Tíminn - 04.01.1994, Blaðsíða 15

Þriöjudagur 4. janúar 1994
CTDtHlltMÍMfílil
hafa lotiö aö moldu aö undan-
förnu og hafa háir vextir vissu-
lega komiö þar viö sögu. En þeir
réöu ekki úrslitum um örlög
Sambandsins.
Flest felliu innanfrá, fyrirtæki,
stofnanir, stefnur, ríki, heims-
veldi. Og flest það sem er, á eftir
aö falla, fyrr eða síöar. Þaö er
lögmál lífsins. Þó aö hart væri
löngum sótt aö Sambandinu aö
utan og miklar kröfur til þess
geröar, ekki síst af ríkisvaldinu,
þá var hitt þó þyngra á metun-
um aö kröfumar innan frá uröu
sífellt háværari. Og undan þeim ■
kröfum var látiö í rikari mæh en
aö undir yrði risiö.
Það hefur löngum verið ein-
kenni á íslenskri samvinnu-
hreyfingu aö leggja áherslu á
allsherjar framfarir, ekki síst á
sviði atvinnusköpunar, fremur
en aö leggja höfuðáherslu á
verslun og viðskipti, eins og víö-
ast annars staðar. Þegar tók aö
halla undan fæti í framleiðslu-
iönaöinum, ekki síst fyrir sókn
fjarlægra þjóöa á því sviði, kom
þaö hart niöur á Sambandinu
eins og fleirum. Samdráttur varð
í atvinnu við hefðbundna land-
búnaöarframleiöslu. En í kjölfar-
iö á þessu tvennu var sú krafa
gerð til Sambandsins aö bæta
þetta upp meö stuðningi viö
uppbyggingu nýrra framleiðslu-
greina, þar sem áhættan var oft
mikil, og aö styöja greinar þar
sem lítil von var um arð í nán-
ustu framtíð. Jafnframt þessu
jukust áhrif Suövesturlandsins í
Sambandinu og þar meö fékk sú
skoðun vaxandi fylgi aö Sam-
bandið hefði vanrækt þann
hiuta landsins. Úr því var talið
að þyrfti að bæta.
Margir sáu augljós hættumerki
framimdan. Og það var einmitt
þá sem Guðjón var kallaöur til.
Þegar hann kom heim frá Amer-
íku kom hann í efnahagsum-
hverfi, sem var gerólíkt þvi sem
hann hafði starfað í um hríð.
Sjálfur hefur hann sagt að það
hafi tekiö sig tvö ár að átta sig á
málefnum Sambandsins. Það
voru ár sem ekki mátti missa.
Þeir, sem lögðu kapp á að hann
kæmi heim árið 1986, væntu
þess aö hann tæki þegar í stað þá
forystu, sem á þurfti að halda,
forystu í að breyta hugarfari,
breyta viöhorfum innan Sam-
bandsins og Sambandsfyrirtækj-
anna. Aö hann snerist tÚ vamar,
en blési jafnframt til nýrrar
sóknar. En Guðjón var ekki á því
augnabliki tilbúinn aö leggja til
atlögu. Þar aö auki vom ekki allir
tilbúnir að taka viö Guöjóni og
þeim nýju viöhorfum sem þeir
töldu aö hann flytti heim meb
sér. En hinu má svo ekki gleyma
aö þó að Sambandið hætti starf-
semi, standa veigamiklir þættir
starfseminnar eftir og blómstra í
nýjum jarðvegi.
Það skiptir ekki öllu máli að
Sambandið hverfur af sjónar-
sviðinu. Sá lagarammi, sem sam-
vinnustarfi er settur, er orðinn
of þröngur og þar með taka við
ný rekstrarform sem búa við
rýmri skilyrði. Þab, sem skiptir
máli, er að sú hugsun lifi að
mönnum sé farsælast að hafa
samvinnu. Sú hugsun fleytti
okkur drjúgum fram á veg á
þessari öld á leiðinni frá örbirgð
til efna. Sú hugsun hefur átt örö-
ugt uppdráttar um skeiö,, hefur
vikiö fyrir tískustraumum, sem
væntanlega lifa ekki lengi. En
lifa sennilega samt sem áður
nógu lengi til þess að vib verö-
um aö hefja nýja framfarasókn í
byrjun nýrrar aldar, á sama hátt
og um síðustu aldamót. Það er
verðugt til umhugsunar yfir
moldum Guöjóns B. Ólafssonar.
