Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.2006, Blaðsíða 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 4. febrúar 2006
Leikstjórinn Andrew Adamsonhefur tekið að sér að leikstýra
Chronicles of Narnia: Prince
Caspian, framhaldsmynd af vin-
sælu ævintýramyndinni Ljónið,
nornin og skápurinn, en myndirnar
eru gerðar eftir bókum C.S. Lewis.
Walt Disney-fyrirtækið tilkynnti
þetta í vikunni. Adamson leikstýrði
fyrstu myndinni auk Shrek og
Shrek 2 en fær talsvert hærri umb-
un fyrir verkið nú enda hefur
fyrsta Narníumyndin náð að hala
inn tæpar 640 milljónir bandaríkja-
dala á heimsvísu.
Adamson á jafnframt eftir að
framleiða og skrifa handritið að
framhalsmyndinni ásamt Chri-
stopher Markus og Steve McFee-
ley, sem einnig unnu að fyrstu
myndinni. Disney vonast eftir því
að tökur hefjist síðla þessa árs og
myndin verði frumsýnd um jólin
2007. Eins og með Harry Potter-
myndirnar er pressa á að drífa tök-
ur framhaldsmynda af áður en
stjörnurnar verða of gamlar fyrir
hlutverkin.
Adamson
vill vera trúr
sögu rithöf-
undarins. „Sagan segir frá sömu
börnunum og ferð þeirra aftur til
Narníu. Þar hafa 400 ár liðið en hjá
krökkunum hefur aðeins rúmlega
ár liðið hjá.
Þetta er mjög
tilfinningarík
saga því í lokin
verða tvö elstu
börnin að við-
urkenna að þau
séu of gömul til
að snúa aftur í
töfralandið. Þau
eru að kveðja
barnæsku
sína,“ sagði
hann.
Ekki er ljóst hvort hvíta nornin
(Tilda Swinton) snýr aftur en hún
var drepin á sannfærandi hátt í
upphaflegu myndinni. Börnin lenda
í ýmsu þegar þau reyna að hjálpa
Caspian krónprinsi í baráttu hans
við frændann Miraz, sem vill sjálf-
ur tróna yfir konungsríkinu. Börnin
koma aftur með goðsagnakenndar
verur Narníu en þeirra á meðal er
ljónið Aslan.
Adamson ætlar að taka einhvern
þátt í gerð þriðju myndarinnar, ef
til hennar kemur, en er þó ekki
viss um að hann hafi áhuga á leik-
stjórasætinu. „Mig langar að vinna
að fleiri en tveimur þemamynda-
flokkum á ævi minni,“ sagði hann.
  
Tökur eru hafnar á nýjustu kvik-myndinni um ævintýri njósn-
ara hennar hátignar, James Bond
(Daniel Craig), í Prag í Tékklandi
þrátt fyrir að ekki sé enn búið að
ráða í öll lykilhlutverk. Framleið-
endur myndarinnar, sem heitir
Casino Royale, leita enn nýrrar
Bond-stúlku og illmennis. Paul
Haggis, höfundur handritsins, sem
einnig skrifaði handritið að kvik-
myndinni Crash, viðurkenndi ný-
lega í viðtali við bandaríska dag-
blaðið Hollywood Reporter að enn
væri eftir að finna leikkonu í hlut-
verk Bond-stúlkunnar.
„Við erum að ræða við þrjár eða
fjórar stúlkur um þessar mundir.
Ég les um það í hverri viku að við
höfum fundið nýja Bond-stúlku. Við
það hringi ég í þá [framleiðendur
myndarinnar] en þeir segja ætíð:
Nei, fíflið þitt.“
Angelina Jolie, Rachel McAdams
og Thandie Newton hafa allar kom-
ið til greina í hlutverk hinnar kyn-
þokkafullu Vesper Lynd. Caterinu
Murino, fyrrum ungfrú Ítalíu, stóð
til boða fyrir nokkrum vikum að
leika hlutverkið en síðar var ákveð-
ið að hún fengi nokkru minna hlut-
verk í myndinni.
