Tíminn - 07.04.1995, Qupperneq 12

12

Föstudagur 7. apríl 1995
Örn Sigurbsson:
Víst snúast stjómmál um lausnir
Oft heyri ég þá skoöun aö
stjórnmál snúist um völd, áhrif,
forgangsrööun og/eöa persónur.
Ekki ætla ég aö andmæla því aö
ofangreind atriöi skipti máli í
pólitík, en ég er þó þeirrar skoö-
unar aö stjórnmál eigi fyrst og
fremst að snúast um hagkvæm-
ustu lausnir vandamála.
✓
Oreiöa og streita er
rót vandamála
Náttúrulagaflokkurinn skil-
greinir streitu og óreiöu í þjóö-
arvitund sem rót allra vanda-
mála þjóðfélagsins. Streita og ó-
reiða valda mistökum sem leyfa
vandamálum aö vaxa. Það er
dýrt fyrir þjóðarbúið aö reyna
að leysa vandamál þegar þau
eru orðin aö virkilegum vanda-
málum og bregöast síöan viö
þeim með yfirboröskenndum
Iausnum. Sem dæmi skal tekið
vandamál afbrota. Hert lög-
gæsla, þyngri dómar og stærri
fangelsi eru heföbundnar yfir-
boröslausnir. Þaö er einnig dýrt
aö bíöa eftir aö sjúkdómsein-
kenni birtist og beita þá ríkjandi
hátækni- og lyfjameðferö.
Einnig skal bent á alvarlegt
VETTVANGUR
„Einnig skal bent á alvar-
legt vandamál sem er al-
mennt árangursleysi ríkis-
stjóma við stjómun lands-
ins. Árangursleysi ríkis-
stjóma endurspeglast í
miklum fjárlagahalla ár
eftir ár. Orsök erfiðlejka
ríkisstjóma er að þcer
bregðast nœr eingöngu við
aðsteðjandi vanda í stað
þess að leita að frumorsök-
um þeirra."
vandamál sem er almennt ár-
angursleysi ríkisstjórna viö
stjórnun landsins. Árangurs-
leysi ríkisstjórna endurspeglast í
miklum fjárlagahalla ár eftir ár.
Orsök erfiðleika ríkisstjórna er
aö þær bregðast nær eingöngu
viö aðsteðjandi vanda í stað
þess að leita aö frumorsökum
þeirra.
Eölisfræðin segir okkur hvar
minni óreiðu og aukið skipulag
er aö finna. Hún segir okkur að
með minnkandi virknistigi, þá
eykst skipulag (3. lögmál varma-
fræöinnar). Þaö sem gerist þeg-
ar við sofum er aö virkni líkams-
og hugarstarfsemi iægist niður.
Greind, regla og skipuíag eykst,
sem veldur því að viö erum hæf-
ari til athafna á morgnanna en
seint á kvöldin. Náttúrlaga-
flokkurinn skilgreinir þessa ó-
meövituöu reglu sem náttúrulög
eða lögmál náttúrunnar. Rann-
sóknir á TM-hugleiöslu
(Transcendental Meditation),
Innhverfri íhugun, sýna svo ó-
yggjandi er að sú hvíld sem ein-
staklingur upplifir viö iðkun
tækninnar er mun dýpri en í
dýpsta djúpsvefni (Scientific
American, 226, 84-90, 1972).
Meö reglulegri iökun tækn-
innar fækkar brotum á náttúru-
lögum. Mistökum í hugar- og
líkamsstarfsemi fækkar og heil-
brigöi verður meira viövarandi
(Psychosomatic Medicine, 49,
493-507, 1987). Náttúrulaga-
flokkurinn fullyröir aö hægt sé
aö spara a.m.k. um 50% á sviöi
heilbrigðismála. Sparnaðurinn
mun ekki bitna á þjónustu heil-
Brigðisstöfnana, heldur mun
hann felast í minni notkun
heilbrigðiskerfisins vegna bættr-
ar heilsu almennings.
Lög mannanna endurspegla
náttúrulögmálin. Þegar nátt-
úrulögin verða mönnum sjálf-
krafa meira lifandi, fækkar brot-
um á mannanna lögum. Hægt
er aö spara háar fjárhæöir á
sviöi dóms- og afbrotamála meö
því að fækka glæpum. Afbrot-
um fækkar þegar óreiöa og
streita minnkar í vitund þjóðar-
innar (Glæpum fækkaöi um
18% í Washington DC, Morg-
unblaðiö, 11. mars 1995, blað B,
bls. 2).
Þegar streita og óreiöa minnk-
ar í þjóðfélaginu, eykst greind
og mistökum fækkar. Öll vitum
viö aö skýr hugur býr aö baki ó-
skeikulla og skapandi athafna.
Meö aðferöum sem Náttúrulaga-
flokkurinn mælir meö, eykst
sköpunarmáttur einstaklinga og
þjóöarinnar í heild. Aukinn
sköpunarmáttur er skilyröi hag-
vaxtar í landinu.
