Morgunblaðið - 02.01.2006, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 2. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í VIÐHORFSPISTLI Kristjáns
G. Arngrímssonar á bls. 36 í Morg-
unblaðinu 20.12. 2005, undir yfir-
skriftinni „Rætt um flugvöll“, er
reynt að afgreiða umræðu um borg-
arskipulag, Vatnsmýri og sjúkraflug
með „vísindalegum“ aðferðum. Höf-
undi verða á nokkrar
alvarlegar yfirsjónir.
Greining höfundar á
„meginrökum“ málsins
er röng og samanburð-
arfræðin út í hött.
Hann vanrækir það,
sem skiptir þó mestu,
hann magntekur ekki
það, sem borið er sam-
an heldur fjallar um
einstaka þætti málsins
líkt og í stykkjatali.
Meginsjónarmið
Vatnsmýrarmálsins
eru aðeins tvö, hvort í
mýrinni sé flugstarfsemi eða mið-
borgarbyggð. Það hvort flugið fari
t.d. til Keflavíkur eða í Mosfellsbæ
er framkvæmdaratriði, sem nú er
m.a. til skoðunar í hagrænni úttekt
ríkis og borgar.
Sú ályktun höfundar að sam-
gönguráðuneytið telji „æskilegast“
að flugvöllurinn hverfi úr Vatnsmýr-
inni er auðvitað röng. Samgöngu-
ráðherra hraðar nú framkvæmdum
við Sundabraut (8,0 milljarðar kr.,
eyrnamerktir Leið III) til að opna
ný byggingarsvæði í Mosfellsbæ
(15.000 íbúar), Úlfarsfelli (25.000
íbúar), Gufunesi (5.000 íbúar) og
Geldinganesi (10.000 íbúar) og léttir
þannig þrýstingi af Vatnsmýr-
arsvæðinu, sem byggingarlandi.
Lokið er færslu Hringbrautar (1,5
milljarðar kr.) svo tengja megi Hlíð-
arfót (0,5 milljarðar kr.) sem að-
komuleið að fyrirhugaðri flugstöð
(1,7 milljarðar kr.) við nýjan flugvöll
í Vatnsmýri (2 milljarða kr.), sem
heilbrigðisyfirvöld vilja að standi við
gafl fyrirhugaðs hátæknisjúkrahúss
við Hringbraut (40–60 milljarðar
kr.), sem sagt er að sé líklega óþarft,
alla vega ótímabært og örugglega á
röngum stað.
Þannig glata Reykvíkingar 11 ha.
byggingarlandi undir Hringbraut
(20 milljarðar kr.), 14 ha. lóðum und-
ir LSH (6,0 milljarðar kr.) og 14 ha.
byggingalandi undir flugstöð (20,0
milljarðar kr.). Kjósendur í Reykja-
vík eru ekki spurðir og hinir kjörnu í
borgarstjórn pukrast með þessi mál.
Pistlahöfundur virðist ekki skilja
að borgin er rammi um allt líf íbú-
anna, að skipulag hennar ræður
mestu um heilbrigði, menntun, sam-
félag, lýðræði, efnahag og menn-
ingu, að Ísland er borgríki með rösk
60% landsmanna á höfuðborg-
arsvæðinu og önnur 20% innan
klukkustundar akstursfjarlægðar.
Með skilvirku borg-
arskipulagi án flug-
vallar í Vatnsmýri má
stöðva stjórnlausa út-
þenslu byggðar. Með
því að byggja borgina
inn á við næstu 20 ár
skapast ábati á flestum
sviðum. M.a. verður
akstur a.m.k. 40%
minni en ella og um-
ferðarslysum fækkar
þá að sama skapi. Mið-
að við meðalfjölda slysa
í Reykjavík 2002–2004
gæti látnum þá fækkað
úr u.þ.b. 2 í 1 á ári, stórslösuðum úr
u.þ.b. 30 í 18 og minna slösuðum úr
u.þ.b. 400 í 240. Árlegur sparnaður
af lægri aksturskostnaði og minni
tímasóun á höfuðborgarsvæðinu
næmi um 90 milljörðum kr. eða
250.000.000 kr. á dag.
Uppsafnaður sparnaður af akstri
næstu 20 ár gæti jafngilt um 1.800
milljörðum kr. og árlegur ábati verið
á við þrjú til fimm álver Alcoa á
Reyðarfirði. Og áhættan væri engin,
stofnkostnaður enginn og umhverf-
isspjöll minni en engin, þ.e. um-
hverfisáhrif væru jákvæð. Upp-
safnað tjón vegna flugvallar í
Vatnsmýri sl. 60 ár nemur a.m.k.
svipaðri upphæð eða um 1.800 millj-
örðum kr.