Erlendar
kvikmyndir
Paul Haggis
Tilda Swinton
Góð kvikmynd er aldrei of löng og lélegkvikmynd er aldrei nógu stutt,“ erhaft eftir Roger Ebert, einum helstakvikmyndagagnrýnanda heims, og
hittir í mark.
Samkvæmt gildandi stöðlum er „bíómynd í
fullri lengd“ (e. feature
film) sú sem mælist 3.000
fet eða 34 mínútur eða
lengri. Kvikmyndir undir
þessari lengd eru kallaðar
stuttmyndir. Hins vegar liggur í augum uppi
að þær eru fáar, ef nokkrar, bíómyndirnar í
fullri lengd nú orðið, sem mælast undir
klukkutíma í sýningu. Flestar eru vel yfir
þessari lengd og algengasta viðmiðunin hefur
verið að æskilegur sýningartími bíómyndar sé
um 90 mínútur.
Í árdaga helgaðist lengd kvikmynda af
praktískum atriðum á borð við tæknilega getu
tökuvéla og sýningarvéla. Meðallengdin mið-
aðist við eina spólu eða tíu mínútur í sýningu
en dæmi voru um myndir á fleiri en einni
spólu. Velgengni evrópskra mynda í lengri
kantinum, t.d. hinnar ítölsku Cabiria (1913),
sem er 123 mín. til 162 mín. að lengd eftir út-
gáfum, olli því að Bandaríkjamenn fóru að
lengja sínar myndir. Forystu um það, eins og
margt annað í framförum greinarinnar, hafði
D.W. Griffith, en stórvirki hans Birth Of a Na-
tion (1915) er allt frá 125 mín. upp í 190 mín.
að lengd. Undir lok fyrri heimsstyrjaldarinnar
höfðu lengri myndirnar að mestu tekið völdin
af þeim stuttu í sýningarsölunum og eftir því
sem töku- og sýningartækni fleygði fram urðu
erfiðleikar lengdarinnar úr sögunni.
Og þannig er það núna: Lengd kvikmyndar
er takmarkalaus af tæknilegum ástæðum.
Lengdartakmarkanir eru hins vegar enn í fullu
gildi af listrænum og/eða markaðslegum
ástæðum. Eða hvers vegna hafa menn svona
lengi reynt að halda sig við þessar 90 mínútur?
Hvað er svona merkilegt við 90 mínútur?
Kannski á sá sýningartími að duga til þess að
segja „venjulega“ sögu án þess að áhorfandinn
verði þreyttur í rassinum. Kannski nýtist sýn-
ingardagurinn bíóunum best fjárhagslega með
þessari lengd, þ.e. unnt er að koma fyrir með
góðu móti fjórum sýningum í röð. Kannski.
Þótt lengri myndir eigi sér fordæmi allt aft-
ur til fyrstu ára kvikmyndasögunnar, og sígild-
ur smellur á borð við Gone With the Wind/ Á
hverfanda hveli (1939) hafi verið 222 til 238
mínútur að lengd, er það núna seinni árin sem
einhvers konar lengdarbólga virðist hafa lagst
á kvikmyndagerðarmenn. Ef við skoðum
nokkrar helstu myndir í reykvísku kvikmynda-
húsunum þessa dagana kemur í ljós að nýja
Spielbergmyndin Munich er 164 mínútur eða
tvær klukkustundir og 44 mínútur, nýja Peter
Jacksonmyndin King Kong er 187 mínútur eða
þrjár klst. og sjö mín., Oliver Twist Polanskis
er 130 mín., Jarhead eftir Sam Mendes er 123
mín., Memoirs Of a Geisha er 145 mín., Broke-
back Mountain er 134 mín. og Pride and
Prejudice er 127 mín. Eru efnislegar eða list-
rænar forsendur fyrir þessari ofurlengd? Ég
segi fyrir mig að ég finn enga gilda réttlæt-
ingu þess að fá legusár undir síendurteknum
tæknisalíbunum risaapans. Sú endurgerð er
a.m.k. klukkutíma of löng. Snöggsoðin per-
sónusköpun í Spielbergmyndinni gerir raðaf-
tökur hennar spennusneyddar og vélrænar.
