Tíminn - 06.11.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 6. nóvember 1993
Tímiim
MÁLSVABI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Ritstjóri: Þór Jónsson ábm.
Aöstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Stefán Asgrímsson
Útgefandi: Mótvægi hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Auglýsingastjóri: Guöni Geir Einarsson
Rltstjóm og skrifstofur: Hverfisgötu 33, Reykjavik. Póstfang:
Pósthólf 5210,125 Reykjavlk. Aöalslmi: 618300.
Auglýslngaslml: 618322. Auglýslngafax: 618321.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1400- , verö I lausasölu kr. 125,-
Grunnverö auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 61-83-03
Með skarðan hlut
frá borði
f gærkvöld var settur landsfundur Kvennalistans að Löngu-
mýri í Skagafirði. Fundinn sitja um 80 konur víðsvegar að af
landinu og umræðuefnin eru margvísleg: T.d. staða landbúnað-
ar og sjávarútvegs, atvinnumál og ríkisfjármál, sameining
sveitarfélaga, kjaramál kvenna og hlutverk þeirra í verkalýðs-
hreyfingunni.
Fyrir rétt rúmri viku kom út bók Sigríðar Th. Eriendsdóttur
um sögu Kvenréttindafélags íslands í 85 ár og ber nafnið „Ver-
öld sem ég vil“. í bókinni er fjallað um sögu kvenfrelsisbaráttu
heillar aldar á íslandi. Þótt um tvo óskylda atburði á sviði kven-
réttindamála sé áð ræða leiðir landsfundurinn og útgáfa bókar-
innar hugann að því hver staðan sé í málefnum kvenna á íslandi
í dag, hvort eitthvað hafí áunnist í réttindamálum kvenna á
þeirri tæpu öld sem liðin er frá því að baráttan hófst hér á landi.
Þegar Bríet Bjamhéðinsdóttir og stallsystur hennar hófu bar-
áttuna upp úr aldamótum var megináherslan að krefjast þess að
konur nytu grundvallarmannréttinda á borð við kosningarétt,
rétt til mennta og starfa og til félagslegra réttinda til jafns við
karla. Frá þeim tíma hefur mikið vatn runnið til sjávar og bar-
áttan hefur aðrar áherslur þótt enn sé hlutur kvenna víða fyrir
borð borinn. Þrátt fyrir löggjöf um sömu laun fyrir sömu vinnu
er launamunur kynjanna enn staðreynd sem ekki verður skýrð
með öðru en kynferði. Lengi vel trúðu konur því að launamun-
urinn stafaði að miklu leyti af því að karlar hefðu að jafnaði
betri menntun en konur. Kannanir sýna þó að launabilið er
minnst í þeim starfsgreinum sem krefjast minnstu menntunar-
innar og sem dæmi má nefna að samkvæmt könnun sem kjara-
rannsóknamefnd lét gera árið 1992 er launabilið minnst í fisk-
vinnslu, eða aðeins um 1%. Aftur á móti skiptir það tugum pró-
senta í sumum greinum í röðum háskólamenntaðra. Enn eru
konur í miklum minnihluta á við karla í stjómunarstöðum.
Enn em konur á Alþingi aðeins lítill hluti þingmanna, ráðherr-
ar em í yfirgnæfandi meirihluta karlar og hafa verið í áranna
rás og svona mætti lengi telja.
Þegar hinir hefðbundnu stjómmálaflokkar em skoðaðir, ber
ekki mikið á konum í fremstu röðum meðal stjómmálamanna.
Tilraunir með kvótaskiptingu kynjanna hafa ekki skilað mikl-
um árangri og veldi karla virðist enn mikið á vettvangi stjóm-
málanna. Ástæður þessa em ekki auðfundnar en gefa tilefni til
vangaveltna um hina raunvemlegu stöðu kvenna í þjóðfélaginu
og hvort jafnréttisbaráttan sé á réttri leið.
