að leiðarljósi. Það gerði fyrrverandi
heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra. Þegar
hann yfirgaf heilbrigðisráðuneytið þá lágu fyrir
tillögur sem ýmist vom í framkvæmd eða fyrir
lá að ffamkvæma þyrfti og höfðu það að mark-
miði að veita jaftian góða og stundum betri
heilbrigðisþjónustu en við höfum átt að kynn-
ast, en fyrir minni
peninga.
Flestar þær til-
lögur, sem núver-
andi heilbrigðis-
ráðherra hefúr
lagt ffam á Al-
þingi, hefur hann
talið að væm ætt-
aðar frá fyrirrenn-
ara sínum í starfi.
Það er að mörgu leyti rétt að þær hugmyndir á
ýmsum sviðum spamaðar og ráðdeildar lágu
fyrir í heilbrigðisráðuneytinu þegar fyrrverandi
heilbrigðisráðherra yfirgaf það. Sumar af þess-
um tillögum hefur núverandi heilbrigðisráð-
herra komið með inn á Alþingi og fengið sam-
þykktar, en ffamkvæmd þeirra hefúr verið með
þeim hætti í höndum núverandi heilbrigðis-
láðherra að með ólíkindum er. Nú hefúr heil-
brigðisráðherra tilkynnt að hann ætli að koma
á tilvísanakerfi, þ.e.æs. því fyrirkomulagi að
sjúklingar þurfi fyrst að fara til heimilislæknis
áður en þeir fara til sérffæðings til þess að fo
reikning sérffæðingsins greiddan að fúllu.
Þetfa er gömul hugmynd sem lengi hefúr verið
og lengi var inni í almannabyggingalögunum.
I umræðu um þetta mál á Alþingi kom það
fram að til stóð að spara 120 milljónir króna í
sjúkratryggingunum fyrir tilverknað tilvísan-
anna, en um leið og heilbrigðisráðherra hafði
það tilkynnt þá stóðu þingmenn hins stjómar-
flokksins, þ.e. Sjálfstæðisflokksins, upp og
töldu að þeir styddu ekki ffumvarpið.
Á meðan Sjálfstæðisflokkurinn fór með stjóm
heilbrigðis- og tryggingamála frá árinu 1984 til
ársins 1987, þá hækkaði kostnaður við sér-
ffæðilæknishjálp á föstu verðlagi úr 440 millj-
ónum upp í 979 milljónir. Ráðherrar Sjálfstæð-
isflokksins reyndu aldrei að spyma við fótum.
Með samningi, sem gerður var við sérffæðinga
um áramótin 1988 og 1989, og reglugerð, sem
gefin var út í febrúar 1990, þar sem með mark-
vissum hætti var reynt að beina sjúklingum ffá
dýrari þjónustu yfir í ódýrari þjónustu og nýta
þjónustu sérffæðinga til að leysa verkefni sem
er á sérhæfðu sviði heilbrigðisþjónustunnar, þá
tókst að spara 150 milljónir. Tilvísanakerfið er
skynsamlegt, sé það rétt ffamkvæmt, en fram-
kvæmdinni er ekki hægt að treysta í höndum
núverandi ríkisstjómar.
LyQaspamaður — hærrí
lyfjareikningur
Samkvæmt því ffumvarpi, sem fyrir liggur
um breytingar á almannatryggingalögunum,
þá hefúr heilbrigðisráðherra lýst því yfir að
hann ætli að spara 500 milljónir króna í lyfja-
kostnaði eða með öðrum orðum, að velta 500
millj. kr. yfir á sjúklingana í hærri lyfjareikn-
ingi. En hvemig að þeim spamaði er staðið er
umhugsunarefni. Heilbrigðisráðherra ætlar að
breyta skilgreiningu lyfiahugtaksins, þ.e.a^. að
í staðinn fyrir
„bráðnauðsyn-
legt lyf‘ komi
„lífsnauðsynlegt
Iyf‘. Með þessari
breyttu skil-
greiningu á að
spara 500 millj-
ónir. Það er auð-
vitað hægt með
því að taka fleiri
og fleiri lyf út af þeim Iista, sem sjúkratrygging-
ar TYyggingastofnunar ríkisins greiða niður,
þ.e.a.s. að hafa fleiri og fleiri lyf á þeim lista,
sem einstaklingamir eiga að greiða að fullu.
Þanníg og aðeins þannig er hægt að ná þessum
500 milljóna króna spamaði, sem ráðherrann
telur vera spamað, en er í raun 500 millj. kr.
viðbótarútgjöld fyrir sjúklinga.
