Fréttablaðið - 17.03.2009, Blaðsíða 12

12 17. mars 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Rétt áður en útrásin hófst fyrir alvöru og almenn velmeg-
un hér á landi varð meiri en áður
hafði þekkst, mátti öðru hvoru
lesa í blöðum og heyra í umræðu-
þáttum vandlætingu á því að
verja almannafé til samgöngu-
mannvirkja og annarra fram-
kvæmda vegna fámennra byggð-
arlaga víða um land. Í fersku
minni er yfirlætislegur skæting-
ur um að þetta fólk geti bara flutt
suður! Þar sé hvort sem er öll
þjónustan.
Þegar góðærið gekk í garð og
bankar og sjóðir fóru að bjóða
áður óþekkta fyrirgreiðslu þögn-
uðu þessar raddir, nýtt gildismat
varð til. Í stað þess að safna allt
árið fyrir sumarleyfi á sólar-
strönd eða bíltúr um Evrópu var
skroppið í helgarferð til útlanda,
jafnvel oft á ári. Síðan byggðu
menn sér sumarhús og nutu þess
að vera úti í íslenskri náttúru.
Þessi hús eiga lítið sameiginlegt
með fyrri tíma sumarbústaða
og eru í raun annað heimili fjöl-
skyldunnar. Margir festu kaup á
jörðum, ekki aðeins á Suður- og
Vesturlandi, heldur úti um allt
land. Þetta eru mikil lífsgæði, en
til þess að fólkið geti notið þess
að eiga tvö heimili og ferðast um
landið þurfa samgöngur og þjón-
usta að vera viðunandi. Alls stað-
ar. Ekki bara á suðvesturhorninu.
Frumkvæði og kraftur
Við Íslendingar lítum almennt svo
á að vegna fámennis þjóðarinnar
sé hver einstaklingur mikilvæg-
ari en ella. Meira muni um hvern
mann en í milljóna samfélagi.
Síbreytilegt veðurfar og sveifl-
ur í afkomu í gegnum tíðina hafa
kennt okkur að ekkert er í hendi
nema um stundarsakir. Það hefur
líka kennt okkur að nýta tæki-
færið þegar þau gefast og bjarga
okkur sjálf.
Menn hafa því oft gert nán-
ast ómögulega hluti af því að þeir
vissu ekki að það var ekki hægt.
Það er áreiðanlega einsdæmi að
300.000 manna samfélag eigi jafn-
mikinn mannauð í alhliða mennt-
un, listum og athafnalífi. Fólk með
skapandi hugsun og sjálfstraust til
að taka frumkvæði og skapa sér
sérstöðu bæði í atvinnulífi, menn-
ingu og félagslífi.
Það segir sig sjálft að hver ein-
staklingur, hvert starf, frum-
kvæði og kraftur er hvergi
mikilvægara en í fámennum
byggðarlögum. Einn duglegur
útgerðarmaður hefur oft ráðið
úrslitum um afkomu á slík-
um stöðum, en önnur hlutverk á
staðnum þurfa líka að vera vel
skipuð.
Pósthúsið burt
Á nýliðnum árum hefur öðru
hvoru verið tæpt á því að flytja
afmarkaða opinbera starfsemi út
á land. Um þetta er ekki rætt eins
og spennandi tengingu við lands-
byggðina heldur nokkurs konar
Rauða kross-verkefni. Um leið
og það er bæði sjálfsagt og góðra
gjalda vert að opinber starfsemi
sem varðar þjóðina alla séu víðar
en í Reykjavík, er ekki síður mik-
ilvægt að bæir og þorp haldi sjálf-
stæði sínu og reisn eftir því sem
kostur er. Fólkið þar sækir sjálfs-
mynd í umhverfið sitt og athafn-
ir ekki síður en fólk í þéttbýli. Á
þessu er hreint ekki alltaf skiln-
ingur. Ítrekað eru teknar ákvarð-
anir við skrifborð í höfuðstaðnum
um þjónustu á þessum stöðum án
nokkurs samráðs við þá sem þar
hafa lifað og starfað alla ævi.
