Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.2006, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 4. febrúar 2006 | 15
Tónlist
Myrkum músíkdögum. Hátíðin hefst í dagog verður fram haldið í rúma viku með
daglegu tónleikahaldi í Laugarborg í Eyja-
firði, Salnum, Langholtskirkju, Ými, Há-
skólabíói og Norræna húsinu. Hátíðin er ein-
faldlega langbesti vettvangurinn til að heyra
það nýjasta í íslenskum tónsmíðum. Tónleikar
Ingólfs Vilhjálmssonar bassaklarínettuleikara
og Tobiasar Guttmans slagverksleikara í Ými
kl. 16 á morgun og Laugarborg kl. 20.30 á
mánudagskvöld ættu að verða sérstaklega for-
vitnilegir, enda verða þar frumflutt fimm ís-
lensk verk.
Leiklist
Við mælum með Mindcamp í Hafnarfjarð-arleikhúsinu. Það er leikhópurinn Sokka-
bandið sem sett hefur sýninguna saman undir
stjórn Egils Heiðars Antons Pálssonar. „...það
var tími til kominn að á íslensku leiksviði væri
sett fram á svo myndrænan hátt spurningin
um hvaða tilgangi eiginlega söluvaran leiksýn-
ing þjóni ...vonandi drífur leikhúsfólk sig í
Fjörðinn... til hamingju Mind Camp... “
Myndlist
Óvenjulegum gjörningi sem hófst í Ný-listasafninu 1. febrúar lýkur á morgun
með sýningarstjóraspjalli Ragnars Kjart-
anssonar í safninu kl. 15 og málþingi er hefst
kl. 16. Mynd- og tónlistarmaðurinn Curver
Thoroddsen stendur að þessum gjörningi sem
hverfist um nafnbreytingu á þrítugasta af-
mælisdegi hans – hann tekur nú alfarið upp
nafnið Curver. Undanfarna daga hafa ýmsar
uppákomur verið í Nýlistasafninu af þessu til-
efni. Að sjálfsögðu er ómögulegt að segja fyrir
um hvort nafnbreytingin muni hafa einhver
áhrif á sjálfsvitund listamannsins – og þá um
leið listsköpun hans – en í öllu falli gæti verið
áhugavert að skoða ummerki þessara um-
skipta í Nýlistasafninu.
Kvikmyndir
Myndin Munich eftir stórleikstjórannSteven Spielberg fékk fullt hús stiga í
Morgunblaðinu og er þar kölluð stórfengleg
ádeila. Nafnið dregur hún af blóðbaðinu
tengdu Ólympíuleikunum í borginni árið 1972,
en umfjöllunarefnið er eftirhreyturnar.
„Munich er sláandi mynd og í alla staði vel
gerð og Spielberg, sem hvílir okkur á brellum
og öðrum þreyttum vörumerkjum sínum, á
heiður skilinn fyrir dug og þor, fyrir utan gam-
alkunna fagmennskuna. Vonandi opnar hans
kvalafyllsta en besta mynd um árabil augu
fleiri en hins almenna áhorfanda. Munich er
tímabært stórvirki sem á erindi við alla,“ sagði
m.a. í fimm stjörnu dómi Sæbjörns Valdimars-
sonar.
Lesbók
mælir með…
Munich „...sláandi mynd og í alla staði vel gerð...“
ÆVI John Coplans (1920–2003) var
ævintýri líkust, fátt virðist hann
hafa látið ógert. Í heimsstyrjöldinni
síðari var hann liðsforingi fót-
gönguliða í Afríku, eftir stríð gerð-
ist hann abstraktmálari í London.
Hann flutti síðan til Bandaríkjanna
og um svipað leyti var hann einn af
stofnendum listatímaritsins Art-
forum. Í allmörg ár vann hann sem
gagnrýnandi, skrifaði um myndlist
og var sýningarstjóri. Hann rit-
stýrði Artforum um skeið og birti
m.a. greinar eftir Rosalind Krauss
og fleiri sem áttu eftir að hafa mik-
il áhrif með skrifum sínum. Það
var ekki fyrr en um 1980, þegar
hann var sextugur að aldri, að
hann fór að taka ljósmyndir þær
sem hann er þekktastur fyrir í dag,
svarthvítar myndir af eigin líkama,
höndum og fótum, handleggjum og
fótleggjum, líkamshlutum en aldrei
andliti. Sýningin í Hafnarhúsi ber
titilinn Líkamshlutar en þar má sjá
nokkurn fjölda mynda sem hver og
ein er samsett úr tveimur nokkuð
samhverfum myndum þannig að á
hverri mynd verður til eins konar
furðuvera með sjálfstætt líf. Lík-
ami Coplans, hrukkótt og stundum
slapandi húðin, sprungnar æðar á
lærum, loðin lafandi eistu og
skjaldbökulegir olnbogar, er mann-
legur og dauðlegur. En um leið og
hrörnun, flug tímans og endalokin
eru stór þáttur þessara mynda,
hverfulleiki æsku og hreysti og
óumflýjanleiki ellinnar, verður
einnig af þeim ljósara en nokkru
sinni að líkami okkar er aðeins
hulstur og að kjarna sálarinnar er
annars staðar að finna. Þannig
verður áherslan sem Coplans legg-
ur á hrörnun og elli ef til vill til
þess að vekja upp andstæðu sína,
trúna á eilíft líf. Lífsháski hvers-
dagsins sem kemur fram í hverri
hrukku og misfellu húðarinnar, við-
kvæmni þess líkama sem er far-
artæki okkar í þessu lífi, snertir
áhorfandann en án tilfinningasemi.