Þau myndrænu en geldu leiðindi sem kallast
Memoirs Of a Geisha eru þeim mun óbærilegri
sem myndin er lengi að ljúka sér af. Meira að
segja prýðilegt drama Angs Lee Brokeback
Mountain hefði haft gott af dálítilli trimmingu.
Um hinar skal ég ekki fullyrða.
Hitt má ljóst vera að egóbelgingur hefur
gripið um sig í leikstjórastéttinni vestra, sú
sannfæring að því lengri sem myndin er þeim
mun merkilegri sé hún og best sé að koma
áhorfendum í skilning um merkilegheitin með
því að þreyta þá. Þess vegna eru t.d. Ósk-
arsverðlaunamyndir yfirleitt firna langar og
trúlega má rekja „trendið“ til hins margverð-
launaða hlunks Titanic (1997) sem var 186 mín-
útur að lengd. Þessi veiki hefur enn ekki gripið
um sig meðal íslenskra leikstjóra. Strákarnir
okkar eru 85 mínútur, A Little Trip to Heaven
98 mínútur og Bjólfskviða er 103 mínútur, svo
nokkur dæmi séu tekin af nýlegum myndum.
Nú er ekkert að því að sitja undir þremur
tímum af tærri snilld, en ég á engar minningar
um slíka reynslu. Citizen Kane er 119 mínútur.
Það er mikil kúnst að gera langa sögu stutta
en minni að gera stutta sögu langa.
Sögu vil ég segja stutta
’Egóbelgingur virðist hafagripið um sig í leikstjóra-
stéttinni vestra …‘Sjónarhorn
Eftir Árna Þórarinsson
ath@mbl.is
K
vikmyndin Good night, and good
luck hlaut sex tilnefningar til
Óskarsverðlauna nú á dögunum,
þar á meðal sem besta myndin og
fyrir besta handritið. Þá var Dav-
id Strathairn tilnefndur fyrir
bestan leik í aðalhlutverki, en hann fer með hlut-
verk sjónvarpsmannsins Edwards R. Murrows.
Murrow sá um vinsæla fráttskýringaþætti um
miðja síðustu öld ásamt Fred Friendly, sem leik-
inn er af Clooney sjálfum í
myndinni. Þættirnir, sem
hétu See it now, voru á dag-
skrá sjónvarpsstöðvarinnar
CBS, en á þeim tíma var sjónvarpið enn fremur
nýtt fyrirbæri og margt af því sem sjónvarpað var
vakti mikla athygli. Eitt af því sem vakti athygli
var mál sem þeir Murrow og Friendly greindu frá
í þætti sínum, en þar sagði frá Milo Radulovich,
liðsmanni í bandaríska flughernum, sem var rek-
inn úr hernum í kjölfar þess að faðir hans og syst-
ir voru sökuð um að vera kommúnistar. Ásak-
anirnar voru byggðar á því að faðirinn, sem var
júgóslavneskur innflytjandi, var áskrifandi að
nokkrum dagblöðum frá Júgóslavíu til þess að
geta fylgst með gangi mála í heimalandinu. Ásak-
anir á hendur systur hans voru hins vegar til-
komnar vegna þess að hún þótti hafa of frjáls-
lyndar skoðanir. Murrow ákvað að fjalla um málið
í þætti sínum, þrátt fyrir mótmæli næstæðsta yf-
irmanns CBS, Sigs Mickelsons (leikinn af Jeff
Daniels), en Mickelson óttaðist að fréttin gæti
valdið miklu fjaðrafoki sem skaðað gæti sjón-
varpsstöðina.
Ásakanir á veikum grunni
Joseph McCarthy, öldungadeildarþingmaður frá
Wisconsin, var áhrifamikill maður í bandarísku
samfélagi á þessum árum. Hann var hvað þekkt-
astur fyrir að ásaka fjölda fólks í bandarísku sam-
félagi um að vera tengdan sovéska Komm-
únistaflokknum eða að hafa samúð með skoðunum
hans. Oftast var um að ræða ásakanir sem byggð-
ar voru á veikum grunni og í því sambandi var tal-
að um að McCarthy stundaði nornaveiðar, en síð-
an þá hafa ásakanir sem þessar einu nafni verið
nefndar McCarthyismi.