Ábati af bættri borgarmenningu,
betra borgarumhverfi, skilvirkari
rekstri heimila, fyrirtækja og sveit-
arfélaga, öflugra lýðræði og betri
menntun og heilsufari íbúa í vel
skipulagðri borg er auk þess gríð-
arlegur.
Tímasparnaður flugfarþega af
innanlandsflugi í Vatnsmýri fremur
en í Keflavík nemur um 150 mann-
árum á ári en tímasparnaður borg-
arbúa í umferðinni, ef 42.000 íbúar
og störf eru í Vatnsmýri fremur en í
Úlfarsfelli, er um 26.000 mannár á
ári og verðmæti Vatnsmýrarsvæð-
isins þá 200 milljarðar kr.
Þar af eru um 90 milljarðar kr.
fyrir lóðir. Ríkið á um þriðjung
þessa lands og gæti því sett 10 millj-
arða í nýjan innanlandsflugvöll í
jaðri höfuðborgarsvæðisins, allt það
fjármagn, sem þarf til að stórbæta
öryggis- og sjúkraflug með tilheyr-
andi bráðaviðbúnaði á landsbyggð-
inni og sent landsbyggðarbúum af-
ganginn í pósti.
Hollvinir íslensks flugs ættu að
leggja hönd á plóg við að finna fram-
tíðarlausn á flugrekstri á eða við höf-
uðborgarsvæðið. Flugstarfsemi í
Vatnsmýri á sér að sjálfsögðu enga
framtíð enda er fórnarkostnaðurinn
um einn milljarður kr. á mánuði ef
reiknað er með 6% vöxtum af
bundnu fé.
Umræður um sjúkraflug einkenn-
ast af órökstuddum fullyrðingum.
Og þegar spurt er kemur í ljós að
heilbrigðisyfirvöld vita í raun mjög
lítið annað en að sjúkraflug kostar
innan við 100 milljónir króna á ári.
Ljóst er að það gæti hæglega verið
mun betra.
Af þeim sökum þarf að setja upp
heildstæða áætlun um bestu hugs-
anlega lausn á öryggis- og sjúkra-
flutningum á Íslandi, m.a. um þyrl-
ur, flugvélar og bráðaviðbúnað í
öllum landshlutum. Fjármagnið,
sem til þarf, liggur nú bundið undir
flugbrautum í Vatnsmýri.
Áköfum hollvini Reykjavík-
urflugvallar rötuðust sönn orð á
munn í Kastljósi RÚV nýlega, að
það væru fyrstu mínúturnar, sem
skiptu sköpum fyrir bráðveika og
stórslasaða. Heildarflutningstími
sjúklings um Akureyrar- og Reykja-
víkurflugvöll að Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi er nú um 85 mín-
útur (30+45+10=85) en yrði um 92
mínútur um Miðdalsheiði
(30+42+20=92) og um 110 mínútur
um Keflavík (30+50+30=110).
Rætt um höfuðborg
Örn Sigurðsson svarar
Viðhorfspistli Kristjáns G.
Arngrímssonar um Reykjavík-
urflugvöll og skipulagsmál
’Með skilvirku borgar-skipulagi án flugvallar í
Vatnsmýri má stöðva
stjórnlausa útþenslu
byggðar. Með því að
byggja borgina inn á við
næstu 20 ár skapast
ábati á flestum sviðum.‘
Örn Sigurðsson
Höfundur er arkitekt.
VIÐ ÁRAMÓT er sjálfsagt að
setja skýr markmið, ekki síst þar
sem ræðst innan sex mánaða hver
fer með völdin í höfuðborg Íslands.
Sigur okkar jafnaðarmanna og fé-
lagshyggjufólks í
kosningunum í vor
byggist á þeim
grunni sem skapað
hefur borginni góð
sóknarfæri í framtíð-
inni.
Reykvíkingar eiga
kröfu á því að geta
valið kost sem sækir
fram með sömu hug-
sjónir og hingað til
hafa ráðið för, afl
sem þekkir og nýtir
þau tækifæri sem
eru í augsýn. Til að
kjósendur geti fylkt
sér um framboð okk-
ar þarf að tjá með
skýrum hætti hvern-
ig við færum hug-
sjónir í framkvæmd.
Forystusveit okkar
þarf að temja sér
stjórnmál á manna-
máli, og færa fólki
trúna á að við getum
það sem við segjum.
Þar tala reynsla og
hæfni skýrast.
Það sem fólkið vill
er okkar vilji
Við heiðrum sömu
grundvallarsjón-
armið og þorri borg-
arbúa: Við trúum á
manngildi, jöfn tæki-
færi og getu til að skapa mann-
væna, nútímalega og fallega borg.
