Tíminn - 22.06.1996, Blaðsíða 4

4
_______pmntwni
Oddur Ólafsson:
Laugardagur 22. júní 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 56B1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
íslenskan
og Björk
Yfirlýstur tilgangur Listahátíbar í Reykjavík er ab kynna ís-
lendingum þab besta og þab áhugaverbasta sem er ab gerast í
list og menningu annarra þjóba og veita hingab ferskum
menningarstraumum, sem örvab geta og eflt innlenda list- og
menningarstarfsemi. Lengst af hefur þetta tekist bærilega, þó
sveiflur hafi vissulega verib milli hátíba.
Hornsteinn íslenskrar menningar sem sjálfstæbrar, ab-
greindrar heildar í hafsjó alþjóblegs umróts er málib, íslensk
tunga. Af því leiöir aö ef íslensk menning á aö lifa, þroskast og
þróast meö eölilegum hætti, veröur tungan og málib líka aö
vera lifandi, þroskast og þróast.
í ávarpi Guörúnar Pétursdóttur, fyrrverandi forsetafram-
bjóöanda, hér í Tímanum um síbustu helgi og raunar líka á
framboösfundi í Perlunni um sama leyti, gerbi hún aö umtals-
efni spurningu útlends blabamanns um þab hvort íslendingar
gætu haldib menningarlegri sérstöbu sinni meðal þjóðanna í
ljósi fámennis þjóbar vorrar. Sama spurning, en í öbru formi,
kom upp í hátíðarræðu forsætisráðherra á 17. júní. Hjá báðum
þessum aðilum kom fram að í raun ætti þessi ótti við smæöina
og fámennið ekki að þurfa aö vera ógnun við íslenska menn-
ingararfleifð. Forsætisráðherra minnti á að minnimáttar-
kennd vegna smæðarinnar væri nokkuð sem vantaöi meb öllu
í íslendinga og rifjaöi upp orö stórhuga þjóðskálda frá því er
þjóbin var ekki nema brot af því sem hún er núna. Guörún
Pétursdóttir talaði hins vegar um ab vib straumamót dafnaði
fjölskrúðugast líf og því myndi þab styrkja íslenska menn-
ingu, ef hún blandaðist áhrifum og straumum sem víöast að
úr heiminum og ynni úr þeim áhrifum á eigin forsendum. í
báðum þessum tilfellum er grunntónninn þó sá sami: íslensk
menning og íslensk tunga og íslensk sérstaöa eflast viö notk-
un og átök vib umhverfið, og aðalatriðið er því ab málið sé lif-
andi.
I ræöu Guðrúnar í Perlunni nefndi hún áhrif dægurmenn-
ingarinnar og ekki síst dægurlagasöngvaranna, sem eru mikil
fyrirmynd æskunnar á hverjum tíma. Sérstaklega mikilvægt er
ab þeir tónlistarmenn noti íslenskuna til ab tjá sig og syngja á,
því þannig er tryggt ab máliö helst lifandi og er þáttur í eöli-
legri framþróun listarinnar jafnt sem hinu daglega lífi. Þess
vegna er það vitaskuld sérstakt fagnaðarefni og mikil hvatning
fyrir aðra tónlistarmenn, aö langsamlega þekktasti og áhrifa-
mesti íslendingurinn í dag kýs aö flytja íslendingum efni sitt á
íslensku og telur annab í raun ekki koma til greina. Björk Gub-
mundsdóttir gerbi það raunar líka síðast þegar hún söng hér,
að snara efnisskránni og á hún heiður skilinn fyrir þab. En í
viðtölum hefur einnig komið fram aö Björk hefur til að bera
mikið sjálfstæöi og sjálfstraust, sem er nokkuð sem íslending-
ar sem þjóð geta lært af. í stað þess ab samlagast og glata sér-
kennum kemur fram hjá þessum frægasta íslendingi að það er
í sérkennunum sem styrkurinn felst. Þannig segir hún í blaða-
viðtali í gær: „Englendingar eru orðnir hundleiöir á sjálfum
sér og leita núorðiö mjög til annarra landa... Þab vitlausasta
sem íslensk hljómsveit gæti gert til að ná athygli erlendis væri
að hjóma eins og ensk hljómsveit. Það er það síðasta sem þeir
eru að leita að."
Á sama hátt má segja að til að forðast vanda Bretanna, að
verða leiðir á sjálfum sér, þurfa íslendingar að vera vakandi
fyrir utanaðkomandi áhrifum. En þeir þurfa hins vegar að
vinna úr þessum áhrifum á eigin forsendum. Það er þannig
sem við varöveitum sérstöðu íslenskrar menningar og íslensk-
unnar, og höfum eitthvab fram að færa á hinum endalausa
menningarlega málfundi þjóbanna.