Þegar tveir menn birtust prúð-
ir og huggulegir á pósthúsinu á
Seyðisfirði í janúarlok til að segja
starfsmönnum að ákveðið hefði
verið að loka pósthúsinu og færa
starfsemina yfir í Landsbankann
kom það eins og þruma úr heið-
skíru lofti. Þrír vinna á pósthús-
inu, þar af kona sem ber út póst-
inn, hjólar brosmild með hann um
bæinn í öllum veðrum. Mennirnir
frá Reykjavík sögðu að lokað yrði
1. apríl. Ekki færi starfsfólk með í
Landsbankann, en stúlkan á hjól-
inu yrði ráðin áfram. Að því búnu
fóru þeir á fund bæjarstjórans
með sömu tíðindi.
Efnt var til kröftugra mót-
mæla í bænum, fólk á Seyðisfirði
á erindi í pósthúsið sitt alla daga
og Norræna kemur vikulega stór-
an hluta ársins. En í Reykjavík
sitja menn og mæla kílómetrana
frá Egilsstöðum til Seyðisfjarðar
og finnst ekki stórmál þótt Seyð-
firðingar þyrftu að sækja póstinn
sinn þangað, rétt eins og þetta sé
rennifæri allan ársins hring.
Þegar þetta er skrifað, 16.
mars, hefur ekki komið lífsmark
frá póstinum í Reykjavík. Hvorki
viðbrögð við mótmælum, né skila-
boð til starfsmanna um hvern-
ig umskiptin eiga að fara fram.
Kannski finnst þeim sem hér ráða
ferð óþarfi að sýna starfsmönnum
í litlum bæ á Austurlandi almenna
kurteisi. Sem er misskilningur.
Mér er kunnugt um að þetta
er ekki einsdæmi í samskipt-
um við byggðarlög víða um land.
Gott væri ef hið Nýja Ísland sem
okkur er tíðrætt um myndi breyta
tilkynningum yfir í samstarf og
virðingu.
Fólkið í landinu
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Borg og sveit
Að skipta ófyrirséðu tjóni
UMRÆÐAN
Sigrún Elsa Smáradóttir skrifar um
verksamninga
Um árabil hafa styttri verksamningar Reykjavíkurborgar, OR og Faxaflóa-
hafna verið óverðtryggðir. Í desember und-
irritaði Reykjavíkurborg samning við Sam-
tök iðnaðarins (SI) um að bæta afturvirkt
óverðtryggða verksamninga. Nýlega sam-
þykkti svo meirihluti stjórnar OR og Faxa-
flóahafna að fylgja fordæmi Reykjavíkurborgar.
Fyrir því geta verið ákveðin sanngirnisrök að
aðilar skipti með sér ófyrirséðu tjóni þegar stór-
áföll ganga yfir eins og gerst hér. Samningurinn við
SI gengur þó mun lengra en að aðilar skipti ófyrir-
séðum kostnaði, því samkvæmt samningnum tekur
borgin á sig allan kostnað vegna þeirrar verðbólgu
sem telja má ófyrirsjáanlega þegar tilboðin voru
gerð. Samningurinn felur í sér að borgin verðbæti
verksamninga umfram ákveðinn grunn sem fer
stighækkandi eftir því sem líður á árið. Þannig eru
tilboð sem opnuð eru í febrúar verðbætt að fullu
umfram 4% en verðbólgan í febrúar var 6,8%. Borg-
in verðbætir samninga að fullu umfram 9% vegna
tilboða sem opnuð voru í júlí en þá var verðbólgan
13,6%. Þannig tekur borgin á sig allan
ófyrirsjáanlegan kostnað vegna verðhækk-
ana og rúmlega það.
