Tíminn - 04.01.1994, Blaðsíða 18

1 Q rMr
18 wmtmm
Sveinjón Ólafsson
frá Skálakoti
Fæddur 7. júlí 1924
Dáinn 22. desember 1993
Nú, daginn eftir vetrarsól-
hvörf, daginn sem misréttiö í
Suður-Afríku er afnumið á
þingi þeirra, þá er Sveinjón
frændi allur. Það er kannski
táknrænt að þessi heimssögu-
legi viðburður gerist og frændi
sofnar svefninum langa í von
um að nú batni veröldin. Ég
held aö Sveinjón hafi kosið að
tala sem minnst um hinn
dapra hejm, þó svo að hann
þekkti hann. Hann kaus að
sýna hina hliðina, sjá þaö
skoplega við tilveruna. Hann
kunni ótal sögur af mönnum
og málefnum, einkum úr sínu
eigin umhverfi. Og oft var
hlegið að þeim sögum og þeim
myndum, sem hann dró upp.
Hann hafði auga og eyra fyrir
því spaugilega, þó honum
væri ef til vill ekki endilega
alltaf gáski í huga.
í sama anda var leiklistin, þar
gat hann skemmt öðrum. Má
raunar segja að leikarahæfi-
leikar voru honum í blóð
bomir. Ein minning, sem ég á
úr barnæsku, er umtal um
leikritið Skugga-Svein (Úti-
legumenn Matthíasar), sem þá
var leikið í ungmennafélaginu
heima undir Eyjafjöllum
(U.M.F. Trausta). Þá held ég að
Sveinjón hafi leikið sitt fyrsta
hlutverk, en þar lék hann
Grasa-Guddu. Eg fékk ekki að
fara á leikritiö, enda aðeins
fjögurra ára. Mér fannst Svein-
MINNING
jón ekki alveg af þessum heimi
eftir þetta, ég gat enganveginn
skilið hvernig hann gæti bæði
verið Sveinjón og Grasa-
Gudda.
Þau áttu hinsvegar eftir að
verða mörg leikritin sem hann
lék í undir Eyjafjöllum. í þá
daga tíðkaðist ekki að fara í
leikhúsferðir til Reykjavíkur,
enda Þjóðleikhúsið ekki til þá.
Var talað um „leikritið" sem
árvissan atburð og held ég að
ekki sé rangt með farið að
Sveinjón frændi hafi leikið í
nær öllum leikritum, sem upp
voru færð hjá ungmennafélagi
sveitarinnar eftir það, svo
lengi sem leikið var á heima-
slóð.
Nú er slík skemmtun fengin
utanfrá, en mér er til efs að
slíkt skilji meira eftir, þó tækn-
in sé meiri og leikarar skólaðri.
Ég held að hér eigi við að
„hollt er heima hvat".
Sveinjón var mjög félags-
lyndur og var um margra ára
skeib í stjóm ungmennafélags-
ins heima, lengi formaður. Oft
hef ég heyrt talað af lítilli virð-
ingu um ungmennafélags-
hreyfinguna eftir að ég flutti á
mölina, én um þab má segja
„fyrirgefiö þeim, því þeir vita
ekki hvað þeir gjöra". Ung-
mennafélögin vom menning-
arvaki í hinum dreifðu byggð-
um landsins og þar fékk marg-
ur sína fyrstu þjálfun í félags-
málum. Þar var heldur ekki
krafist peningagreiðslu fyrir
hvert viðvik, enda ekki upp-
fundið orðið „hagræöing" í
nútíðarmerkingu. Það er ég
reyndar sannfærður um að
meiri arður hefur orðið vegna
þeirrar hreyfingar hérlendis,
en af þeirri nýfrjálshyggju sem
ræbur ríkjum nú um stundir.
Við Sveinjón unnum saman,
eftir ab ég komst í vinnandi
manna tölu, mörg haust í slát-
urhúsinu í Djúpadal. Hann
vann þar áratugum saman, en
ég aðeins í sjö haust. Frændi
var skotmaður allan þann
tíma og reyndar miklu lengur.
Þetta starf hans olli síðar mik-
illi skerðingu á heym hans og
gerði honum erfitt fyrir zL
fylgjast með umræöum
manna hin síðari ár.
All lengi unnum við á mörk-
um lífs og dauða: Ég skrifaði
inn fjölda kinda og nafn eig-
anda, Sveinjón vann sitt
skyldustarf og svo hinir, uns
skrokkur var festur á krók. Nú
þykir fínt að tengjast hópum
sem andmæla aflífun dýra.
Sveinjón frændi hafði víðari
sjóndeildarhring en svo að
honum dytti í hug að á íslandi
væri hægt að lifa án snertingar
við lífkeðjuna. Hann vissi eins
og allir með viti, aö ef enginn
drepur engan þá deyja allir.
Þessi staðreynd hefur gleymst
mörgum, sem kenna sig við
náttúruvernd.