Hversdagslegt ævintýri
íslenska heilbrigöisþjónustan er
Rolls-Royceinn meðal heilbrigb-
iskerfa heimsins. Á þessa leiö
lýsti Sigurbur Guðmundsson,
læknir, þeirri eftirsóknarverðu
velferð sem felst í lækningum og
vibhaldi heilbrigðis, í sjónvarps-
þætti um efniö s.l. vetur.
Það kann að hljóma undarlega
að svo umdeild þjónusta sem
felst í heilbrigðis- og trygginga-
kerfinu sé líkt viö þann eðalvagn
sem bestur þykir og glæsilegast-
ur í heimi hér. En framkvæmd
heilbrigðisþjónustunnar liggur
undir stööugri og vaxandi gagnrýni og er fundiö
flest til foráttu að lærðum sem leikum. Af þeim
umræðum öllum væri hægt að draga þá ályktun
að allur þessi þáttur velferðarkerfisins væri ein
rjúkandi rúst en ekki hið besta í veröldinni.
En hér skal boriö vitni um að samlíking Sigurð-
ar læknis er ekki út í hött. Með því að kynnast
veigamiklum þáttum heilbrigðisþjónustunnar af
eigin raun og njóta þeirrar aðhlynningar sem vel-
ferbin býður upp á þegar á reynir færir manni
heim sanninn um aö allt sparnabartalið er hjóm
eitt miðað við þann árangur sem næst með virku
og vel starfhæfu heilbrigðiskerfi.
Skugginn
Lækningasaga
Lækningasagan hófst hjá heim- *
ilislækni sem þegar í stað þekkti |
vitjunartíma sjúklings síns og var ✓
leiðin greið inn á hjartadeild LlllldHS
Landsspítalans og eftir vandaða ^ _
rannsókn þar tók skurödeild við rðS
og brátt hófst endurhæfing á spít-
alanum og síðan á Reykjalundi,
sem á sér einstaka veraldarsögu, -™
því stofnunin var reist frá grunni og rekin af
berklasjúklingum lengi vel. Ekki er langt síðan
svona ferill hefði hefbi þótt ótrúlegur og ævintýri
líkastur. En núna fara hundruö sjúklinga sömu
eða svipaöa leið árlega og lifa síðan eðlilegu og at-
hafnasömu lífi í stað þess að veslast upp í lengri
eða skemmri tíma og vera sjálfum sér og þjóðfé-
laginu byrði þar til yfir lýkur.
Ótaldir eru þeir einstaklingar sem koma vib
sögu lækningaferils eins og hér er stuttlega lýst.
Sumum kynnist maður lítilsháttar persónulega,
aðrir eru sjúklingi ósýnilegir eba sjást ekki nema í
svefndrukkinni þoku skurðstofu og gjörgæslu. En
allir sinna þeir störfum sem ómissandi eru í nú-
tímalækningum, sem byggist á sérfræði og sam-
starfi margra greina. Það er ekki að ósekju að sjald-
an er fjallað um heilbrigðisstéttir nema í fleirtölu.
Alúð og metnaöur
Að njóta aðhlynningar alls þess mannkostafólks
sem kemur við svona lækningasögu hlýtur að
auka trú manns á þjóð sína og gerir það líf, sem
það á svo ríkan þátt í að endurnýja, ánægjulegra
og framtíðina bjartari.
Sú alúb og metnaður sem fólkið leggur í störf sín
fer ekki fram hjá þeim sem veriö er aö koma til
heilsu. Umhyggjan fyrir sjúklingum er engin upp-
gerð heldur mótast afstaban af einlægum vilja til
áð neyta menntunar sinnar og starfsorku til að
verða öðrum að liöi og koma sjúklingum til bestu
mögulegrar heilsu.
; Læknar sem notið hafa menntunnar í mörgum
að bestu sjúkrastofnunum heims starfa hér að
vandasömum og sérhæfðum verkum og abrir sem
koma aö flóknu lækningaferli fylgja þeim eftir
hvað varðar kunnáttu og færni. Hátæknivædd
sjúkrahús með hámenntuðu og afburaðfæru
starfsfólki eru ekki á færi nema þeirra þjóba sem
lengst eru komn'ar í menntun og tæknivæðingu.
Því er ástæða til ab vera stoltur af því heilbrigðis-
kerfi sem hér er við lýði, þótt lengi megi sitthvað
að því finna.
Og kerfið gerir þaö ekki endasleppt við þá sem
snjallir læknar og hjúkrunarfólk hjálpa yfir örðug-
asta hjallann til að ná heilsu á ný eftir bágindin.
Endurhæfing á Reykjalundi er veigamikill hluti
að undirbúningi ab nýju og betra lífi og þar er
einnig valinn maður við hvert eitt starf, en þau
eru fjölbreyttari en talin verða í stuttri blaðagrein.
En þar er samankomið valið lið fiestra eða allra
heilbrigbisstétta og eru þar sérmenntaðir sjúkra-
þjálfarar og íþróttakennarar meðtaldir.
En skuggi hvílir þó yfir meöferð og vistunum
hjá því hjá því góða fólki sem hér er minnst á að
verðleikum. Samtímis því að njóta alls hins besta
sem íslenskt heilbrigðiskerfi býður upp á og fara
fyrirhafnarlítið, nánast sem á færibandi, í gegnum
háþróaðan lækningaferil sem skilar undraverðum
árangri, berast nánast í síbylju fréttir af skerðingu
á heilbrigðisþjónustu.
Sjúkradeildum er lokað og það sker í eyru þegar
þuldar eru upplýsingar um að biðlistar eftir aö-
gerðum lengjast og jafnvel að loku sé fyrir það
skotið að margir þeirra sem þurfa á lækningamætti
nútímans aö halda séu dæmdir úr leik af einhverj-
_______________ um ástæðum.
Sjúklingum er skipað í for-
gangsrabir eftir ástandi og eðli
veikindanna og þannig fara
margir á mis við að nauðsynlegar
abgerðir séu gerðar í tæka tíö. Eða
hitt að fólk þarf að búa við vonda
heilsu og jafnvel þjáningar svo og
svo lengi áður en röðin kemur að
því að okkar góbu spítalar og frá-
bæru læknar og hjúkrunarlið geti
sinnt því.
Eilífðarfátækt?
Allt stafar þetta ráðslag af peningaleysi. Það er
eins og að íslendingar ætli aldrei að rísa upp úr fá-
tæktinni. Síbyljan um vanda heilbrigðiskerfisins
er öll sprottin af einni og sömu rót, það þarf að
spara hér og spara þar og svo er hagrætt út og suð-
ur og þuldar upp tölur um að svo og svo mikið sé
hægt að hagræða meö því að skjóta sjúklingum út
fyrir dyrastaf stofnana. Og aðar abstrakttölur eru
þuldar um ab þetta eða hitt í spítalarekstrinum sé
orðið dýrara en naumar fjárhagsáætlanir gerðu ráb
fyrir.
Minna ber á samantekt og nákvæmum upplýs-
ingum um allan þann gífurlega ávinning sem ein-
staklingar og þjóðin öll hefur af fullkomnu og vel
virku heilbrigöiskerfi. Og ekki má gleyma þeirri ör-
yggiskennd sem góð sjúkraþjónusta hlýtur að
vekja í brjósti hvers manns, hvort sem hann kenn-
ir sér meins eða þykist alheilbrigður.
Heilsuleysið er dýrast
Vel er hægt aö færa haldgóð rök fyrir því að ís-
lendingar búi viö fullkomnari heilbrigbisþjónustu
en allar aðrar þjóbir, eins og læknirinn sem vitnað
er til Iþér í upphafi hélt fram. Sá er hér pikkar á
tölvu getur lagt fram eigin skrokk því til sönnunar
og það sem ekki er minna um vert, hlýjar hugsan-
ir og góðar endurminningar um alla þá sem þar
komu ajð verki á einn hátt eba annan.
En ekkert er fullkomið í heimi hér og lengi má
gott bæjta. Að vita af sjúkum og hrjáðum sem hægt
er að la^kna eða lina þjáningar ef ekki lægi svona
mikið við aö spara eyrinn, er heldur dapurt til um-
hugsunár samtímis því að maður hrósar happi yf-
ir eigih gæfu, ab fá að sannprófa tæknivædda
snilld láeknavísindanna og umhyggju þeirra sem
henni kunna ab beita.
Að viðhalda heilbrigði og að lækna sjúka er
meira virði en svo að viövarandi nudd um sparn-
að og hagræöingu sé sæmandi þjóð sem hefur all-
ar aðstæður til að sanna fyrir sjálfri sér og öðrum
að íslenskir læknadómar og heilbrigöiskerfi beri af
öðrum í hörðum heimi.
Og svo eiga menn aö venja sig af ab kvarta yfir
dýrum spítölum og þjónustunni sem heilbrigöis-
stéttirnar veita.
Hún á að vera dýr, jafn dýrmæt sem hún er.
Heilsuleysið er margfalt dýrara. ■