Morgunblaðið

Dato
  • forrige månednovember 2006næste måned
    mationtofr
    303112345
    6789101112
    13141516171819
    20212223242526
    27282930123
    45678910

Morgunblaðið - 26.11.2006, Side 64

Morgunblaðið - 26.11.2006, Side 64
64 SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ menning Á dögunum gerðist, að tvær hillur í einum bókaskápa minna létu ófarvarandis undan þunganum og bæk- urnar út um allt gólf, en slíkt hefur aldrei gerst fyrr í mínum húsum. Áður hafði ein hillan bilað og þegar ég vildi fá aðra hjá Ikea, skápurinn enda nýkeyptur, var mér sagt að framleiðslu á þessari tegund væri hætt. Má vera meira en viturlegt, enginn sæll sem verður undir slíkri skriðu en sem betur fer var heim- ilisfólkið víðs fjarri þegar atvikið gerðist. Þetta er nú ekki til frásagn- ar en er ég fór að koma skikk á bókahrúguna rakst ég á litla kilju um Leonardo da Vinci sem mér þykir afar vænt um en var ein- hverra hluta ekki á réttum stað í kraðakinu. Þetta er ein af Uglubók- unum svonefndu sem út komu á vegum Gyldendals á sjötta og sjö- unda áratugnum og fjalla vítt og breitt um allt milli himins og jarðar á hámenningarlega vísu; bók- menntir, listir, heimspeki og sál- arfræði, vísindi, sögu og samfélags- sögu, trúarbrögð og stærðfræði o.fl. Rakst á kiljuna á Borgarbókasafn- inu fyrir nokkrum árum og hafði verið með hana í láni trekk í trekk er mér hugkvæmdist að leita að ein- taki í fornbókaverslunum í Kaup- mannahöfn. Eftir að hafa farið er- indisleysu í allar þær helstu á Fiolstræde, orðinn úrkula vonar og á leiðinni til baka, varð mér gengið framhjá einni ósjálegri sem ég hafði ekki tekið eftir en sneri fljótlega við, aldrei sakar að spyrja. Og nú var heppnin með mér því á staðnum leyndist eitt eintak, eins og það væri að bíða eftir mér og hafði verið í eigu einhvers Mal Mjølner sem hafði merkt sér hana 3. mars 1972, blessi hann allar vættir, hugsaði ég með mér. Höfundur bókarinnar Aage Mar- cus var tengdur bókasafni Listaka- demíunnar frá 1915, forstöðumaður þess frá 1928–58, eða um þrjátíu ára skeið og mun þar kominn heilinn á bak við þetta frábæra safn. Eftir hann liggja allnokkrar bækur um listir og menningarsögu ásamt því sem hann ritstýrði öðrum … Þessi litla kilja, sem kemst fyrir í jakkavasa, er 188 síður af verðmæt- um fróðleik og jafnt nytsöm til að glugga í af og til sér til fróðleiks og andríkis og heildarlesturs. Leon- ardo var í senn allistamaður, vís- indamaður og heimspekingur, og áhuginn á honum hefur trúlega aldrei verið meiri en á síðustu árum, fágætar sýningar á teikningum hans settar upp austan hafs sem vestan. Maður spyr sig stundum fyrir fram- an rissin hvort það hafi virkilega verið mennskar hendur sem fram- báru þessar fínu línur sem hver og ein er mettuð fjaðurmögnuðu lífi og skynrænum yndisþokka, og hvort hér sé á ferð sjötta skilningarvitið; hið yfirskilvitlega. Á einum stað er vitnað í Giorgio Vasari, hinn mikla sagnfræðing end- urreisnarinnar sem líka var drjúgur málari: „Hann (Leonardo) braut heilann um hlutina í náttúrunni, leit- aðist við að skilja sérkenni jurtanna og fylgdist stöðugt með hreyfingum himinsins, leið tunglsins og braut sólarinnar, af hverju hann í sál sinni myndaði sér svo villutrúarlegan skilning, að hann nálgaðist ekki neina tegund trúarbragða þar sem hann sá meiri tilgang í því að vera heimspekingur en kristinn.“ Hér kemur það fram að lífsmögnin sjálf voru Leonardo meira undur en trúarbrögð og annar veraldlegur átrúnaður. Margur mætti og hefði mátt hugleiða þetta á seinni tímum þá menn keppast við að tengja listir við skoðanadrögu sína, innsta eðli skapandi athafna er nefnilega hvorki að þjóna né drottna heldur miðla, Listaverkabækur/listmiðlun Yfirskilvitlegt „Maður spyr sig stundum fyrir framan rissin hvort það hafi virkilega verið mennskar hendur sem frambáru þessar fínu línur sem hver og ein er mettuð fjaðurmögnuðu lífi og skynrænum yndisþokka, og hvort hér sé á ferð sjötta skilningarvitið; hið yfirskilvitlega.