Sveinjón var fæddur í Skála-
koti undir Eyjafjöllum og ólst
þar upp í hópi sex systkina og
voru veraldleg efni af skom-
um skammti. Átti hann þar
heima lengst af. Bjó hann þar
hjá Bjarna bróður sínum og
konu hans, Katrínu Magnús-
dóttur, uns þau brugðu búi. Þá
flutti hann að næsta bæ,
Ásólfsskála, til frænda síns,
Viðars Bjarnasonar, og konu
hans, Jónu Guðmundsdóttur,
og átti þar heima síðan. Er
skylt að þakka þessum fjöl-
skyldum báðum hversu góð
heimili þau bjuggu Sveinjóni.
Þar vann hann öll algeng
störf, þegar hann var ekki við
störf utan heimilis, hann var
reyndar farandverkamaður
eins og nú er sagt. Hann fór í
ver til Vestmannaeyja, eins og
margir Eyfellingar hafa gert
fyrr og slðar, stundaði ýmsa
vinnu í Reykjavík, vann við
vegagerð, málaði kirkjur svo
eitthvað sé nefnt. Alls staðar
þar sem hann vann tókst hon-
um að vekja kátínu með sög-
Þriðjudagur 4. janúar 1994
um og eftirhermum.
En hugurinn var á heima-
slóöum, þar leið honum best
og þar vildi hann vera. Það
sannaðist á honum „að römm
er sú taug er rekka dregur föð-
urtúna til".
Sveinjón var ekki þurftafrek-
ur og barst ekki mikið á. Hann
var kátur í hópi vina sinna og
tók þá gjaman lagið, enda
söngmaður góður eins og
margir af Skálakotsættinni.
Ein bemskuminning mín er
þegar bræðumir, Bjarni, Kjart-
an og Sveinjón, sungu lag Ása
í Bæ: „Við brimsorfna kletta
bámmar skvetta o.s.frv." Þá
vom þeix nýkomnir úr verinu.
Þetta hefur verið mér uppá-
haldslag síðan. N
Síðasta sumar tókum við
hjónin á leigu landspildu und-
ir Eyjafjöllum. Þar em gamlar
fjárhústóftir og er ætlunin að
endurhlaða þær. Hugöi ég gott
til glóðarinnar að fá faglegar
ráðleggingar Sveinjóns um
það verk, því hann var
hleðslumaður góður. En margt
fer öðmvísi en ætlað er, því í
ljós kom seinni hluta þessa árs
ab Sveinjón hafði tvö illkynja
krabbamein, sem nú hafa lagt
góðan dreng að velli.
Þó lítið færi fyrir Sveinjóni í
daglegri umgengni, svo lítið
að feimni mátti teljast, þá em
Eyjafjöllin fátækari að honum
gengnum. Skálakrókurinn er
ekki samur eftir.
En lífið heldur áfram og nýj-
ar kynslóðir koma og er það
von mín að þær sýni landinu
sömu tryggð og Sveinjón
frændi gerði. Aö lokum þess-
ara fátæklegu minningarorða
um góðan dreng votta ég að-
standendum samúð mína.
Alli
Hermann Sigurösson
frá Langholtskoti
Fæddur 16. júlí 1922
Dáinn 17. desember 1993
Mitt í undirbúningi jólahá-
tíbar, hátíðar gleði, ljóss og
friðar, ber sorgin að dymm.
Kær vinur minn, Hermann
Sigurösson frá Langholtskoti,
hefur kvatt lífið hér á Hótel
Jörö.
Ég man það eins og það hefði
gerst í gær, þegar ég hitti hann
í fyrsta sinn. Eg var þá, sumar-
ib 1974, 12 ára gömul, borgar-
bam á leið í sveit í fyrsta sinn.
Var rétt komin út úr rútunni
aö Flúðum, áhyggjufull, þar
sem ég var að yfirgefa for-
eldrahús fyrsta sinni til að
dvelja hjá fólki sem ég hafði
aldrei hitt Þá rennur í hlaðið
hvítur Land-Rover og út stigur
blíðlegur maður og segir: „Er
einhver að Langholtskoti
hér?" Ég gaf mig fram og Her-
mann flutti mig heim ab
Langholtskoti.
Ég tel það vera eitt af stóru
lánum í lífi mínu að hafa átt
þess kost að kynnast þeim
sæmdarhjónum Hermanni og
Katrínu ,í Koti og dvelja hjá
þeim að sumri til í nokkur ár.
Ég segi „heim", því þar var
mitt annað heimili, ég til-
heyröi þeirra fjölskyldu með-
an ég dvaldi þar og tel mig
gera enn. Hjá þeim læröi ég að
sjá og meta lífið frá nokkuð
öðm sjónarhomi en ég hafði
gert ábur. Þar öölaðist ég
reynslu og þekkingu sem hef-
ur verið mér dýrmæt síöar á
lífsleiöinni. Hermann átti ekki
síst þátt í því. Ég tel þaö ein-
stakt er ég lít til baka, hversu
góðum tengslum hann náði
MINNING
við mig, stelputáning úr
Reykjavík. Það var margt í fari
Hermanns sem minnti mig á
föður minn og þeir vom báðir
fæddir sama dag, 16. júlí,
enda kallaði ég hann oft Her-
mann-pabba.