Í stað þess að vekja upp ótímabær-
an ótta við endalokin eða yfirvof-
andi hættur sem steðja að í nú-
tímasamfélagi, þar sem dauðinn
blasir við dag hvern á forsíðum
blaðanna og á fréttaskjánum, í
formi slysa, hryðjuverka eða nátt-
úruhamfara, verða myndir Coplans
til að styrkja trúna á að handan við
allt þetta búi stærra samhengi,
þær vekja upp æðruleysi. Ef til vill
bjó Coplans sjálfur yfir slíku æðru-
leysi, hver veit, að minnsta kosti
bjó hann yfir styrk til þess að
hugsa sjálfstætt og hafa eigin skoð-
anir. Þessi hlið er þó aðeins einn
þáttur mynda Coplans, þær búa
einnig yfir tilvísunum í högg-
myndalist í gegnum aldirnar,
brotakennd þeirra er í samræmi
við samfélag þar sem oft á tíðum
er erfitt að öðlast heildarsýn,
blygðunarleysið við að sýna eigin
líkama og ellimörk er áleitin ádeila
á æskudýrkun fjölmiðla og kvik-
mynda. Það er líka hægt að velta
þessum myndum fyrir sér í sam-
hengi við sjálfsmyndir listamanna
og sögu ljósmyndarinnar. Eilítið
furðuleg samhverfan sem Coplans
velur að nota hér vekur síðan upp
spurningar sem ég fæ ekki svarað,
þær furðuverur sem skapast minna
einna helst á barnslegan leik og ég
rifja upp fyrir mér sjónblekking-
arleikinn sem mér var sýndur þeg-
ar ég var lítil og er svona: Látið
vísifingur mætast og fingurgómana
snertast. Horfið síðan á punkt
handan við fingurna og sjáið út-
undan ykkur hvernig lítil, sjálfstæð
„fingurpulsa“ myndast á milli fing-
urgómanna. Færið þá aðeins í
sundur og þessi sjálfstæða eining,
sem er sjónblekking, svífur í lausu
lofti. Þáttur hins barnslega leiks og
frumstæðrar forvitni um sjón-
rænan galdur tilverunnar og tilvist
eigin líkama er þannig óaðskilj-
anlegur hluti af hinni margræðu
rannsókn Coplans á formum og
samsetningum, lífinu og tilverunni.
Það er sannarlega óhætt að segja
að heimsókn í Hafnarhúsið sé
áhugaverð um þessar mundir en
sýningarnar þrjár sem þar eru;
sýning Coplans, verk Gabríelu
Friðriksdóttur frá Feneyjatvíær-
ingnum og málverk Kristínar Hall-
dórsdóttur Eyfells, nálgast allar
kjarna lífsins og spyrja áleitinna
spurninga um líf og dauða á afar
mismunandi hátt.
Ragna Sigurðardóttir
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur, Hafn-
arhús
Til 17. apríl. Opið alla daga frá kl. 10–17.
Ljósmyndir John Coplans
Sjálfsmyndir Johns Coplans.
Lífsháski dagsins
Lesarinn
Gangsters – skáldsaga eftir Klas Östergren; Al-
bert Bonniers förlag, Stockholm 2005 og Höf-
uðlausn – skáldsaga eftir Ólaf Gunnarsson; JPV
útgáfa, Reykjavík 2005.
Síðan í haust hef ég mjakað mér hægt inn íheim Gangsters eftir Östergren. Ég kynnt-
ist skrifum hans þegar ég bjó í Stokkhólmi.
Gentlemän hét fyrsta stóra verkið. Svo lá hann í
leyni fyrir tíðinni og því sem
verða vildi, þýddi fjölmörg
leikrit, gaf út minni verk. Í
sumar, 25 árum síðar, kom svo
Gangsters, hátt í 500 síður,
fjallar um sama fólk og Gent-
lemän en öllu er snúið á hvolf.
Þeir sem áður virtust opnir og
glaðir Stokkhólmarar að upp-
götva lönd og hugsanir eru í
nýju bókinni misjafnt þenkj-
andi fígúrur með fortíð. Sagan á sér heillandi
umgjörð í Stokkhólmi, hugsanir og senur flétt-
ast saman í spennandi för um samtíðina og
tengist í huga mér ýmsu eftir Ólaf Gunnarsson.
Ég byrjaði um daginn á Höfuðlausn Ólafs, nýju
bókinni. Stíllinn er opinn og einlægur, svo hlýr
og ástríkur. Klas er flóknari en Óli enda heimur
hans iðandi og angandi af aldadjúpri fortíð og
spegilmyndir hans eins og úr diskókúlu sem
snýst. Ólafur er hreinni og beinni. Klas og Óli
Gunn – veitulir félagar í Reykjavíkurrökkrinu.
Gunnar Gunnarsson
Dagbókarbrot
Úr dagbók Virginiu Woolf, 2. febrúar 1933.
Ekki það að mig langi til að flytja í mars meðThe Pargiters ókláraða. Ég ætla hvort
sem er að vinna mikið, helling, frjósamlega að
þeirri bók. Í dag lauk ég – eiginlega endanlegar
en vanalega – við að fara yfir fyrsta kaflann. Ég
sleppi milliköflunum – felli þá inn í meginmálið:
og bý til viðauka með dagsetningum. Góð hug-
mynd?
Gunnar
Gunnarsson