Tíminn - 21.10.1995, Blaðsíða 9

Laugardagur 21. október 1995

9
Ljóö — eöa eitthvaö í þá áttina — í vœntanlegri bók frá Einari Má:
„Allt er í einum graut, en
myndar samt ákveðna heild"
Verölaunahöfundurinn Einar
Már Gu&mundsson hefur átt
annríkt aö undanförnu, en
tókst aö finna smugu til aö
svara nokkrum spurningum
blaöamanns um skriftarár-
áttu sína, velgengni og vænt-
anlega Ijóöabók sem Mál og
menning gefur út nú fyrir jói-
in. Hann var jafnframt svo
vinsamlegur að færa Tíman-
um ljóö úr nýju bókinni „á
silfurbakka", sem birtast hér í
blaöinu.
„Bókin heitir / auga óreiðunn-
ar og hefur þennan undirtitil:
Ljóö eða eitthvað í þá áttina. Og
þaö er nú ekki aðeins varnagli,
ef ske kynni að mönnum fynd-
ist þetta afleit ljóðlist, heldur er
þetta svolítið á mörkum ljóðlist-
ar og einhvers annars. Þetta eru
eins konar ritsmíðar í ljóða-
formi eða öfugt. Menn hafa t.d.
talað um essay-roman í bók-
menntunum, sem sé skáldsögu í
ritgerðarformi, en það er ekki til
neitt, mér vitandi, sem heitir
essay-poem/ljóð. Það hefur
stundum verið notað heitið af-
orismar yfir þetta form, sem er
þýtt á ýmsa vegu, t.d. kjamyrði.
Þetta eru oft svona stuttar
myndir eða athugasemdir og
fara dálítið í hring. Þess vegna
heitir bókin / auga óreiðunnar,
þ.e. í hringiðu nútímans og
þeirra tímamóta sem við stönd-
um á."
Einar Már hafnar því alfarið
að nota orðið örsögur yfir það
ljóðform sem hann notar í nýju
bókinni sinni, en það hefur ver-
ið notað yfir styttri sögur, sem
ekki geta þó talist prósaljóð, og
er líklega ættað frá tímaritinu
Bjarti og frú Emilíu. „Nei, nei,
nei, það á ekkert skylt við ein-
hver slík fræði."
— Lýsingin hjá þér minnir dá-
lítið á vasabókarskrif Péturs
Gunnarssonar. Ert þú á svipuðum
brautum í í auga óreiðunnar?
„Nei, þetta er ekkert svoleiðis.
Það er svona meira eins og ein-
tal sálarinnar. Það mætti frekar
tengja þetta eldri ljóðabókun-
um mínum, eins og Er nokkur í
Kórónafötum hér inni?, þar
voru einmitt svona stutt ljóö í
athugasemdastíl. En þaö skarast
sjálfsagt einhverjar línur á milli
þessa forms og vasabókarforms-
ins. Samt held ég nú að það sé
afar ólíkt."
— Ertu að þýða þama þekkt
form, eða er „einskonarljóðaform-
ið" þín eigin útgáfa?
„Það er náttúrlega allt sem
menn gera, bæði nýtt og gamalt
í senn. Á hinn bóginn er þetta
unnið upp úr hugsunum og
hugleiðingum, sem orðið hafa
til á mjög löngum tíma og
byggjast t.d. á ritgerðum sem ég
hef skrifað. Eins og sést á ljóð-
unum sem birtast hér í Tíman-
um, þá er þetta allt frá því að
vera einhvers konar stutt at-
hugasemd klippt beint út úr
veruleikanum, og það er mikiö
verið að fjalla um stöðu okkar í
nútímanum. Viðfangsefnin eru
samband okkar við fortíðina,
staða þorpanna, landbúnaðar-
mál, en þarna er líka að finna
ástarljóð og ljóð um kjarabar-
áttu. Það er allt í einum graut,\.
en myndar samt ákveðna
heild."
Einar Már Gubmundsson rithöfundur.
— En hver er þá rauði þráður-
inn, bindiefnið í grautnum?
„Það er bara heimsmyndin,
lífssýnin í bókinni."
. — Hvemig myndirðu lýsa þeirri
lífssýn?
„Ja, þú verður bara að lesa
bókina. Bókin miðlar henni. Ef
ég gæti sagt það í einni setningu
í blaðaviðtali, þá hefði ég líklega
ekki skrifað bókina."
Ráðgert er að gefa út Engla al-
heimsins á fjölda tungumála, en
fyrir hana fékk Einar bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs. Hún hefur þegar komið út
á dönsku, norsku, finnsku og
ensku og verið er að þýða hana
á hollensku, þýsku, frönsku,
færeysku og litháísku. „Mabur
þorir engu ab lofa með Banda-
ríkin, en þar eru málin í athug-
un." Bókin hefur selst mjög vel
erlendis og í Danmörku hefur
hún verið á sölulistum, í bóka-
klúbbi og komið út í fleiru en
einu upplagi og er væntanleg
þar í kilju.
— Verður leiðin greiðari fyrir
þœr bcekur þínar sem á eftir
koma?