“ SJÓNSPEGILL Bragi Ásgeirsson T ónleikar Joanna New- som í Fríkirkjunni fyrr á árinu eru eft- irminnilegir fyrir margt og þá kannski helst það að þeir voru einhvernveginn allt öðruvísi en maður átti von á. Í stað gelgjulegrar framúrstefnu, grípandi léttra laglína, stuttra laga og eilítið falsks söngs bauð hún upp á snúna og víraða lagabálka, lög sem flækt- ust um hugmyndafræðilegan orða- skóg þar sem tónlistin nánast hvarf í flóð orða, setninga sem brotnuðu upp rétt þegar þær virtust nálgast merkingarkjarna, hugsana sem tvístruðust eins og stóðhestahópur á ódáinsengi. Að þessu sögðu tók Joanna New- som aðeins þrjú ný lög í Fríkirkj- unni, þó maður muni eiginlega ekki eftir nema þessum þremur lögum, en þá er líka til þess að líta að þessi þrjú lög tóku samtals rúman hálf- tíma í flutningi og voru því helm- ingur reglulegrar tónleikadagskrár hennar. Áratuga þroski í einni svipan Fyrir stuttu kom út önnur breið- skífa Joanna Newsom, Ys heitir sú og hefur að geyma Fríkirkjulögin og tvö lög til, hátt í klukkutíma af tónlist alls. Eins og tónleikarnir títtnefndu gáfu til kynna er sú Jo- anna Newsom sem birtist okkur á Ys, talsvert frábrugðin þeirri sem heillaði okkur á The Milk-Eyed Mender, víst er þetta sama lista- kona, en það er eins og hún hafi tekið út áratuga þroska á þeim rúmum tveimur árum sem liðin eru frá því The Milk-Eyed Mender kom út. Eitt af því sem vekur áhuga og forvitni þeirra sem hagvanir eru í tónlistarsögunni er að útsetningar á plötunni, sem eru íburðarmiklar og ævintýralegar á köflum, eru skrif- aðar á Van Dyke Parks, sem er einn sérkennilegasti og fremsti upptökustjóri bandarískrar tónlist- arsögu. Parks er frægastur fyrir að hafa unnið með mörgum helstu tón- listarmönnum vestan hafs og aust- an, til að mynda Beach Boys, The Byrds, Tim Buckley, Ry Cooder, Ringo Starr, Gabby Pahinui og Fiona Apple, en hann sendi líka frá sér sólóskífur á árum áður, sem sumar eru sannkölluð meistaraverk, til að mynda Song Cycle, Discover America og Jump! Varla þarf að taka fram að Van Dyke Parks er löngu hættur að nenna að vinna nema þau verkefni sem honum þykja skemmtileg og kostar líka sitt að fá hann til starfa. Joanna Newsom lýsti því í spjalli í apríl sl. að hún hafi eiginlega ekki gert sér grein fyrir við hvern hún var að tala, þekkti Parks ekki nema fyrir það sem hún hafði heyrt frá honum og vissi ekki hversu mikils metinn hann var almennt og fræg- ur. Parks tók henni líka vel og eftir að hún hélt prívattónleika fyrir hann og konu hans, flaug til Kali- forníu með hörpuna og spilaði lögin nýju fyrir þau. Hann vildi ólmur vinna með Newsom og sló af taxt- anum þar til útgáfa hennar, smáfyr- irtækið Drag City, hafði efni á að ráða hann. Póstmódernískt flóð Þó erfitt sé fyrir hlustanda að stíga inn í lögin á Ys grípur maður lögin smám saman, úr textabrot- unum, upp úr póstmódernísku flóð- inu, stíga myndir. Newsom hefur líka gefið lykla að verkinu í við- tölum, þann helstan að lögin fjögur Emily, Monkey & Bear, Sawdust & Diamonds og Cosmia lýsa ári í lífi hennar, fjórir af helstu viðburðum í lífi hennar sem allir áttu sér stað það ár. Fimmta lagið, Only Skin, bindur síðan plötuna saman merk- ingarlega, tengir saman lögin fjögur í eina heild. Með þetta að leiðarljósi er léttara að rata þó enn eigi maður eftir langt ferðalag. Að því hún hefur sagt vatt hvert lag smám saman upp á sig og lengdist eftir því sem hún mjakaðist nær því sem hún vildi segja og eins og hún nefndi í vor fór hljómsveit snemma að hljóma í kolli hennar og henni varð líka snemma ljóst að hún þyrfti aðstoð til að búa lögin svo að sómi væri að. Hún ræður Í fróðlegu viðtali í vefritinu Pitch- forkmedia lýsir Newsom því hvern- ig þau Parks unnu útsetningarnar og fer ekki á milli mála að hún réð ferðinni. Þannig sendi hún honum punkta um hverja textalínu, hvað hún sæi fyrir sér þegar hún syngi hana, stemmningu, lit og áferð. Það var síðan Parks að ná sýninni fram á þann hátt að hún yrði sátt. Og sátt var hún að eigin sögn, segir að Parks hafi sjaldan viljað fara aðra leið en hún lagði til en þegar hann þráaðist við segist hún líka hafa fljótlega áttað sig á að hann hafði rétt fyrir sér. Þegar Joanna Newsom kom hingað var hún bara með hörpuna í för með sér og því sérkennilegt til að byrja með að heyra lögin komin í fullan skrúða á Ys. Hún varð líka að grípa til sparnaðarráðstafana þegar hún lagði upp í tónleikaferð að kynna plötuna – í stað strengja koma cimbalon og harmonikka – en einir tónleikar að minnsta kosti verða með fullskipaðri sinfón- íuhljómsveit því hún heldur tónleika í Barbican í Lundúnum 19. janúar næstkomandi með Sinfón- íuhljómsveit Lundúnaborgar. Hugmyndafræðilegur orðaskógur Ljósmynd/Paul O’Valle Orðaflóð Bandaríska söngkonan Joanna Newsom. TÓNLIST Á SUNNUDEGI Árni Matthíasson Með helstu plötum árs- ins verður án efa Ys, stórvirki Joanna New- som sem kemur út hér á landi í vikunni.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar: 322. tölublað (26.11.2006)
https://timarit.is/issue/284984

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

322. tölublað (26.11.2006)

Handlinger: