Tíminn - 17.02.1996, Blaðsíða 15

Laugardagur 17. febrúar 1996
9Utám»
15
UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . ..
Risinn í heimsfjölmiblun, Rupert Murdoch. Veldi hans þenst og þenst út.
Kína er nœst á dagskrá hjá honum og fréttastöb til höfubs CNN.
Ástralinn Rupert Murdoch er
ókrýndur konungur hákarl-
anna í fjölmiðlaheimunum.
Veldi hans teygir sig nánst um
allan heim og hann hyggur á
enn frekari landvinninga; Kína
er markabur meb yfir milljarb
íbúa og þangab stefnir
Murdoch hrabbyri.
Fékk fjölmiðla í arf
Rupert Murdoch er á 65 aldurs-
ári og er fá Adelaide í S-Ástralíu.
Þar hafði fabir hans, Sir Keith
Murdoch, byggt upp blabaveldi
sitt og þegar Rupert var rúmlega
þrítugur fékk hann veldi föbur
síns í arf. Síban þá hefur saga
hans verib saga útþenslu og vaxt-
ar, hvert sem litib er innan fjöl-
miblasvibsins. Fyrirtæki
Murdoch reka allt frá bókaútgáfu
til Internet-þjónustu. En sjón-
varp á hug hans allan. Hann á
Fox stöbina, sem teygir anga sína
um öll Bandaríkin, hann á bresku
Sky sjónvarpsstöbina og 49.5% í
þýsku stöbinni Vox, Star-Tv í As-
íu og Foxtel kapalstöbina í Ástral-
íu. Af dagblöbum á hann The
New York Post, í Bretlandi The
Times, The Sunday Times, The
Sun og News of The World. í
Ástralíu á Murdoch hlut í útgáfu-
fyrirtækjum um 100 dagblaba,
sem samtals eru meb um helm-
ing markaðarins og í S-Ameríku
keypti hann sig nýlega inn í sam-
starf við þrjú sjónvarpsfyritæki í
Mexíkó og Brasilíu, m.a. stöb sem
sendur út allan sólarhringinn til
18 landa á svæbinu. Fox kapal-
stöbin fyrir S-Ameríku nær yfir
allt væðið. Þá á hann „20. aldar
Refinn" (Twentieth Century
Fox), sem framleiðir og dreifir
kvikmyndum. Og á hönnunar-
borðinu er fréttastöb til höfuðs
CNN sem á ab senda út allan sól-
arhringinn.
Enginn meðal-jón
Af þessu sést ab hér er enginn
„meöal-fjölmiöla-jón" á ferðinni.
Hann er með augun og eyrun op-
in fyrir öllum nýjum möguleik-
um og orka annarra stórra fyrir-
tækja í fjölmiðlaheimunum fer í
það að fylgja í fótspor Murdoch.
Hann er mjög virkur í daglegum
rekstri og hefur ávallt nóg ef
ferskum hugmyndum, að sögn
manna sem þekkja til hans. Vel-
gengni hans felst einnig í gríðar-
lega miklu og skipulögbu dreif-
ingarkerfi, sem er sagt þab besta
sem til er. Stærðarhagkvæmni er
einnig gríðarleg hjá honum og
rekstur fyrirtækja hans byggist á
lögmálum um rekstur smáfyrir-
tækja, þó þau séu gríðarlega stór í
sjálfu sér. Þetta eru fyrirtæki sem
eru meb tugi sjónvarpsrása til
ráðstöfunar. Peningahliðin er í
góðu lagi hjá Murdoch, tekjur að-
alfyrirtækis Murdoch, News
Corp., voru um 1.3 milljarðar
dollara á síðasta ári, eða tæpir
100 milljaröar ísl. króna.
Næst á dagskrá: Kína
Fyrir nokkrum árum sagði
Murdoch að gervihnötturinn
væri helsti óvinur alræðisins. Nú
virðist hann hinsvegar vera að
vingast við helsta alræðisríki
heims, Kína. Aðaltæki hans til
þess að ná til Kína heitir Star-TV
og er með aðsetur í Hong Kong.
