Tíminn - 27.01.1996, Blaðsíða 4

4
Birgir Guömundsson:
Laugardagur 27. janúar 1996
WMÉIW
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn oq auqlýsinqar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/'vsk.
Evrópuríkib Rússland
Þing Evrópuráösins hefur samþykkt aö veita Rússlandi
aöild aö Evrópuráöinu og eru nú aöeins formsatriöi eft-
ir til aö ríkiö veröi fullgildur aöili aö ráöinu. Aðildin er
liöur í þeirri þróun aö Rússiand taki upp nánari sam-
vinnu viö vestræn ríki og aö lýöræði og mannréttindi
séu í sókn austur þar.
Ef til vill á þaö langt í land aö lýðréttindi í hinu gamla
vígi kommúnismans og þar áöur keisraveldisins þoli
samjöfnuð viö þaö sem best gerist um vestanverða álf-
una. En meö umsókn um aðild aö Evrópuráöinu sýna
ráömenn Rússlands að þeim sé full alvara meö því að
taka upp nýja siöi og nána samvinnu við lýðræðisfölin í
vestri.
Það er vitað að víða er pottur brotinn varðandi lýö-
réttindi í Rússlandi. Minnihlutahópar hafa löngum
þurft aö sæta ofbeldi af hálfu ríkisvalds og þeirra sem
meira máttu sín og enn er víöa heitt í kolunum milli
þjóöabrota og trúarhópa. Upplausnin sem fylgir í kjöl-
far falls kommúnismans og Sovétríkjanna er ef til vill
ekki meiri en búast má viö. Það er ekki aðeins aö alræð-
iö hafi skilið Rússland eftir flakandi í sárum, heldur
leystist víöáttumikiö og fjölmennt ríkjasamband upp.
Er margt óuppgert eftir þau gríðarmiklu umskipti.
Mikill meirihluti fulltrúa á Evrópuþinginu greiddi að-
ild Rússlands atkvæöi. í umræðum um máliö voru ýmis
skilyrði sett fyrir aðildinni, enda ástæöur til. En þaö er
greinilegt að þingfulltrúar samþykktu meö þaö í huga
aö eftir að Rússland er orðiö fullgildur meölimur í því
samféiagi sem Evrópuráðið er samnefnari fyrir, veröi
auðveldara aö krefjast þess aö farið verði aö lögum og
mannréttindi virt eins og í öörum aðildarríkjum.
Ekki voru allir á sama máli og meirihlutinn og ís-
lensku fulltrúarnir á þingi Evrópuráösins greiddu at-
kvæði hver meö sínum hætti, einn á móti, einn með og
sá þriöji skilaði auðu. Þingmenn hafa sjálfdæmi um
störf sín og afstööu á þinginu og taka ákvarðanir eftir
eigin samvisku. Því er ekkert óeölilegt viö það aö ekki
séu allir samdóma í svona veigamiklu máli.
Því ber aö fagna aö þing Evrópuráðsins bar gæfu til aö
samþykkja aðild Rússlands. Þaö styrkir lýöræöissinn-
anna þar í baráttunni viö öfgafulla þjóðernissinna og
afturhaldið sem hverfa vill til gamalla stjórnarhátta.
Þeir sem stefna aö umbótum og nánari samskiptum viö
lýöræöisríkin í vestri eiga undir högg aö sækja í þeirri
hatrömmu stjórnmálabaráttu sem rekin er á rústum
sovétskipulagsins. Viðurkenning lýöræöissinnaðra sam-
taka eins og Evrópuráðið er, á Rússlandi styrkir umbóta-
öflin og glæöir sjálfsvirðingu borgaranna í ríki sem áöur
var stórveldi en sætir um skeið niöurlægingu upplausn-
ar og viðamikillar glæpastarfsemi.
Markmiö Evrópuráösins eru fyrst og fremst efling og
varðveisla lýöræöis og mannréttinda og virðing fyrir
frelsi og mannhelgi einstaklingsins. Eftir aö Rússland er
orðið aöili aö samtökunum veröa mannréttindabrot og
ofbeldi stjórnvalda ekki lengur innanríkismál einvörö-
ungu. Evrópuráðið og stofnanir þess geta hlutast til um
að samþykktir þeirra séu virtar.
Meö inngöngu í Evrópuráðið er Rússland skrefi nær
því aö geta talist lýðræðisríki og er þaö vel að önnur Evr-
ópuríki stuöla aö því aö svo geti orðið.