Aðför að meðlagsgreiðend-
um og framfærendum barna
Þær breytingar, sem boðaðar eru í frumvarp-
inu um almannatryggingar, eru í raun aðför að
framfærendum bama, þar sem mæðra- og
feðralaunin eru felld niður eða stórlega lækk-
uð, en á móti er bamalífeyrir hækkaður, sem er
þó aðeins brot af þeirri lækkun sem á sér stað
með því að fella niður eða stórlækka mæðra-
og feðralaunin. Framfærendur bams, sem ekki
býr hjá báðum foreldrum sínum, eru tveir
annars vegar það foreldrið sem greiðir meðlag-
ið og hins vegar það foreldrið sem forræðið hef-
ur. Sú breyting, sem boðuð er í frumvarpinu,
mun hafa þessi áhrif fyrir ffamfærendur eins
bams: Skerðing mæðralauna á ári kr. 56.784. Á
móti kemur hærra meðlag frá greiðanda kr.
45.000. Nettóskerðing þess sem forræðið hefúr
er því 11.784 kr. á ári. Útgjöld meðlagsgreið-
andans munu aukast um 45.000 kr. á ári, þann-
ig að ráðstöfunartekjur framfæranda bamsins
munu lækka um kr. 56.784 kr. á ári.
Ef tekið er dæmi af framfærendum tveggja
bama, þá er skerðing mæðralauna kr. 113.000,
meðlag á móti kr. 90.000, nettóskerðing þess
foreldris sem forræðið hefúr kr. 23.000, auknar
álögur á meðlagsgreiðandann kr. 90.000 og
skerðing á ráðstöfunartekjum framfærend-
anna kr. 113.000. Ef dæmi er tekið um þrjú
böm, þá er skerðing mæðralaunanna 170.000
kr. á ári, á móti kemur hærra meðlag kr.
135.000, nettóskerðing þess foreldris sem for-
ræðið hefúr kr. 35.000, auknar álögur á með-
lagsgreiðanda kr. 135.000. Minni ráðstöfúnar-
tekjur framfæranda kr. 170.000 á ári. Með þess-
um breytingum er verið að auka álögur á með-
lagsgreiðendur á einu ári um nálægt 750 millj.
kr.
Álögur á almenning 3.5
milljarðar
Ef teknar eru saman þær álögur, sem ríkis-
stjóm Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks hefur
lagt á sjúklinga, ellilífeyrisþega, öiyrkja og aðra
þá, sem þurfa á þjónustu heilbrigðiskerfisins að
halda á árinu 1992, og þær fyrirhuguðu álögur
á árinu 1993, eins og þær birtast í því írum-
varpi til laga um almannatryggingar sem nú
liggur fyrir þingi og áður heftir verið nefnt, þá
var á árinu 1992 lagður á 1000 millj. kr. lyfia-
skattur, 700 millj. kr. skattur á þá sem þurfa að
sækja þjónustu sérfræðinga, 370 millj. kr.
skattur á þá sem þurfa að sækja þjónustu
heilsugæslustöðvanna og 260 millj. kr. skattur
á elli- og örorkulífeyrisþega með tekjutengingu
elli- og örorkulífeyrisins.
Á árinu 1993 er fyrirhugað að leggja 500 millj.
kr. viðbótarlyfiaslátt á, 270 millj. kr. viðbótar-
skatt á þá sem þurfa að sækja þjónustu sérfræð-
inga, 190 millj. kr. viðbótarskatt á foreldra
bama vegna tannlækninga. Nái þetta frumvarp
fram, sem nú liggur fyrir þinginu um breyting-
ar á almannatryggingalögunum, þá mun ríkis-
stjóminni takast að leggja 3.500 millj. kr. aukn-
ar álögur á þá, sem erfiðast eiga með að bera
auknar álögur.
Eins og fflar í postulíns-
verslun
Það er hægt að koma við hagræðingu og
spamaði í heilbrigðis- og tryggingamálum, en
það er vandasamt og viðkvæmt verk. Það verð-
ur ekki gert með þeim vinnubrögðum, sem nú-
verandi ríkisstjóm beitir. Það næst enginn ár-
angur í spamaði á þessu sviði þegar menn
ganga fram eins og ftíar í postulínsverslun. Tll
þess að ná árangri þarf lipurð og staðfestu, en
umfram allt þarf að hafa fúllt og eðlilegt sam-
ráð við starfsfólk í heilbrigðisþjónustunni, því
engir þekkja aðstæðumar betur en starfs-
mennimir sjálfir.