Murdoch keypti þab árib 1993,
en fljótlega bönnuðu kínversk yf-
irvöld fólki að eignast diska til
þess að ná sendingum stöðvar-
innar. En nú eru breyttir tímar og
stöðin velkominn á kínverskan
markað. Senniiegast þykir að efni
stöðvarinnar verði dreift í gegn
um rásir Kínverska ríkissjón-
varpsins (KRÚV) og væntanlega
„(rit)skoðað" þar.
Hugmyndin er að um átta rásir
verði að ræða í samstarfi KRÚV
og Star-TV. Mikii áhersla er á
uppsetningu kapaldrefikerfa í
Kína um þessar mundir, enda er
mottóið hjá stjórnvöldum: „einn
gervihnöttur, ein jarðstöð, einn
kapall." Þetta gerir allt eftirlit
aubveldara fyrir kínversk stjórn-
völd. Af þessu má ætla að sem og
annarsstaðar verði Murdoch um-
svifamikill, en undir eftirliti.
Fjölmiðlarisinn Rupert Mur-
doch hefur byggt upp geysilegt
veldi, en hann er einnig umdeild-
ur. Margir vilja meina að veldi
hans sé einfaldlega allt of stórt og
áhrifin of mikil. Allstabar þar sem
hann hefur komið vib sögu, hef-
ur hann breytt leikreglunum, og
þá sér í hag. Einnig hefur banda-
ríska þingið hjálpað honum (á
sinn hátt), en nýlega undirritabi
Bill Clinton ný lög um fjarskipti.
{ þeim felst m.a. ab ýmsum
hömlum á svibi fjölmiblunar og
fjarskipta er aflétt. Vilja sumir
meina ab lögin séu mjög hagstæb
stórfyrirtækjum á borð við þau
sem Murdoch á og rekur. Það er
því ljóst ab Murdoch hverfur ekki
af sjónarsviðinu í bráb. Reyndar
er hægt að umorða þetta á Or-
wellískan hátt og segja:
„Murdoch fylgist með þér!"
Helstu viöburblr
á ferli Rupert
Murdoch:
1953: Erfir blabaveldi föbur síns í
Ástralíu.
1963: Kaupir tímaritakeðju í
Hong Kong.
1969: Kaupir tvö dagblöö í Bret-
landi.
1973: Landvinningar í Bandaríkj-
unum, kaupir fjölda bandarískra
blaða á nokkrum árum.
1981: Kaupir Times of London og
The Sunday Times.
1983: Kaupir sig inn í gervi-
hnattasjónvarp í Bretlandi.
1985: Kaupir 20. aldar Refinn og
setur upp Fox sjónvarpsstöðina.
1993: Kaupir Star-TV í Hong
Kong og Internetþjónustuna
Delphi.
1995: Gerist aðili að þremur fyr-
irtækjum í S-Ameríku sem hafa
með gervihnattasjónvarp þar ab
gera.
1996: Tilkynnir áætlanir um aö
setja á fót 24ra tíma fréttastöð til
höfuðs CNN.
C.H.Á.
Byggt á Newsweek.
Fátt bendir til þess aö landlœg spilling á Italíu sé á undanhaldi, þrátt fyrir áralanga herferö gegn henni:
Hvað varö
um byltinguna?
Flestir bjuggust vib því ab
nýtt tímabii myndi hefjast
í ítölskum stjórnmálum og
vibskiptalífi almennt þegar
hvert spillingarmálib á fætur
öbru var gert opinbert og tekib
til rannsóknar í dómskerfinu.
Nú eru hins vegar fimm ár iibin
frá því ab aldan reib yfir en þab
er fátt sem bendir til þess ab
stjórnmálamönnum sé betur
treystandi en ábur eba ab mútur
komi síbur vib sögu þegar vib-
skiptasamningar eru gerbir.