Hermann var myndarlegur
maður, alveg einstakt ljúf-
menni, hrekklaus, glettinn á
Menn hafa sett á ræður um
það í tilefni af 75 ára afmæli
íslenska ríkisins hvað sé full-
veldi. Nýjasta dæmið er grein
Guðmundar Hálfdanarsonar,
„Hvað er fullveldi?", í blaöinu
á aðfangadag.
Margt er þar athyglisvert, en
kjami málsins frá sjónarhóli
almennings held ég sé annar
og hann komi fram í því, sem
var ágreiningsatriði í sam-
bandslögunum 1918. Með
þeim var Dönum tryggður
réttur á íslandi til að stunda
og reka þar vinnu til jafns við
íslendinga. Tveir þingmenn,
Benedikt Sveinsson óg Magn-
ús Torfason, greiddu atkvæði
stundum og ekki man ég til
þess að hann hafi skipt skapi
nema einu sinni. Það var þeg-
ar við krakkamir fómm óvar-
lega í kringum traktorinn og
hefðum getað skaðað okkur
alvarlega. Mér er þetta í fersku
minni í dag.
Hermann var bóndi góður og
búskapur þeirra Katrínar ein-
kenndist af einstakri snyrti-
mennsku, hvort sem um var
að ræða híbýli manna eða
dýra, innan húss sem utan.
LESENDUR
gegn samningnum af þessari
ástæðu, þótt sami réttur félli
íslendingum í skaut í Dan-
mörku. Þessi réttur féll niður,
þegar ísland varö lýðveldi.
Nú, 75 ámm síðar og mánuði
betur, er heldur betur snúið
við blaöinu með gildistöku
EES-samningsins. Þar er jafn-
réttisákvæöi líkt og var 1918.
Enginn vafi er á því, að al-
menningur hefði hafnað því,
hefði hann mátt ráða, eins og
þeir Benedikt og Magnús
gerðu. Fólk metur einfaldlega
Það segir meira en mörg orð.
Ég á margar góðar minningar
um Hermann. Ein af fallegri
myndum í huga mér er, þegar
ég sé hann fyrir mér ríða út á
Blæ, tignarlegan. Ég bar mikla
virðingu fyrir Hermanni og er
þakklát fyrir að hafa kynnst
honum. Þakklát fyrir allan
þann kærleik sem hann gaf
mér, traust og vináttu.
Löngþá sjúkdömsleiðin verður,
lífið hvergi vcegir þér.
Þrautir magnast, þrjóta kraftar,
þungt og sárt hvert sporið er,
honum treystu, hjálpin kemur,
hann afraunum sigur ber.
Drottinn lceknar, Drottinn vak-
ir
daga og ncetur yfir þér.
meira þá hagsmuni, sem það
nýtur nærri sér, en tækifæri til
vinnings í fjarlægu umhverfi.
Þessi réttur, sem nú á að af-
nema, hvetur til ábyrgðar og
framtaks, því að fólk fer nærri
um hverjir muni njóta góðs af
atvinnuuppbyggingu. Slíkum
rétti til handa heimamönn-
um, hvar sem er í heiminum,
mundi trúlega fylgja aukin at-
vinna um allt og af því drægi
úr aðsókn annars vinnuafls en
þess, sem er velkomið. Þessi
einfaldi skilningur væri hollur
þeim ráðamönnum í Vestur-
EvTÓpu, sem leitt hafa yfir
þjóðimar atvinnuleysi, sem er
svo geigvænlegt, að viðeig-
Þegar œviröðull rennur,
rökkvar yfir sjónum þér,
hrceðstu eigi hel né fortjald,
hinum megin birtan er.
Höndin, sem þig hingað leiddi,
himins til þig aftur ber.
Drottinn elskar, Drottinn vakir
daga og ncetur yfir þér.
(Siguröur Kr. Pétursson)
Elsku Katrín mín, Unn-
steinn, Valdís og aðrir ástvin-
ir: mínar innilegustu samúð-
arkveðjur sendi ég ykkur. Guð
styrki ykkur á þessari stundu.
Hermanni mínum færi ég
hinstu kveðju. Hvíli hann í
friði.
Esther Sigurbardóttir
andi er að kalla samninginn
um evrópskt efnahagssam-
vinnusvæði samninginn um
evrópskt atvinnuleysi.
Ófriðarefnin 1 heiminum em
mörg. Réttindaskerðingu fylg-
ir aukin ólga og ófriður. Það
fer því best á því, ef menn vilja
vinna að friði meðal þjóða, ab
réttur manna til að ráða brýn-
ustu hagsmunum sé virtur.
Rétturinn til að ráða því, hve-
nær abkomumenn megi
ganga í vinnu, er mikilvægt
framlag til friðar og atvinnu-
uppbyggingar.
Bjöm S. Stefánsson
Það, sem vantaði 1918,
vantar aftur