í dag kveöjum viö Guðjón B.
Ólafsson með miklum söknuöi.
Ég átti viö hann langt og gott
samstarf, sem var nánast á árun-
um 1968-1975. í því samstarfi
var Guöjón veitandinn og ég á
honum mikiö að þakka. Hann
var helsjúkur maður síðustu þrjú
æviárin. Þrátt fyrir það bognaði
hann ekki, því ab hann var
þeirrar gerðar að brotna fremur
en bogna. En þetta varð til þess
að erfiðara var að fylgja honum
eftir. Þess vegna urðu samskipti
okkar minni en áður síðustu tvö
árin, einmitt þegar hann þurfti
mest á stuðningi að halda. Það
verður mér ævinlegt harmsefni.
Við hjónin sendum Guölaugu
og fjölskyldunni samúðarkveðj-
ur á þessari stund sorgarinnar.
Þeir, sem mikið hafa átt, hafa
mikiðmisst.
Ámi Benediktsson
Ástkær bróðir minn, Guðjón
Baldvin Ólafsson, er látinn eftir
nær þriggja ára baráttu við erfið-
an og óvæginn sjúkdóm. Þó svo
ég hafi vitað að hverju stefndi,
er óumræðilega erfitt að horfast
í augu við þessa stabreynd. Ég
hef fylgst náið með hetjulegri
baráttu hans, sem lengst af ein-
kenndist af bjartsýni hans á að
honum tækist að hafa betur.
Hann tókst á við sjúkdóm sinn
af mikilli skynsemi, gerði allt
sem í hans valdi stóð til að auka
líkur á bata, en gerði sér jafn-
framt fulla grein fyrir alvöru
sjúkdómsins.
Baddi bróðir minn var frum-
burður foreldra okkar, þeirra Fil-
ippíu Jónsdóttur og Ólafs Kjart-
ans Guðjónssonar. Hann fædd-
ist í Hnífsdal 18. nóvember 1935
og bjó fyrstu æviárin ásamt for-
eldním okkar á heimili föðurafa
okkar og -ömmu. Aldrei heyrði
ég talað um hann ööruvísi en
sem sérstaklega ljúfan og góðan
dreng, og þannig eru líka allar
mínar minningar um stóra bróð-
ur minn, sem var tæpum fimm-
tán árum eldri en ég. Mér fannst
ekkert eins dásamlegt eins og að
eiga stóran bróður, sem var
óspar á að sýna systur sinni ein-
lægar tilfinningar, leika við
hana og dekra á alla lund. Ein af
mínum fyrstu minningum er
þegar hann var í Gagnfræðaskól-
anum á ísafirði. Hann kom
brunandi út í Hnífsdal á mótor-
hjólinu sínu til þess eins að
svæfa mig, og fór síðan aftur inn
á ísafjörð til ab spila á harm-
onikkuna sína á skólaballi.
Stuttu seinna var Baddi farinn
að heiman, fyrst í skóla í Reykja-
vík og síðan erlendis til starfa.
Þaö var því beöið með óþreyju
eftir jóla- og sumarfríum, að
ógleymdum ófáum gjöfunum
sem hann sendi mér frá útlönd-
um.
Við systkinin ólumst upp við
mikið ástríki foreldra okkar og
ömmu, sem lengi bjó á heimil-
inu. í mínum huga lék þó aldrei
vafi á hver væri bestur, það var
Baddi bróðir. Þó svo að faðir
okkar reyndi oft á sinn glettna
hátt að fá mig til að segja ab
hann væri betri en Baddi, tókst
honum það aldrei. Ekki einu
sinni þó hann gæfi mér sælgæti.
í mörg ár sáumst við systkinin
stopult vegna langvarandi bú-
setu hans og fjölskyldu hans er-
lendis. Nú hin síðustu ár höfum
við fengið tækifæri til ab bæta
okkur þennan aðskilnað upp og
fundið að þræðimir, sem mynd-
uðust milli okkar í upphafi, voru
jafn sterkir og væntumþykjan
jafn innileg og fyixum.