Borg sem laðar að fólk, fyrirtæki
og fjármagn til að skapa líf, auð og
velsæld. Þessari grundvallarhug-
sjón ljáum við inntak með skil-
greindum markmiðum sem hægt
er að hrinda í framkvæmd:
1) Metnaður í
skólamálum
Að borgin reki þrjú gjaldfrjáls
skólastig, leikskóla, grunnskóla og
taki ábyrgð á framhaldsskóla af
ríkinu. Þetta síðastnefnda er tíma-
bært markmið, við sýndum hvað
hægt er að gera þegar grunnskól-
inn kom til sveitarfélaganna. Sam-
felld námsbraut frá leikskóla til
framhaldsskóla gefur færi á
sveigjanleika og samstarfi skóla-
stiga, mismunandi hraða nemenda
og órofinni forvarnarvinnu gegn
brottfalli og vímuefnaneyslu.
Við getum tryggt að sjálfstæðir
og fjölbreyttir skólar séu á heims-
mælikvarða.
Áhrif forráðamanna barna verði
aukin með stefnumarkandi skóla-
sáttmála þar sem nemendur, for-
eldrar og starfsfólk setja sam-
eiginleg markmið um nám og
forvarnir. Starfsfólk skóla fái ríku-
legt svigrúm til nýsköpunar. Stétt-
laus skóli í heimahverfi sé grund-
vallarstoð menntastefnunnar.
Að umönnun barna verði tryggð
frá fæðingarorlofi til leikskóla, og
að á öllum skólastigum verði nám,
íþróttir og frístundastarf hluti af
samfelldum skóladegi. Þessi þróun
er nú hafin með einsetningu skóla
og mötuneytum. Hér bíður næsta
stóra skrefið.
2) Samkeppnishæf borg
með glæsta framtíð
Við viljum að í Vatnsmýrinni
verði glæsilegt miðborgarsvæði 21.
aldar. Við munum efla samráð í
skipulagsmálum og skapa fram-
sæknum fyrirtækjum umhverfi
sem þau þarfnast svo þau laði að
gott fólk til að skapa auð og störf.
Borgin þarf að vinna enn betur og
markaðssetja sig erlendis sem líf-
vænlegan stað þar sem fyrirtæki
og fólk vill búa. Við eigum að leita
lausna um flugvallardeiluna, en
hún má ekki yfirskyggja þá miklu
möguleika sem felast í nýrri mið-
borg við hlið þeirrar gömlu í Kvos-
inni. Eitt af því sem tryggja verð-
ur eru greiðar
samgöngur úr miðbæ
Reykjavíkur við milli-
landaflugvöll – sem er
lykilatriði fyrir sam-
keppnishæfni borg-
arinnar.
Reykjavík verður að
vera alþjóðleg menn-
ingarborg og jafnast á
við framsæknar er-
lendar borgir í lífs-
gæðum bæði er varðar
mannlíf og hollt um-
hverfi. Stórhugur og
metnaður á að ná til
margra þátta í senn:
Ný tónlistar- og ráð-
stefnuhöll verði vett-
vangur heimsviðburða,
á sama tíma og borgin
er til fyrirmyndar í
málefnum innflytjenda
og býður víðtæka þjón-
ustu öllu fólki svo jafn-
ast á við samkeppn-
isborgir erlendis.
3) Þjónusta,
áhrif og val um
ólíka kosti
Borgin taki við
heimahjúkrun og þjón-
usta við aldraða verði
sem mest á einni
hendi, öflug og heild-
stæð, í samræmi við
ólíkar þarfir og vilja
eldri borgara. Öldrunarþjónusta er
skipulagsvandamál í dag: hún er á
forræði of margra sem vinna illa
saman. Við viljum kalla borgarbúa
til beinna áhrifa um það sem gerist
í grenndarsamfélaginu með því að
styrkja ýmis hverfafélög í sam-
vinnu við þjónustumiðstöðvar
borgarinnar og fela þeim verkefni
sem varða öryggi, umferð og um-
hverfi. Við viljum að borgin tryggi
fjölbreytt framboð af búsetumögu-
leikum sem henta ólíkum lífsstíl
fyrir fólk á öllum aldri. Þetta mál
snýst ekki um lóðir, af þeim verð-
ur nægt framboð á næstu árum;
fólkið vill kjósa sér lífsstíl og um-
hverfi í samræmi við óskir. Þarna
er fjölbreytni lykilorð, um stað,
um stærð, um verð.
4) Að Reykjavík
beiti afli sínu
Reykjavík á að taka forystu um
þróunaráætlun fyrir samfellt
byggðasvæði frá Hvítá í Borg-
arfirði til Hvítár í Árnessýslu þar
sem nú eru að skapast ný sókn-
arfæri með samfelldri byggð. Hér
verður einn vinnumarkaður og
menningarheild þar sem sam-
göngur eru forgangsatriði. Þetta
hraðvaxtarsvæði Íslands má ekki
vera hornreka ráðamanna, hér
þarf sterka forystu borgarinnar.
