Réttur - 01.01.1969, Page 5

orkuvopnum, og það gereyðingartæki var
talið hornsteinn bandalagsins; með því að
hampa kjarnavopnum var talið að bandalagið
gæti komið vilja sínum fram. Þessi aðstaða
breyttist þegar Sovétríkjunum tókst að fram-
leiða kjarnorkusprengjur. Því næst urðu stór-
veldin tvö svo til jafnfljót að framleiða vetn-
issprengjur sem hafa þann tortímingarmátt
að kjarnorkustyrjöld mundi hafa í för með
sér gereyðingu heimsbyggðarinnar; einnig
urðu stórveldin næsta jafnfljót að framleiða
litlar kjarnorkuhleðslur sem unnt er að nota
á vígvöllum í svokölluðum takmörkuðum
styrjöldum. Næsta gerbreyting varð þegar
Sovétríkin sendu á loft fyrsta gervitungl sitt.
Þá kom í ljós að þau höfðu tryggt sér mikla
yfirburði í eldflaugasmíði og að meginland
Ameríku var nú ekki lengur óhult ef til styrj-
aldar kæmi, en það er að sjálfsögðu mjög
örlagarík staðreynd á sviði alþjóðamála.
Bandaríkin hófu síðan sókn á þessu sviði,
náðu Sovétríkjunum í eldflaugagerð og kom-
ust fram úr þeim. Þessu næst gerðist það að
stórveldunum báðum tókst að koma all-lang-
drægum eldflaugum fyrir í kafbátum, en sú
aðgerð gerir það óframkvæmanlegt að koma
í veg fyrir kjarnorkuárás með því að eyði-
leggja kjarnorkusprengjurnar áður en þær eru
sendar af stað. Arásarstöðvarnar eru nú dreifð-
ar um hnöttinn allan og eru aldrei á sama
stað stundinni lengur. I þessu sambandi er
vert að minna á að Bretland, Frakkland og
Kína hafa nú hafið framleiðslu á kjarnorku-
vopnum og eldflaugum, en tugir annarra
ríkja hafa fjárhagslegt og tæknilegt bolmagn
til þess að leggja inn á sömu braut.
Þessar staðreyndir hafa haft afar djúpstæð
áhrif á þróun alþjóðamála síðustu tvo áratugi,
og einnig okkur ber að vega þær og meta
í stað þess að ástunda almennt orðagjálfur um
frið og lýðræði. Breytingarnar á hernaðar-
tækni og þar með valdi hafa einnig umbylt

alþjóðlegum stjórnmálum á þessu tímabili.
I upphafi Atlanzhafsbandalagsins stóðu stór-
veldin andspænis hvort öðru sem algerir and-
stæðingar og því næst hernaðarbandalög þau
sem stórveldin stofnuðu hvort um sig. Þau
viðhorf hafa verið að breytast æ meir að
undanförnu, eftir að leiðtogum stór-
veldanna varð ljóst að styrjaldarátök þeirra í
milli myndu færa hvorugum sigur, aðeins
leiða til allsherjar tortímingar. Svokölluð
friðsamleg sambúð hefur tekið að þróast
leynt og ljóst, en grundvöllur hennar er skipt-
ing heimsins í áhrifasvæði. Stórveldin stefna
sameiginlega að því að verða einskonar al-
þjóðalögregla, ráða hvort fyrir sínum heims-
hluta, og þau beita sér sameiginlega gegn
því að fleiri ríki nái því valdi á kjarnorku-
vopnum að þau geti orðið hlutgeng í sam-
skiptum við risana. Það er þessi valdstefna
sem leitt hefur til vaxandi óróleika innan
áhrifasvæða beggja stórvelda á undanförnum
árum, vaxandi klofnings jáfnt austan tjalds
sem vestan. Ríki og þjóðir eiga að vonura
erfitt með að sætta sig við það framtíðarhlut-
skipti að verða að lúta boðum og bönnum
hinna kjarnorkuvæddu þursa. Skiptingin í á-
hrifasvæði milli stórveldanna er mislangt
komin í ýmsum heimshlutum. I Evrópu er
hún næsta skýr og grundvöllur hennar það
5