Um jólin þegar ég var sjö ára,
kom Baddi í fyTsta skipti heim
með unnustu sína, Guðlaugu
Brynju Guðjónsdóttur, sem síö-
ar varð eiginkona hans og dygg-
ur lífsförunautur. Lúlú mágkona
mín hefur stabib meb manni
sínum í blíbu og stríðu og hefur
sýnt einstaka umhyggju og
dugnað í veikindum hans. Sama
er að segja um Bryndísi, dóttur
þeirra, sem hefur verið stoð
þeirra og stytta hér heima, og
síðustu mánuðina fengu hin
bömin þeirra fjögur, sem öll em
í Bandaríkjunum, tækifæri til að
vera nálægt föður sínum. Baddi
var mikill fjölskyldumaður og
sýndi það sig best í veikindum
hans hve fjölskyldan mat hann
mikils. Þá var hann umhyggju-
samur og stoltur afi, en hann
átti orðið tvo afastráka. Annar
þeirra, Ólafur Friðrik, hefur ver-
ið mikið á heimili afa síns og
ömmu og saknar nú sárt afa síns.
Baddi bróbir var tilfinninga-
næmur maður, hafði einstaklega
gott skap og var léttur í lund.
Þessir eiginleikar hans hafa án
efa hjálpað honum að takast á
við veikindi sín. Frá því að hann
veiktist hefur hann ekki einung-
is þurft að takast á vib afleiðing-
ar sinna eigin veikinda, því með-
an hann háði sína baráttu létust
báðir foreldrar okkar af völdum
sama sjúkdóms. Þeim var hann
afar kær sonur og sýndi hann
þeim mikla umhyggju alla tíð.
Nú, þegar ég er ein eftir af litlu
fjölskyldunni okkar, verð ég að
trúa því að þau séu öll sameinuð
á ný.
Um leið og ég bib Gub að styrk-
ja Lúlú mágkonu mína, börn
hennar, tengdadóttur og barna-
böm, bið ég þess að minningin
um yndislegan eiginmann og
fjölskylduföður lýsi þeim áfram
veginn.
Blessuð sé minning míns kæra
bróður.
Ásgerður Ólafsdóttir
Þegar ég heyrði um lát Guðjóns
B. Ólafssonar kom mér fyrst í
hug hetjuleg barátta hans við
banvænan sjúkdóm síðustu árin
sem hann liföi. Síðast þegar ég sá
hann var svipur hans ákveðinn
og stoltur. Það var engin uppgjöf
í fasi hans, þótt hann vissi vel
hvaö var framundan. Við, sem
búum við þá gæfu ab takast á við
lífið viö góða heilsu, berum
mikla virðingu fyrir slíkum
hetjuskap, án þess þó aö gera
okkur fulla grein fyrir þeirri bar-
áttu sem hann háði og almættið
hefur nú gefið honum hvíld frá.
Ég hitti Guðjón fyrst fyrir nær
30 árum, en hann var þá að flyt-
ja búferlum til Bretlands og taka
við skrifstofu Sambandsins þar.
Ég var á heimleið frá Bretlandi
og af einhverjum ástæðum fór
ég að hjálpa til við að flytja bú-
slóö inn í væntanlegt heimili
hans. Ég man vel eftir hvað
þetta starf var skemmtilegt og
hvað þægilegt var að vera í ná-
vist hans. Þaö gustaöi af honum
og það var ekkert verið að hika
við að ganga til verks og gera
það sem framkvæma þurfti.
Þeir, sem fylgst hafa með sjáv-
arútvegi á Islandi í þessa þrjá
áratugi sem liðnir eru, vita allir
um þróttmikil störf hans í þágu
sjávarútvegsmála. Á miklum erf-
iðleikatímum tók hann að sér að
reka verksmiðju Iceland Seafood
í Harrisburg í Bandaríkjunum.
Dugnaður hans og stjórnunar-
hæfileikar nutu sín vel í því
starfi og verksmiðjan varð stór-
veldi í hans höndum á íslenskan
mælikvarða. Guðjón skynjaði
vel hvað sölustarfið skipti miklu
máli og var oft óánægður meb
það hvað framleiðendur á ís-
landi höfðu lítinn skilning á ab
sinna og þjóna viöskiptavinun-
um vel. Hann taldi að vanræksla
á Bandaríkjamarkabi gæti orðið
dýrkeypt síöar meir.