„Ja, við skulum vona það. En
þetta er búið ab vera langt ferli
hjá mér, sem nær kannski
ákveðnu hámarki með bók-
menntaverðlaununum. Það var
byrjað að gefa mig út á Norður-
löndunum um miðjan síðasta
áratug og svo teygði þetta sig
aðeins til Englands og Þýska-
lands. Síðan held ég að hversu
greið mín leið verði fari eftir því
hve vel ég skrifa."
— Nú er Englar alheimsins
nokkuð myndwen saga. Hefur ein-
hver falast eftir kvikmyndaréttin-
um á henni?
„Þau mál eru í athugun." Ein-
ar segir að íslenskir aðilar komi
þar að, en auðvitað séu íslenskar
myndir alltaf gerðar í samvinnu
við erlenda aðila.
— Verður leikstjórinn íslenskur?
„Það kemur náttúrlega bara
einn til greina." Og þar vísar
Einar að sjálfsögðu til Friðriks
Þórs Friðrikssonar, en þeir hafa
áður unnið saman að kvik-
myndahandritum eins og
kunnugt er. Hann segir málið
ekki komið svo langt að búið sé
að skrifa handritiö né, svo hann
viti til, byrjað að fjármagna
myndina. En hann segist samt
vera farinn að fikta eitthvað í
handritinu.
— Er eitthvað stórt í smíðum?
„Það hlýtur eitthvað að gerast
á næstu misserum."
— Heyrst hefur að verðlaun og
styrkir ýtniss konar verði til þess
að teppa skáldceðina eða hcegja
a.m.k. á rennslinu. Hefur slíkt
hrjáð þig?
„Nei, ekki held ég það nú. Sýn
mín á það, sem ég er með í bí-
gerð, hefur ekkert breyst. Hins
vegar hefur náttúrlega verið
meira um að menn þurfi að
sinna svona kynningarmálum.
Undanfarna mánuði hefur því
ekki gefist tími til kerfisbund-
inna starfa. En það kemur. Ég er
meb ýmis verkefni í gangi, en ég
tjái mig aldrei um það sem ég
hyggst gera. Ég bara geri það."
— Þannig að það veröur meiri
tími á ncestunni til skrifta?
„Já, þú ráðstafar náttúrlega
þínum tíma sjálf/ur, þannig að
ég hlýt að taka fulla ábyrgð á því
hvernig ég nýti tímann. En hins
vegar þegar menn sinna svona
starfi þar sem menn eru frekar
mikib einir, þá skiptir þessi fé-
lagslega hliö á starfinu, upp-
lestrar- og fyrirlestraferðir,
miklu máli. Þá er maður náttúr-
lega að kynna sín verk, sína
menningu, land og þjóð. Þetta
er auðvitað allt hluti hvað af
öðru. Þá umgengst maður tals-
vert aðra höfunda og þannig eru
menn að skiptast á hugmynd-
um og reynslu og uppgötva
nýja höfunda. Þannig að slíkt
getur vel gagnast þér í þínu
fagi." LÓA
Úr óútkominni bók Einars:
HEIMSVELDI AN NÆRKLÆÐA
Eina helgi í nóvember hcettu tveir dmkknir Suðumesja-
menn sér inn á vemdarsvceði hersins. Vita þeir ekki fyrr til
en þeir em staddir í húsi. Að þeim leggur drifhvíta angan.
Þeir hafa á brott með sér nokkra sekki. Ekki áttuðu Suður-
nesjamennimir sig á því hvílíkum usla þeir höfðu valdið
fyrr en þeir sáu í blöðunum að í sekkjum þessum var allur
ncerfatnaður herflotans samankominn.
REFARÆKT
Bcendur nokkrir í byggðalagi norðan heiða sóttu um millj-
ón króna lán hjá opinberri stofnun. Hugðust þeir nota féð
til að byggja litla höfh, svo að útróðrar á gjöful mið yrðu
þeim auðveldari. Aðstceður til hafhargerðar vom mjöggóð-
ar, enda sigldu fommenn þaðan til bardaga. Engu að síður
var beiðni bcendanna hafhað en þeim boðin upphceðin
fjögurhundmðfold efþeir legðu niður bú sín og tcekju upp
refarcekt. í dag er það gcefa þessara bcenda að hafa hrist
höfuðin yfir „vitleysingunum fyrir sunnan".
STELPAN SEM ÞU ELSKAÐIR . .
Byltingin er eins og stelpan sem þú elskaðir einu sinni.
Þú hélst að hún elskaði þig líka
og að þú myndir aldrei elska neina aðra.
En dag nokkum sagði hún þér upp.
Sorg þín var ómcelisdjúp í tómleika daganna.
Nú löngu síðar sérðu að það var ekkert varið í hana
og furðar þig á því að þú skulir nokkm sinni
hafa orðið ástfanginn afhenni.
Og þó, ef segulkrafturinn sem dró þig að henni
er ekki lengur í hjarta þínu ...
því stúlkan sem þú elskaðir einu sinni
er ekki stúlkan sem þú elskaðir,
heldur þráin,
leitin sem lagði afstað með þig,
ekki til að finna,
heldur leita að því sem þú týndir
til að geta týnt því sem þú fannst.
DRÖG AÐ SKÁLDSKAPARFRÆÐUM
Kannski koma orðin
upp úr hafinu
einsog lífsbjörgin.
Fiskar og fuglar,
vcengir og sporðar:
þar á milli er maðurinn.
Því dýpra sem ég kafa
því hcerra flýg ég.