Samanlagður kostnaður borgarinnar,
OR og Faxaflóahafna vegna verðbótanna
er rúmur milljarður króna, sem verk-
takar fá bætt afturvirkt vegna samninga
sem voru óverðtryggðir þegar gengið var
að þeim. Ef aðilar skiptu með sér ófyrir-
séðum kostnaði tækju verktakar á sig 500
milljónir á móti borginni. Verktakafyrir-
tækin berjast mörg í bökkum en það rétt-
lætir þó ekki að skattfé almennings sé notað til að
bæta þeim skaða afturvirkt með þeim hætti sem
hér er gert. Borgin gengur allt of langt og setur með
framferði sínu önnur sveitarfélög sem staðið hafa á
rétti sínum í mikinn vanda.
Það er afleitt hvað opinberum aðilum reynist auð-
velt að nota sameiginlega sjóði til að bæta öllum
öðrum en heimilum landsins það tjón sem hlotist
hefur af þeirri verðbólgu sem efnahagshruninu
hefur fylgt. Meðan ekkert er gert til að skipta tjón-
inu milli lánveitanda og heimila er algjörlega óþol-
andi að seilst sé í vasa almennings til að bæta öðrum
tjón langt umfram sanngirnissjónarmið.
Höfundur er borgarfulltrúi.
SIGRÚN ELSA
SMÁRADÓTTIR
Óuppfært forskot
Jón Bjarnason sigraði í forvali VG í
Norðvesturkjördæmi um helgina.
Gagnrýnt hefur verið að Jón hafði
einn frambjóðenda aðgang að
félagaskrá flokksins og hafi þannig
haft umtalsvert forskot á keppinauta
sína. Drífa Snædal, framkvæmdastjóri
Vinstri grænna, segir gagnrýnina ekki
eiga við rök að styðjast. Í samtali við
Vísi í gær sagði hún að þar sem fjöldi
manns hefði gengið til liðs við Vinstri
græna undanfarið væri félagaskráin
sem Jón hefði undir höndum
ekki nákvæm. Þetta er ódýr
afsökun; félagaskrá sem
þarfnast uppfærslu er betri
en engin. Jón hafði eftir sem
áður gott forskot á aðra
frambjóðendur, þótt það
væri ekki uppfært.
Hefði mjakað Merði upp
Nokkra undrun vakti á fulltrúaráðs-
fundi Samfylkingarinnar í Reykjavík,
þegar var verið að setja prófkjörs-
reglurnar, að konur lögðust gegn
tillögum ráðsins um jafnt kynjahlut-
fall í hverjum tveimur sætum. Jafna
kynjahlutfallið kom að mestu af sjálfu
sér upp úr prófkjörsreglunum, nema í
sætum 7 - 8, þar sem Steinunn Valdís
Óskarsdóttir og Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir enduðu. Hefði tillaga
fulltrúaráðsins náð fram að
ganga hefði Merði
Árnasyni verði ýtt
upp í áttunda sætið
og ráðherra jafn-
réttismála settur í
það níunda.
Styrkja eða storka?
Kolfinna Baldvinsdóttir bauð sig fram
í forvali VG í Kraganum en hafði ekki
erindi sem erfiði. Á bloggsíðu sinni
skýrir Kolfinna hvað hafi vakað fyrir
sér með framboði fyrir VG. Ólíkt þeim
sem ganga í stjórnmálaflokka til að
styrkja þá, virðist markmið Kolfinnu
vera að storka þeim. „Framboð mitt
var ögrun,“ skrifar Kolfinna, „ekki síst til
að láta í ljós mikla óánægju mína, og
jafnvel reiði, í garð Samfylkingarinnar.“
Þá var framboðið ögrun við Vinstri
græn fyrir að taka ekki á ESB-umræð-
unni, auk þess sem Kolfinna vildi ögra
sjálfri sér: „[É]g kaus að vinna með
„heiðingjunum“ frekar en fólki sem
þykist kunna faðir vorið, en fer aldrei
með það,” skrifar Kolfinna. Skyldi
hún verða bænheyrð.
bergsteinn@frettabladsins.is
Skoðaðu
Mín borg
ferðablað
Icelandair á
www.icelandair.is
N
ýjar reglur forsætisnefndar Alþingis um hags-
munaskráningu alþingismanna eru framfaraskref.