Þegar hvalamálið var ofarlega á
baugi hér á íslandi, minnist ég
þess vel hvað Gubjón taldi
naubsynlegt að sýna festu í því
máh. Hann gerði sér grein fyrir
óþægindum sem fyrirtæki hans
gæti orðið fyrir, en vissi jafn-
framt að hér var um mál ab ræba
sem íslendingar þurftu að ganga
fram í af fullri einurð. Ég gerði
mér grein fyrir því ab það var
ekkert auðvelt að hafa þessa
skoöun, en þar eins og annars
staðar sýndi hann þann kjark
sem alltaf einkenndi líf hans og
störf.
Guðjón fékk einróma lof fyrir
störf sín í Bandaríkjunum og
það voru bundnar við hann
miklar vonir þegar hann kom
heim til íslands til að taka við
Sambandinu. Hann gekk til
þeirra starfa af miklum krafti, en
aðstæbur voru aðrar en hann
hafði talið og margt varð til þess
ab ýmislegt fór á verri veg en
hann og aðrir höfðu vonaö. Það
var honum þungbært og varð að
sjálfsögðu til þess ab gera bar-
áttu hans síöustu árin ennþá erf-
iðari. Þeirri baráttu er nú lokið
og fallinn er frá forustumaður í
íslensku atvinnulífi, sem hefur
markað djúp spor á alltof stuttri
ævi.
Foreldrar mínir, Ásgrímur og
Gubrún, minnast Guðjóns af
miklum hlýhug sem vinar og
samstarfsmanns í marga áratugi.
Við Sigurjóna þökkum góð
kynni, vináttu og góðvild í okk-
ar garð. Við sendum Guðlaugu
og börnunum okkar dýpstu
samúðarkveöjur og biðjum góö-
an Guð að styrkja þau um alla
framtíð.
Halldór Ásgrímsson
Það þurfti ekki að koma á óvart,
að heyra andlátsfregn Guðjóns
B. Ólafssonar þann 19. desem-
ber s.l.
Öllum, sem til þekktu, var
kunnugt um að hann hafði háð
hetjulega baráttu vib illvígan
sjúkdóm í hartnær þrjú ár og
eins og svo margir aðrir þurfti
hann ab lúta í lægra haldi, þótt
hann væri ekki nema 58 ára að
aldri.
Ég sá Guðjón fyrst þegar ég um
nokkurra vikna skeið var starfs-
maður Sjávarafurðadeildar Sam-
bandsins fyrir mörgum árum.
Hann var þá ungur maður og
vakti athygli og aðdáun fyrir
dugnað og hæfni í starfi og það
hve mikil lífsgleöi og þróttur
geislaði af honum í öllum hans
athöfnum.
Honum voru snemma falin
veigamikil og vandasöm störf af
hálfu forystumanna Sambands
íslenskra samvinnufélaga. Hann
veitti Lundúnaskrifstofu Sam-
bandsins forstöðu um nokkurra
ára skeið. Árið 1968 varð hann
framkvæmdastjóri Sjávarafurða-
deildar Sambandsins og gegndi
því starfi til ársins 1975, en
hann lét þá undan eindregnum
óskum um að taka að sér fram-
kvæmdastjórn sölufyrirtækis
Sambandsins í Bandaríkjunum,
Iceland Seafood Corporation.
Þegar Gubjón kom að því fyrir-
tæki átti þab í miklum erfiðleik-
um. Þar tókst að snúa hlutum til
betri vegar undir traustri og ör-
uggri forystu Guðjóns og trúlega
hafa árin þar verib einn ánægju-
legasti tíminn á starfsævi hans.
Ekki einungis tókst ab snúa mál-
um Iceland Seafood Corp. til
betri vegar, heldur varð fyrirtæk-
ib eitt af leiðandi fyrirtækjum í
fisksölumálum í Bandaríkjunum
og þótt víðar væri leitað.