Árangur ríkisstjórna ákvaröast
fyrst og fremst af skýrleika og
samstillingu í þjóðarvitund.
Ríkisstjórn er hönd þjóðarvit-
undarinnar. Ríkisstjórn sem
stjórnar í raun er sú ríkisstjórn,
sem býöur þjóð sinni að efla
náttúrulögmálin í vitund sinni.
Meö því aö gera þaö tryggir rík-
isstjórnin sér árangur í starfi.
Vandamál leysast áöur en þau
fæöast og hægt verður að reka
ríkið á mun hagkvæmari hátt.
Höfundur er kerfisfræbingurog
2. mabur á lista Náttúrulagaflokksins
í Reykjavík.
Haukur Halldórsson:
Hagræbing í mjólkuribnabi
sett í uppnám af rábherra
í Morgunblaðinu og ríkissjón-
varpinu var fyrir skömmu haft
eftir landbúnaöarráöherra að
vegna kröfu þriggja mjólkurfram-
leiðenda á samlagssvæðis mjólk-
urbúsins í Borgarnesi sé nauðsyn-
legt aö dómstólar skeri úr um
hver sé eignarréttur þeirra til
mjólkurbúsins. Þess vegna hafi
hann sett þau skilyröi fyrir
greiðslum á úreldingarfé úr verð-
miðlunarsjóði mjólkur aö annað-
hvort verði úreldingarféð sett á
geymslureikning(deponerað) eöa
Kaupfélag Borgfiröinga, sem er
lögformlega skráður eigandi sam-
lagsins, kaupi sér viöunandi
tryggingu fyrir endurgreiðslu úr-
eldingarfjárins. Meö þessari á-
kvöröun er ráöherra ab setja
stein í götu hagræðingar í
mjólkuriönabi á afar gagnrýnis-
veröan hátt.
Hagræbing til hvers?
Frá því að Stéttarsamband
bænda gerði samning um stjórn-
un mjólkurframleiðslu við land-
búnaðarrábherra og fjármálaráð-
herra í ágúst 1992 hefur það ver-
ið síendurtekin krafa um þaö af
hálfu bændasamtakanna aö upp-
fyllt yrðu ákvæöi samingsins um
hagræðingu í mjólkuribnaði.
Samtök afuröastööva í mjólkur-
iönaöi hafa að fullu staðiö við
sinn hluta af þeirri kröfu meö
lækkun vinnslukostnaöar mjólk-
ur en aökoma ríkisvaldsins að
samingnum átti að vera sú að
varið skyldi fjármagni úr verö-
miðlunarsjóöi mjólkur til aö úr-
elda mjólkurbú eða styrkja hag-
ræbingu og önnur atribi er varða
starfsumhverfi mjólkuriðnaðar-
ins. Allir þeir sem komu ab gerb
samningsins um mjólkurfram-
VETTVANGUR
„Frá því að Stéttarsamband
bœnda gerði samning um
stjómun mjólkurframleiðslu
við landbúnaðarráðherra og
fjármálaráðherra í ágúst
1992 hefur það verið síend-
urtekin krafa um það af
hálfu bœndasamtakanna að
uppfyllt yrðu ákvœði sam-
ingsins um hagrœðingu í
mjólkuriðnaði."
leiöslu, hvort sem voru vinnu-
veitendur, þ.m.t. fulltrúar afurða-
stöðvanna, launþegasamtökin,
samtök bænda eöa ríkisvaldið,
voru sammála um ab ekki væri
komist hjá þessari aðgerö ættu
mjólkurframleiðendur og
mjólkuriðnaöurinn aö eiga
möguleika í harðnandi sam-
keppni vegna alþjóðlegra samn-
inga sem munu snerta mjólkur-
framleibendur og mjólkuriðnað-
inn.
Abgerbir ríkisvaldsins
Nú mætti ætla ab á þeim tæpu
þremur árum sem liðin eru frá
áöurnendri ákvörðun hefði mik-
ið gerst í hagræðingarátt af hálfu
stjórnvalda. Máliö fór vel af stað
því Alþingi samþykkti í árslok
1992 aö verja á árunum 1993-
1995 allt að 450 milljónum kr af
innheimtu verðmiölunarfé til að
styrkja úreldingu mjólkurbúa eða
hagræðingu í mjólkuriðnabi
samkvæmt reglum sem landbún-
abarráðherra setur. í stað þess að
setja strax reglur hér um eins og
Alþingi ákvab leitaði landbúnað-
arráðherra í lok mars 1993 eftir
lögfræðilegri álitsgerb um eignar-
hald afurðastöðva í mjólkuriðn-
aði þegar í hlut ættu samvinnufé-
lög. Um þessa álitsgerð var beðið
þótt fyrir lægju álitsgerð(ir) hér
um, gerðar vegna umræðu um
sameiningu afurðastöðva í
mjólkuribnaði í samhengi við út-
tektir um möguleika til hagræð-
ingar sem unnar voru fyrir fyrr-
verandi landbúnaðarráðherra. í
framhaldi af þessari athugun,
sem lauk ekki fyrr en nálgabist
áramótin 1993/94, hófst ráðu-
neytið handa um útgáfu reglna
til að hagræða eftir og birtust
þær loksins seinni hluta apríl-
mánabar 1994. Þannig leið á
annað ár áður en hafist var
handa að vinna að því verkefni
sem Alþingi fól framkvæmda-
valdinu.