Væri sameining jafnaðar-
manna betri - án efa?
Þá er sameining jafnaðarmanna enn einu sinni
komin á dagskrá þjóðmálaumræðunnar og skygg-
ir um skeið á sjálfan slaginn um húsbóndastólinn
að Bessastöðum, þrátt fyrir að forsetamálin hafi
orðið margfalt
áhugaverðari en
áður eftir að Hrafn
Gunnlaugsson
bættist í hóp lík-
legra frambjóðenda
í fréttum í fyrra-
kvöld. Spurningin
fer í raun að snúast
um hvort útvarp
Matthildur veröur
allt í framboði eða
bara tveir þriðju
þess.
En að þessu sinni
eru þaö alþýðu-
flokksmenn af hin-
um ýmsu gerðum,
sem eru komnir á
kaf í sameiningar-
umræðu en týnda
dóttirin sem villtist að heiman fyrir síðustu kos-
ingar virðist nú á heimleið ásamt nokkrum hópi
fylgdarmanna. Enn sem komið er heitir það ekki
að Þjóðvaki muni ganga til liðs við Alþýðuflokk-
inn eins og Bandalag jafnaðarmanna gerði fyrir -
áratug. Þjóðvakamenn segjast vera að breyta sög-
unni enda sé á ferðinni mansöngur íslenskra
vinstrimanna síðustu þrjá áratugi: sjálf sameinng
jafnaðarmanna í einn flokk. Hinar sögulegu sætt-
ir, hvorki meira né minna.
Meb e&a án efa
Hér ab ofan var sagt að án „efa" væri öll þessi
umræða nú lítið annað en tilbrigði við gamalt
stef. Hins vegar
gæti umræðan orð-
ið heldur áhuga-
verðari sé hún höfb
með efum. Og það
sem meira er, okkur
er einmitt boðið
upp á slík ef, ekki
síst þegar samruna-
mál flokksbrots Al-
þýðuflokks og mób-
urflokksins eru
annars vegar. Sá
sem þetta ritar
minnist þess til
dæmis vel ab hafa
sem blaðamaður í
innlendum fréttum
hér á Tímanum
spurt einn af leib-
togum BJ gagngert
að því í fréttaviðtali á sínum tíma hvort til stæði
að leggja niður BJ og sameinast Alþýbuflokknum.
Forustumaburinn hló og sagði þetta mikiö grín og
mikið gaman því slíkt kæmi að sjálfsögbu ekki til
greina.
Daginn eftir var BJ lagt niður, sameinað Alþýðu-
flokknum og þessi forustumaður fyrir löngu kom-
inn í góða stöðu í Brussel. Sannaðist þar ab einn
dagur getur verið afdrifaríkur í pólitíkinni, ekki
síst ef hann hefur átt sér nokkurn abdraganda.
Orðaleppur
En eins og sjónvarpsauglýsingar hafa sýnt fram
á öll kvöld að undanförnu þá eru ef-in mörg í líf-
inu og þegar þessir síbustu at- ___________
burðir eru skoðaðir án efa, standa
menn einfaldlega uppi með enn
eina ósköp hefðbundna umræðu
um sameiningu jafnaðarmanna. ✓
Þetta slagorð eitt og sér, er orðið |
svo útjaskað og slitið að ef jafnað- ^
armenn einhvern tíma ætla í al- timans
vöru að sameinast er vissara fyrir ✓
þá aö leita í sameheitaoröabók ab 1*3 S
einhverjum ferskari oröum til að „«
lýsa því ferli. Sameining jafnaðar-
manna er raunar að verða að álíka merkingarlaus-
um orðalepp og orðið „fasisti" hafði rétt fyrir
1970, en þá var bókstaflega allt „fasískt": stjórn-
völd, lögregla, ókurteisir strætóbílstjórar og kenn-
arar í skólunum. í unglingamáli hafa orð eins og
„grúví" eba „ýkt" haft álíka skýra merkingu í
gegnum tíðina og mátt nota þau um allt og ekkert
og í afar fjölbreyttu samhengi. „Sameining jafnað-
armanna" er orðið slíkur orðaleppur sem líka er
notabur í afar fjölbreyttu samhengi. Núna er þörf
stjórnarandstöbunnar á þingi til að stilla saman
strengi sína í baráttunni gegn ríkisstjóminni orð-
in að sameiningu jafnaðarmanna.