Eg minnist heimsóknar til Ice-
land Seafood haustið 1976 í
hópi margra annarra frystihúsa-
manna frá íslandi. Móttökumar
voru frábærar og kynningin á
fyrirtækinu og starfseminni
færbi okkur heim sanninn um
aö stjórnandi þess væri réttur
maður á réttum stað. Þekkingin,
15
krafturinn, öryggið, allt var
þetta til staðar í ríkum mæli og
viö hrifumst af því sem verib var
ab gera.
Þegar velja þurfti nýjan for-
stjóra Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga, þurfti ekki ab koma
á óvart aö leitað væri til Gub-
jóns. Hann hafði skapaö þá til-
trú og náb þeim árangri í störf-
um sínum, að margir töldu
hann öðmm líklegri til að geta
þar veitt styrka forystu í stöðu,
sem flestir gerðu sér grein fyrir
að hlyti að vera erfiö.
Ég hygg að Guðjón hafi ekki
gert sér nægjanlega glögga grein
fyrir því umhverfi sem hann var
að koma í, þegar hann tók við
starfi forstjóra Sambandsins
þann 1. september 1986. Hann
hafði verið fjarverandi í 12 ár.
Starfað í allt öðru umhverfi,
þurft ab leysa annarskonar
vandamál en hér var við að fást.
Hugur hans var líka nokkub
bundinn við fyrri störf. Hann
hafði öðru fremur fengist við
málefni sjávarútvegs og fisksölu
á starfsferli sínum. Miklir erfið-
leikar voru framundan í at-
vinnurekstri á íslandi. Þetta setti
svip sinn á rekstur Sambandsins
ekki síður en annarra fyrirtækja.
Aðgerðir til að snúa vöm í sókn
tókust því ekki nema aö nokkm
leyti og starf Guðjóns sem for-
stjóra Sambandsins varð ef til
vill öðm fremur vamarbarátta.
Gubjóns B. Ólafssonar á eftir að
verða minnst sem eins af frem-
stu mönnum í markaðssemingu
fiskafurða íslendinga. Eins af
framvörðunum í mikilvægasta
atvinnuvegi þjóðarinnar. Hann
hefur þar skapað sér sess að verö-
leikum.
Að leiðarlokum vil ég færa fram
þakkir fyrir hönd stjórna og
starfsfólks íslenskra sjávarafurba
hf. og sölufyrirtækja þess erlend-
is, Iceland Seafood Corporation
í Bandaríkjunum og Iceland Se-
afood Ltd. í Bretlandi.
Við metum og þökkum störf
hans og sendum eftirlifandi
konu hans og börnum og fjöl-
skyldum þeirra samúðarkveðjur.
Hermann Hansson
Tuttugasta öldin er að renna
skeið sitt á enda. Meb henni
hverfur margt af því, sem gjam-
an er vitnað til á góðum stund-
um. Einstaklingar urðu margir
frægir á þessum tíma, en em nú
gengnir, eftir að hafa lifað lang-
an dag.
Samt lifir minningin um þá
ýmist af kynnum eða í bókum
og má af því sjá hve miklu gegn-
ir að skaphöfn sé heil og hand-
tökin styTk. Eins er um stofnan-
ir, sem hverfa og deyja að síð-
ustu. í þeim er líka eftirsjá. En
sagt er að annað komi í staðinn
og ber að vona að það nýtist ein-
hverjum.
Þessi orð koma í hugann á síb-
ustu dögum, þegar látinn er
vestur í Harrisburg Guðjón B.
Ólafsson, fyrrum forstjóri Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga,
abeins 58 ára að aldri, eftir
óvenjulega hetjulega baráttu við
hættulegan vágest frá því í byrj-
un árs 1991. Guðjóni sást þó
hvergi bregöa, en bjóst til bar-
daga við sitt banamein; lét eng-
um steini óvelt og engum ferð-
um ólokið í leit að nýjum
vopnabúnabi í lokastríði. Sum-
um fer þannig, að þeir bíða
kvíðnir síns endadægurs og haf-
ast ekki að. Þessu var ekki þann-
ig farið meb Guðjón. Hann bauð
til bardaga og dró hvergi af sér
þangað til ferð hans lauk í Har-
risburg, þar sem hann hafði
unnið sín bestu verk um ævina
við stjórn á framleiðslu og sölu
sjávarafurða.
Áður en til stríðsins við lang-