Hvab hefur svo gerst?
Árið 1989 voru gefnar út reglur
um framlög af verðmiðlunarfé til
að greiða fyrir hagræðingu í
mjólkuriönaði af þáverandi land-
búnaðarráðherra. Um mitt ár
1991 var sótt um hagræðingar-
styrk vegna áforma um að Mjólk-
urbú Flóamanna yfirtæki rekstur
Mjólkursamlagsins á Hornafiröi á
grundvelli þessara reglna. Þaö
mál fékk ekki afgreiðslu í ráðu-
neytinu. Hinsvegar breytti ráðu-
neytib reglugerð um verðmiblun
í mjólkuriðnabi sem gerði kleift
ab greiða verðmiðlunarfé til Mb.
Baulu hf. við rekstrarlok fyrirtæk-
isins og fóru til þess 36 millj. kr.
Hvernig sú ákvöröun tengist hag-
ræðingu í mjólkuriðnaði verður
ekki séð. Á grundvelli hinna nyju
reglna frá sl. ári um hagræbingu í
mjólkuriðnaði hafa borist um-
sóknir um hagræðingu frá mjólk-
urbúum á Vesturlandi, Suöur-
landi og Austfjörðum en engar
hlotið afgreiðslu enn sem komib
er. Umsóknirnar fela það í sér að
samvinna verði tekin upp milli
mjólkurbúa á svæðinu og ein-
hver þeirra úrelt eins og mjólkur-
búib í Borgarnesi en önnur starf-
semi tekin upp í staðinn til að
mæta því atvinnutapi sem hag-
ræðingin felur í sér. Vegna þess
sleifarlags sem var við að setja
reglur um hagræðinguna og taka
ákvarðanir skv. þeim er hinsveg-
ar sá tími, sem löggjafinn veitti
til þessara aðgerða, að renna út.
Hvab er framundan?
Þegar Alþingi tók ákvörðun um
að koma á hagræðingu í
mjólkuriðnaði var það gert á
grundvelli ákvæba í búvöru-
samningi um naubsyn á aö efla
samkeppnishæfni innlendrar
mjólkurframleiðslu hvort sem er
hjá bændum eöa í mjólkurbúum.
Með því slá málinu á frest með
tilvísun í að fyrst veröi dómstólar
að skera úr um eignarhald þegar
samvinnufélag á í hlut ábur en
unnt er að greiba úreldingarféð
skilyrðislaust er verið ab ganga
gegn vilja Alþingis og gegn bú-
vörusamningi. það getur ekki
verið á verksvibi landbúnaðar-
ráðherra að taka ákvörbun um
hvort þeir aðilar, sem óska eftir
hagræðingu í mjólkuriönaði eftir
almennum reglum sem hann
hefur sett, fá möguleika á úreld-
ingu eba ekki. þab gerir hann í
reynd með því að setja syo óab-
gengileg skilyrði sem gert hefur
verib fyrir greiðslu af verðmiðl-
unarfé þegar samvinnufélag á í
hlut og krefjast þess jafnframt ab
eignarhaldsmálin fari fyrir dóms-
stóla. Rétt er að minna á að
beiðni um úreldingu Mjólkurbús-
ins í Borgarnesi styöst við meiri-
hlutaákvarbanir í stjórn Kaupfé-
lags Borgfirðinga, fulltrúafundar
Kaupfélags Borgfiröinga, fulltrúa-
fundar Mjólkursamlags Borgfirð-
inga og fulltrúafundar Mjólkur-
bús Borgfiröinga. Með þessari á-
kvörðun er verið að hafa að engu
lýðræðislega teknar ákvaröanir
hlutaðeigandi aðila, og það látiö
ráða úrslitum um útdeilingu úr-
eldingar- og hagræðingarfjár
hver sé eigandi að mjólkurbúi.
Hvort þab sé hlutafélag s.s. í til-
viki Mb. Baulu hf. eöa samvinnu-
félag. Verði þessari afstöðu hald-
ið til streitu er nauðsynlegt að
kanna hvort það brjóti ekki gegn
jafnréttisreglum stjórnsýslurétt-
arins að hindra framlög á þessum
forsendum.
Höfundur er fráfarandi formabur
Stéttarsambands bænda.