Eitt af því sem er mikið áhyggjuefni innan kvennahreyfinga
hér á landi í nútímanum er umfjöllun fjölmiðla um konur í
stjómmálum. Er þar skemmst að minnast umfjöllunar í tengsl-
um við ráðherraskipti í Alþýðuflokknum fyrr á þessu ári og af-
sagnar varaformanns í kjölfarið. Tvær konur innan flokksins
vom mikið til umræðu og samskipti þeirra innbyrðis og við for-
mann flokksins. Þótti mörgum sem konumar fengju ekki sann-
gjama meðferð fjölmiðla í tengslum við málið og að þeir
beindu frekar sjónum sínum að skapferli þeirra eða annari
lyndiseinkunn en málstað þeirra. Aðrar konur í stjómmálum
hafa þótt búa við það sama í fjölmiðlum og því hefur verið hald-
ið fram að hlutur þeirra í umræðunni sé miklum mun rýrari en
karla. Sem dæmi um þetta má nefna umræðuþætti ríkissjón-
varpsins í vetur. Algeng uppstilling í slíkum þáttum er þrír til
fjórir karlar og ein kona. Það mætti ætla að með því að hafa allt-
af eina konu í þáttunum, teldu stjómendur þeirra sig hafa upp-
fyllt kröfur um að sjónarmið kvenna fengju að komast að í um-
ræðunni.
Gagnrýni sem þessi er alvarlegt mál og er full ástæða fyrir fjöl-
miðla að skoða þátt sinn rækilega í þessum efnum. Er þetta sú
veröld sem við viljum?
Gúrkufréttir
Ami Gunnarsson skrifar
Þegar lítið er í fréttum tala fjöl-
miðlamenn sín á milli um að nú sé
gúrkutíð. í daglegu máli er tíðinni
venjulega sleppt og gúrkan ein lát-
in duga. Frétt sem er ómerkileg, en
fær að fljóta með vegna fréttaeídu,
er gjaman nefnd gúrkufrétt.
Það ríkti engin gúrka í þeim skiln-
ingi í fréttaöflun vikunnar. Hæsti-
réttur dæmdi sólbaðsstofúræn-
ingjann og ákvað að taka fyrir
skinkumálið. Viðræðunefnd utan-
ríkisráðherra hélt til Bandaríkj-
anna og hélt áfram þar sem frá var
horfið við að pukrast með vamar-
samninginn, sem er svo vel geymt
leyndarmál að ekki einu sinni ut-
anríkismálanefnd fær að vita efni
hans. Það var fjallað um milljarða
gjaldþrot Miklagarðs, vaxtalækk-
unaraðgerðir ríkisstjómarinnar,
heimsókn Sam Nujoma Namibíu-
forseta, útgerðarmenn sátu á Fiski-
þingi og hafi's hamlaði veiðum í
Smugunni. Svo mætti áfram telja.
Sú frétt sem hæst bar var þó tví-
mælalaust innflutnigur á græn-
meti og þá sér í lagi fréttin um
gúrkugáminn góða, sem beið toll-
afgreiðslu frá mánudegi til mið-
vikudags. Þessi óvenjulega gúrku-
frétt lifði í heila fimm daga, eða frá
sunnudegi til fimmtudags.
Deilt um prínsipp
Málið snerist þó að minnstu leyti
um gúrkur heldur túlkun á þess
hluta tvíhliða samnings íslands og
Evrópubandalagsins, sem fjallar
um innflutning á grænmeti.
Samningurinn er fylgisamningur
EES-samningsins, samþykktur á
lokasprettinum til þess að við fs-
lendingar gætum fengið „allt fyrir
ekkert" eins og frægt er orðið.
Samkvæmt þessum grænmetis-
samningi er frjáls innflutningur á
ýmsum tegundum grænmetis
heimill frá 1. nóvember og fram á
vor, mislengi eftir tegundum.
Menn deildu um hvort þessi milli-
ríkjasamningur væri rétthærri bú-
vörulögunum? Hvort EES- samn-
ingamir hefðu yfir höfúð tekið
gildi hér á Iandi þó að búið væri að
samþykkja þá? Og hvort tvíhliða
grænmetissamningurinn þyrfti
samþykki Alþingis eða ekki og gilti
þannig frá dagsetningu?
Á hið síðastnefnda féllust íslensk
stjómvöld. Grænmetissamningur-
inn er í fullu gildi. Það hefur verið
viðurkennt með því að afgreiða
innflutt grænmeti tollfrjálst, það
sem af er mánuðinum. Landbún-
aðarráðuneytið hefur einnig lýst
því yfir að það geri allt sem í þess
valdi stendur til að uppfylla þennan
samning, brjóti það ekki í bága við
íslensk lög. Stjómvöld hafa lofað
að hraðað yrði sem unnt væri að
samræma íslensk lög þessum
samningi til þess að hægt verði að
standa við hann. Endir gúrkumáls-
ins varð sá að landbúnaðarráðherra
heimilaði tollafgreiðslu eftir að í
ljós kom að það vantaði gúrkur á
markaðinn. Og neytendur fengu
ódýrt grænmeti.