Að Samfylkingin
skýri sjálfsmynd sína
Við Samfylkingarfólk og allir
aðrir sem trúa því að hægt sé að
ná fram þessum góðu markmiðum
ásamt öðrum eigum að geta unnið
góðan sigur í vor með því að
mynda öfluga heild. Þá þarf þetta:
Forystufólk sem hefur hæfnina til
að miðla þessum hugmyndum á
þann hátt að Reykvíkingar geri
þær að sínum – og vilji ljá afl með
atkvæði sínu svo þær nái fram að
ganga. Þá gilda traust og trúverð-
ugleiki.
Gleðilegt nýtt
kosningaár
– til sigurs
Stefán Jón Hafstein fjallar um
málefni Reykjavíkurborgar og
stefnu Samfylkingarinnar
Stefán Jón Hafstein
’Við Samfylk-ingarfólk og all-
ir aðrir sem trúa
því að hægt sé
að ná fram þess-
um góðu mark-
miðum ásamt
öðrum eigum að
geta unnið góð-
an sigur í vor
með því að
mynda öfluga
heild.‘
Höfundur er oddviti Samfylkingar-
innar í borgarstjórn Reykjavíkur.
FRÁ og með ársbyrjun 2006 bera
allar umbúðir úr pappa, pappír og
plasti úrvinnslugjald samkvæmt
lögum. Gjaldið sem
innheimtist er nýtt
til að greiða fyrir
endurvinnslu um-
búðaúrgangs.
Úrvinnslugjaldi
er ætlað að skapa
hagræn skilyrði
fyrir endurnýtingu
og endurvinnslu úr-
gangs til að draga
úr því magni sem
fer til endanlegrar
förgunar. Úr-
vinnslugjald er lagt
á vörur sem hafna í
almennu sorpi þar sem nauðsyn er
á að ná úrganginum úr almennu
sorpi og safna honum sérstaklega.
Sem dæmi má nefna spilliefni, sem
ekki má urða vegna meng-
unarhættu. Nú bætast við umbúðir
þar sem Íslendingar hafa gengist
undir Evrópukröfur um að end-
urvinna hluta af umbúðaúrgangi.
Úrvinnslugjald er hugsað sem hvati
til að koma flokkun og söfnun á úr-
ganginum af stað.
Lágmörkum notkun umbúða
og flokkum úrgang
Umbúðir eru nauðsynlegar til að
vernda vörur í flutningum og þær
auka hreinlæti, geymsluþol og ör-
yggi matvæla. Besta leið-
in fyrir framleiðendur til
að lækka gjaldið er að
minnka magn umbúða
eins og kostur er án þess
að það bitni á gæðum vör-
unnar. Gjaldið er þannig
hvati til að minnka magn
umbúða sem fer á mark-
að.
Þar sem gjaldið rennur
til úrvinnslu umbúða
skapast möguleiki á eft-
irmarkaði með þessa teg-
und af úrgangi. Vænta
má lækkunar á förg-
unarkostnaði til þeirra fyrirtækja
sem flokka úrgang á réttan hátt.
Gjaldið er því hvati til að bæta með-
höndlun sorps.
Undirbúningur góður
Undirbúningur álagningarinnar
hefur staðið yfir í nokkurn tíma og í
sumar var unnið að útfærslu á inn-
heimtu gjaldsins til að það yrði sem
einfaldast í framkvæmd fyrir at-
vinnulífið. Skipuð var sérstök verk-
efnastjórn með fulltrúum Úr-
vinnslusjóðs, Samtaka iðnaðarins,
Félags íslenskra stórkaupmanna,
SVÞ – Samtaka verslunar og þjón-
ustu, Landssambands íslenskra út-
vegsmanna, Tollstjóra og tollmiðl-
ara. Álagning gjaldsins er í
samræmi við mengunarbótaregluna
sem merkir að kostnaður vegna
mengunar er borinn af þeim sem
menga.
Umbúðir eru notaðar víða og því
varðar álagning úrvinnslugjalds á
umbúðir marga í atvinnulífinu.
Undirbúningur hefur staðið hjá fyr-
irtækjum um nokkurt skeið og sé
frekari upplýsinga þörf er bent á
vefsetur SI og Úrvinnslusjóðs.
Úrvinnslugjald – hvati til
að endurvinna úrgang
Bryndís Skúladóttir
fjallar um úrvinnslugjald ’Álagning gjaldsins er ísamræmi við meng-
unarbótaregluna sem
merkir að kostnaður
vegna mengunar er bor-
inn af þeim sem menga.‘
Bryndís Skúladóttir
Höfundur starfar hjá Samtökum iðn-
aðarins og sat í verkefnastjórn við
undirbúning framkvæmdar laga um
úrvinnslugjald.