Reglurnar ná utan um fjárhagslega hagsmuni og
trúnaðarstörf utan þings en við smíði þeirra voru
hafðar til hliðsjónar sambærilegar reglur í Dan-
mörku og Noregi.
Eins og í þessum löndum munu íslensku þingmennirnir hafa
val um hvort þeir taka þátt í skráningu á upplýsingunum eða
ekki. Reglurnar taka gildi frá og með 1. maí og bíða því þeirra
sem ná inn á þing í kosningunum framundan.
Það verður athyglisvert að sjá hverjar heimturnar verða. Hing-
að til hafa alþingismenn almennt verið tregir til að upplýsa fjár-
hagsleg tengsl sín.
Síðastliðinn desember sendi til dæmis Fréttablaðið öllum
alþingismönnum fyrirspurn um hver kostnaðurinn hefði verið við
prófkjörsbaráttu þeirra og hvernig baráttan hefði verið kostuð.
Þrátt fyrir rúman svartíma skiluðu aðeins 25 svör sér í hús. Eftir
að fréttaskýring hafði birst um málið og áframhaldandi fyrir-
spurnir blaðsins, bættust við svör fimm alþingismanna til viðbót-
ar. Lokaniðurstaðan var því að innan við helmingur þingmanna
var tilbúinn að upplýsa um hugsanlega prófkjörsstyrki sem þeir
höfðu þegið frá fyrirtækjum, félögum eða einstaklingum.
Fulltrúar þáverandi stjórnarandstöðu brugðust reyndar flest-
ir ljúflega við fyrirspurn Fréttablaðsins. Allur þingflokkur VG
svaraði, líka allir þingmenn Frjálslynda flokksins og sex af sjö
þingmönnum Framsóknarflokksins.
Allt annað viðmót var hins vegar meðal þáverandi ríkisstjórnar-
flokka. Þingmenn Samfylkingarinnar hafa gjarnan talað hátt
um mikilvægi þess að hafa fjármál stjórnmálaflokka opin og
aðgengileg. Engu að síður varð uppskeran rýr úr þeirra röðum.
Aðeins helmingur þeirra sendi svör. Mótspyrnan við upplýsinga-
gjöfina var þó langmest meðal sjálfstæðismanna. Aðeins tveir af
25 þingmönnum flokksins svöruðu Fréttablaðinu.
Þetta voru óneitanlega athyglisverðar niðurstöður. Sérstaklega
í ljósi þess að þegar alþingismennirnir voru beðnir um prófkjörs-
upplýsingarnar var gríðarleg umræða í þjóðfélaginu um nauðsyn
þess að öll spil yrðu lögð á borðið, bankaleynd jafnvel afnumin og
möguleg hagsmunatengsl gerð eins gegnsæ og mögulegt væri.
Þremur mánuðum síðar hefur síður en svo slaknað á þeim kröf-
um. Má reyndar líta svo á að reglur forsætisnefndar Alþingis séu
beinlínis viðbragð við þeirri heitu umræðu.
Reglurnar eru skynsamleg viðleitni til að draga úr þeirri
almennu tortryggni sem er ríkjandi. En betur má ef duga skal.
Athafnalíf landsins er að stórum hluta komið inn á áhrifasvæði
stjórnmálamanna og það er risavaxið hagsmunamál að sem
minnstur vafi leiki á um ákvarðanir þeirra.
Forsætisnefnd boðar að reglurnar verði endurskoðaðar og
gerðar að lögum fyrir 1. desember. Við þá vinnu er skynsamlegt
að líta til Bretlands. Þar er einnig krafist upplýsinga um eigur
maka þingmanna, og þeir um fram allt skyldugir til að veita upp-
lýsingarnar.
Skynsamleg hagsmunaskráning.
Tregir
alþingismenn
JÓN KALDAL SKRIFAR