Murrow grunaði að McCarthy hefði haft eitt-
hvað með mál Radulovich að gera, og að hann
hefði jafnvel farið fram á að hann yrði rekinn.
Þátturinn fór í loftið og ekki stóð á viðbrögðum
frá McCarthy sem sakaði Murrow um að hylma
yfir með kommúnistum og hafa samúð með mál-
stað þeirra. Þessar ásaknir höfðu þó önnur áhrif á
Murrow en McCarthy hafði líklega vonast eftir
því Murrow efldist við mótlætið. Í kjölfar fundar
hans og Williams Paleys, forstjóra CBS á þessum
tíma (leikinn af Frank Langella), ákvað Murrow
að láta hart mæta hörðu og gerði því annan þátt
þar sem hann gagnrýndi McCarthy harðlega fyrir
starfsaðferðir hans, ekki síst aðferðir þær sem
beitt var við yfirheyrslur á hans vegum. Murrow
sagði að yfirheyrslurnar líktust helst ofsóknum og
að McCarthy dæmdi menn seka án nokkurra
sannana. Inn í þáttinn klippti Murrow upptökur
af ræðum sem McCarthy hafði haldið þar sem
hann sakaði hina og þessa um að vera komm-
únista, án þess að hafa fyrir því nokkrar sannanir.
Gagnrýnendur lofuðu þáttinn í hástert og kölluðu
hann meðal annars meistaraverk í gagnrýninni
fréttamennsku, sem alltof sjaldan sæist í sjón-
varpi.
Í kjölfarið bauð Murrow McCarthy að koma í
þáttinn til þess að svara fyrir sig. Öldungadeild-
arþingmaðurinn þáði boðið með því skilyrði að
andsvar hans yrði tekið upp fyrirfram, auk þess
sem hann fengi tíma til þess að undirbúa sig.
Nokkru síðar fór þátturinn með andsvörum
McCarthys í loftið, en þar hélt hann áfram að
saka Murrow um að tengjast kommúnistaflokkn-
um án þess að færa nokkur rök fyrir þeim ásök-
unum. Murrow svaraði fyrir sig í þættinum viku
síðar og neitaði þar staðfastlega öllum tengslum
við flokkinn. Í kjölfarið jókst gagnrýni á
McCarthy í fjölmiðlum til mikilla muna auk þess
sem vinsældir hans dvínuðu mjög samkvæmt
skoðanakönnunum. Öldungadeildin brá skjótt við
og ávítti McCarthy fyrir ásakanir í garð saklauss
fólks, og með því var stjórnmálaferill McCarthys
á enda.
Í dag er litið á Edward R. Murrow sem frum-
kvöðul í gagnrýninni og beinskeyttri frétta-
mennsku í Bandaríkjunum, en hann hefur veitt
fjölmörgum kynslóðum fréttamanna þar í landi
innblástur, og mun án efa halda því áfram um
ókomna tíð.
Clooney og nornaveiðarnar
Nýjasta kvikmynd leikarans og leikstjórans góð-
kunna George Clooney, Good night, and good
luck, verður frumsýnd hér á landi föstudaginn
17. febrúar. Myndin, sem byggð er á sönnum at-
burðum, fjallar um deilur sjónvarpsmannsins
Edwards R. Murrows og öldungadeildarþing-
mannsins umdeilda Josephs McCarthys, en deil-
urnar vöktu mikla athygli í Bandaríkjunum
snemma á 6. áratug síðustu aldar.
Eftir Jóhann Bjarna
Kolbeinsson
jbk@mbl.is
Reuters
David Strathairn Í hlutverki fréttamannsins Edward R. Murrow, sem endaði alltaf þætti sína á orðunum „Go-
od night, and good luck.“