Abeins einn sakborningur, Walt-
er Armanini fýrrverandi borgar-
rábsmaður í Mílanó, hefur verið
færöur í fangelsi eftir uppkveöinn
dóm. Hann hefur nú verið látinn
laus til reynslu.
„Þetta var gott mál, nauðsynlegt
frumkvæði. Þetta varð eins konar
allsherjarleið til þess aö bjarga
landinu," segir Franco Ferrarotti,
félagsfræðiprófessor við La Sapi-
enza háskólann í Róm. „En eins og
er verð ég því miður ab segja að
staban hefur ekkert lagast."
Carlo Taormini, virtur lögfræð-
ingur sem hefur tekib ab sér mál-
flutning fyrir nokkra sakbominga í
hneykslismálunum, tekur í sama
streng: „Allir vita að spillingunni
er alls ekki lokið. Þrátt fyrir alla
viðleitni dómaranna heldur þetta
fyrirbæri áfram að blómstra."
Stíflaö dómskerfi
Sumir ganga svo langt að segja
að þab eina sem gerst hefur, enn
sem komib er ab minnsta kosti, sé
ab á sama tíma og mistekist hefur
ab leysa eitt vandamál hafa
hneykslismálin skapab annab.
Dómstólarnir á Italíu,anna nefni-
lega engan veginn því álagi sem
skapast hefur í kjölfar uppljóstran-
anna. Dómskerfið er bæði gamal-
dags og fjárvana og eftir að kæm-
málin hafa hrannast upp hefur
álagið á þá orðið svo mikið að ligg-
ur við aö allt kerfið sé að riða til
falls — og var þó álagið nógu mik-
iö fyrir.
í Mílanó einni bíða meira en
1900 sakborningar
dómsmeðferðar, að því
er Gherardo Colombo
saksóknari þar í borg
segir. Gott dæmi um það
álag sem hvert dómsmál
gemr skapað á dóms-
kerfiö er mál fyrrverandi
heilbrigðisráðherra,
Francesco De Lorenzo.
Réttarhöldin yfir hon-
um, sem farið hafa fram
í Napólí, vegna ásakana
um að hafa þegið mútur
frá lyfjafyrirtækjum,
hófust í desember 1994 og lög-
fræðingur hans, Armro Frojo, telur
ab þeim ljúki varla fyrr en í október
á þessu ári. Þegar því máli er lokið
má hins vegar búast vib ab taka
þurfi fyrir mál 120 annarra, sem
taldir em meðsekir Lorenzo, en
mál þeirra vom sett til hlibar svo
hægt væri að rannsaka mál Lorenz-
os sérstaklega sem abalsakborn-
ings.
Skriöan fer af staö
Vonir ítala um ab breytingar
kynnu ab vera í absigi tóku ab
vakna fyrir alvöm fyrir um fjómm
ámm þegar hópur ungra og ákafra
saksóknara í Mílanó hófu mark-
vissar og öflugar rannsóknir á fjár-
málaspillingu. Fljótlega var al-
menningur farinn að kenna þenn-
an hóp við „hreinar hendur", eða
„mani puliti".
Skriðan fór síðan af stað þann 17
febrúar 1992 þegar framkvæmda-
stjóri elliheimils í Mílanó játaði að
hafa þegið múmr frá Sósíalista-
flokknum. Játningar hans leiddu
fljótlega til þess ab fleiri játningar
komu fram og innan skamms vom
saksóknarar í öbmm borgum einn-
ig farnir að taka þátt í þessu starfi
af fullum krafti og grófu upp hvert
hneykslismálið á fætur öðm.
Fáum var hlíft í þessari herferð.
Stjórnmálamenn úr öllum flokk-
um allt frá fyrrverandi forsætisráð-
hermm til lágtsettra embættis-
manna í minni bæjarfélögum
fengu í hendur „awiso di garanz-
ia", eða opinbera tilkynningu um
að mál þeirra væm til rannsóknar
vegna fjármálamisferlis.
Tveir stærstu stjórnmálaflokkar
landsins, Kristilegir demókratar og
Sósíalistar, ribubu til falis og vom á
endanum leystir upp.