Samvinna í stjórnarandstöðu
Stjórnarandstaða allra tíma hefur fundið sér
skipulagslegan farveg til að sinna hlutverki sínu.
Flokkar skipta meb sér verkum eftir því sem hægt
er í stjórnarandstööu sinni. Þannig gekk t.d. sam-
starf stjórnarandstööuflokkanna á síbasta kjör-
tímabili með miklum ágætum eftir því sem best
varð séð og þá datt engum í hug að tala um að
þessir flokkar þyrftu aö sameinast. Nú hins vegar
virðist jafn sjálfsagöur hlutur eins og það að
stjórnarandstöðuflokkar vinni saman fela í sér
gríðarleg fyrirheit um sameiningu jafnaðar-
manna!
Og einhvern veginn skín í gegn í umræðunni að
málsaðilarnir sjálfir trúi ekki einu sinni á sitt eigið
sameiningartal. Kaldhæðnar athugasemdir í fjöl-
miðlum frá gömlum refum eins og Svavari Gests-
syni benda til þessa og ef umræðan nær til víðtæk-
ari samvinnu en milli Alþýbuflokks og Þjóbvaka
takmarka allir sig við almennar yfirlýsingar um
nauðsyn öflugrar stjórnarandstöbu.
Þjóðvaki, Bj og Karl Marx
Því er það að þó menn kippi sér kanski ekki mik-
ib upp við að gamla viðlagið um sameinngu jafn-
aðarmanna hljómi enn einu sinni
úr herbúðum Þjóðvaka, þá er
hreint ekki ólíklegt ab ævintýrið
um Þjóðvaka sé að fá svipaðan
endi og klofningur Vilmundar
Gylfasonar og BJ ævintýrið allt.
Ýmislegt í undirbúningnum bend-
ir til þess. Sagði ekki Karl gamli
Marx einhvers staðar að allir
merkilegir hlutir í mannkynssög-
unni kæmu meö einhverjum
hætti tvisvar fyrir í sögunni: í fyrra
skiptið sem harmleikur og í það seinna sem farsil?
Kannski hefur hann verið að meina BJ og Þjóð-
vaka!?
Sú sameining jafnaðarmanna sem nú er hafin í
enn eitt skiptið gæti því meö réttum „efum" orö-
ib líklegri til árangurs en ýmsar aðrar sameiningar
jafnaðarmanna, sem fram hafa farið síðustu miss-
erin á rauðum og grænum ljósum. Þetta sóknar-
færi felst einmitt í því andrúmi og stemningu,
sem skapast við að týnda dóttirin snýr aftur ásamt
fylgdarliði, fylgdarliði sem sumt hvert er nýtt og
slóst í þessa för á meöan á hafvillunum stóð.
Gangi saman með Þjóðvaka og Alþýðuflokki svo
úr verði einhvers konar bandalag með sameigin-
legum þingflokki eins og rætt er um sem fyrsta
skref, yrbi sá ALþýðuflokkur stærsti stjórnarand-
stööuflokkurinn á þingi og þar meb í ákveðnu for-
ustuhlutverki.
Viðbrögð AB
Hvernig og hvort Alþýðubandalagið bregst vib
því með einhverjum hætti er aubvitað óljóst, en
þó má búast við að Evrpópusinnaðasti armurinn í
Alýðubandalaginu teldi slíkt bandalag freistandi
valkost við öllu hefðbundanari sjónamið Hjörleifs
og Steingríms og Svavars og annara flokkseigenda
í sinum eigin flokki. Það gæti því vel hugsast að
framundan væru ákveöin söguleg vatnaskil að því
leyti að sú klofningshringekja sem fer í gang með
vissu millibili hjá A-flokkunum verði nú til þess
að stækka Alþýðuflokkinn sem er jú vanari því aö
missa fólk við slíkar abstæður. Á sama hátt gæti
Alþýðubandalagið sem í gegnum tíðina hefur
heldur fitnað á klofningsbröltinu og er raunar til
orðið úr því, þurft að horfa upp á einhvern flótta.
Því er trúlegt að jafnaðarmannaforingjar skipt-
ist nokkuð í tvö horn í afstöbu sinni til fullyrðing-
ar tryggingafélagsins í auglýsingunum: „Án efa
væri betra". ■