Grænmeti hefur um langt skeið
verið flutt inn. Það eitt og sér er
ekki frétt. Einhliða afnám tolla og
ftjáls innflutningur grænmetis er
frétt og það að íslensk stjómvöld
standa ekki við samninga vegna
innbyrðis deilna um landbúnaðar-
mál er einnig frétt Fyrir það var
landbúnaðarráðherra gagnrýndur í
Tímanum. Réttilega.
Ráðherrann gleymdi
Fréttin sem gleymdist og gagn-
rýnin sem hvergi kom fram, er sú
hlið sem snýr að innlendum fram-
leiðendum. Utanríkisráðherra
samndi um tollfríðindi fyrir ís-
lenskan fisk í Evrópubandalag-
slöndum. Til þess að fá >rallt fyrir
ekkert" fómaði hann meðal annars
hagsmunum grænmetisframleið-
enda fyrir hagsmuni fiskútflytj-
enda. Með því að segja já þegar
greidd voru atkvæði um EES á
þingi í vor, féllst fjandvinur hans,
landbúnaðarráðherra, á þennan
ráðahag. Hver verður afkoma
grænmetisframleiðenda og fjöl-
skyldna þeirra frá nóvember og
fram á vor? Hvað hefur landbúnað-
arráðherra gert til þess að létta
þeim róðurinn? Hefúr hann til að
mynda beitt sér fyrir lækkun raf-
orkuverðs til grænmetisbænda yfir
þá vetrarmánuði sem þeir þurfa að
keppa við ríkisstyrkta kollega sína
á meginlandi Evrópu? Nóg er til af
rafmagni sem ekki selst.
Landbúnaðarráðherra gleymdi
umbjóðendum sínum í stælunum
við utanríkisráðherra. Nýbúinn að
minna hann á, að menn ættu að
tala um störf og lífsafkomu ann-
arra í virðingartóni. Innlent græn-
meti er reyndar selt of dýrt, en lifa
bændur samkeppnina af?
Grænmetissamningurinn er ein-
ungis lftill hluti EES-samning-
anna. Það verður ærið verk íyrir al-
þingismenn að breyta íslenskum
lögum til samræmis við pakkann
frá Brussel sem þeir samþykktu í
vor og afleiðingarnar eru án efa
langt frá þvf að vera þeim öllum
kunnar. Hvemig er heldur hægt að
ætlast til þess af láglaunafólki við
Austurvöll, að það stauti sig í gegn-
um ellefú binda samningastagl
með endalausum tilvitnunum í
lög, reglugerðir og staðla? Senni-
lega hafa fæstir þingmanna nennt
því. Ekki treysti meirihluti þing-
manna þó þjóðinni fyrir málinu.
Þingmenn verða því eins og utan-
ríkisráðherrann að setja traust sitt
á embættismennina sem stóðu í
samningaþófinu.
Samið um fisk
Það eru gömul sannindi og ný að
efnahagslífið byggist að of miklu
leyti upp á sjávarfangi. Árum sam-
an hafa vitrir menn bent á þessa
staðreynd og vitnað í fræðin lærð,
máli sínu til stuðnings. Þegar
sömu menn setjast niður til að
semja um milliríkjaviðskipti Ieggja
þeir allt kapp á tollafríðindi fyrir
fiskafúrðir og láta allt annað sitja á
hakanum.
Þannig var þegar við gengum í
EFTA. Fiskurinn var hafður í fyrir-
rúmi og í staðinn var íslenskur iðn-
aður látinn blæða. Nú eru allir
sammála um að inngangan í EFTA
hafi verið stórt skref í rétta átt og
það næsta var stigið með samþykkt
EES á þessu ári. Enn þurfti að rjúfa
tollmúra fyrir fiskinn og það á eftir
að koma í íjós að hversu miklu leyti
það er á kostnað annarra greina at-
vinnulífsins. Þó er öruggt að land-
búnaður og atvinnulíf tengt hon-
um þarf að blæða, enda er með
samningnum opnað fyrir innflutn-
ing landbúnaðarafurða en ekki út-
flutning.
Menn munu eflaust halda áfram
að klóra sér í höfðinu og spekúlera
í af hverju ekki tekst að auka fjöl-
breytni íslensks atvinnulífs. Næsti
mótleikur okkar við þessum ör-
lagaglettum felst í því að við sækj-
um um beina aðild að Evrópu-
bandalaginu innan fárra ára.