Nánast allar ibngreinar landsins
urðu fyrir barbinu á hneykslismál-
unum þegar viðskiptamenn af öllu
tagi, ailt frá framkvæmdastjórum
stærstu fyrirtækja til frægustu
tískuhönnuða á borð við Giorgio
Armani vom leiddir fyrir rétt með
ásökunum um að hefðbundnar
viðskiptavenjur þeirra teldust
glæpsamlegar.
Harkalegar aöfarir
Ekki hafa þó allir veriö
sáttir við framgöngu sak-
sóknaranna. Þeir hafa ver-
ið gagnrýndir fyrir að beita
of harkalegum aðferðum á
„hvítflibba"- glæpamenn,
aðferöum sem ætlaðar
vom til þess að nota í bar-
áttunni vib harösvímðustu
glæpamenn mafíunnar.
Þannig hafi þeir mátt dúsa
mánuðum saman í gæslu-
varðhaldi fyrir réttarhöld,
jafnvel ábur en formleg
ákæra er lögð fram.
Þingmaburinn Vittorio Scarbi,
sem hefur verib áberandi í ítölsku
sjónvarpi, læmr ekkert tækifæri
ónotaö til þess að agnúast út í sak-
sóknarahópinn, ekki síst „hreinu
hendurnar" í Mílanó sem hann
hefur kallab „óhæfa", „misheppn-
aða" og „brjálaða". „Þeir hafa í
raun sakfellt allt landið eins og þab
leggur sig," segir hann. „Lokaút-
koman úr því er meira neikvæð en
jákvæö."
Silvio Berlusconi, fjölmiölajöfur-
inn íhaldssami sem varö forsætis-
ráöherra um hríð, hefur einnig ver-
iö óspar á gagnrýni sína. Meðal
annars heldur hann því fram aö
ásakanir um aö fyrirtæki eigu hans
hafi mútab skatteftirlitsmönnum
séu hluti af ófrægingarherferð á
hendur honum. Hann segir, líkt og
fjölmargir aðrir fjármálamenn, að
erfitt hafi verið að komast hjá því
að reiða þetta fé af hendi, spilltir
eftirlitsmennirnir hafi kúgaö fyrir-
tækin til þess og það sé allt hluti af
ævagamalli hefð í landinu.
Þjóöhetjan fellur
Að mörgu leyti er Ítalía hvað
þetta snertir í svipuöum sporum og
austantjaldsríkin fyrrverandi, þar
sem allir voru meira eða minna
flæktir í einn allsherjar blekkingar-
vef og erfitt að halda því fram að
einn sé sekari öömm.
Herferöin gegn spillingunni
varö svo fyrir alvarlegu áfalli í des-
ember sl. þegar Antonio Di Pietro,
helsti leiðtogi „hreinu handanna"
í Mílanó sem orðinn var sannköll-
uð þjóðhetja á Ítalíu, varð sjálfur
fyrir því að vera dreginn inn í spill-
ingarmál. Hann hafði raunar sagt
af saksóknarastarfinu sér allskyndi-
lega ári áður án þess aö gefa nokkr-
ar skýringar, og þykir mörgum sem
skýringin á þeirri skyndilegu kú-
vendingu hafi komiö í ljós þegar
hann var sjálfur ákærður ári síðar.
Ferrarotti, félagsfræðingurinn
sem vitnað var til að ofan, segir
að fall Di Pietros sé ekkert anpað
en frekari staðfesting á því að ékki
hafi tekist að útrýma spillingunni
úr ítölsku þjóölífi. Einhverjum ár-
angri hafi ab vísu verið náb, en
raunverulegar breytingar séu
minni en flestir héldu.
-CB/RnHT
Dómskerfiö á Ítalíu er aö sligast
undan öllum þeim málafjölda
sem bíöur afgreiöslu.
Langt í aö sjáist fyrir endann á
kceruflóöinu,
enda e.t.v. fáir meö
algjörlega hreinan skjöld