Morgunblaðið - 19.03.2007, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. MARS 2007 25
TILKOMA evrunnar var fyrst og
fremst hugsuð sem stórt samruna-
skref innan Evrópusambandsins.
Tilgangurinn var öðru fremur póli-
tískur en ekki efnahagslegur, þ.e.
að knýja enn frekar á
um pólitískan sam-
runa innan Evrópu-
sambandsins. Fyrir
vikið kemur sennilega
fáum á óvart að fjöldi
virtra hagfræðinga og
fjármálastofnana hafi
á undanförnum árum í
vaxandi mæli lýst
miklum efasemdum
um að evrusvæðið eigi
framtíð fyrir sér.
Svæði sem sam-
anstendur af hag-
kerfum sem eru mörg
hver afar ólík í grund-
vallaratriðum og í raun vandséð að
eigi samleið sem eitt myntsvæði út
frá hagfræðilegum sjónarmiðum.
Í apríl á síðasta ári (2006) lýsti
Paul de Grauwe, hagfræðiprófessor
við Kaþólska háskólann í Leuven í
Belgíu, þeirri skoðun sinni í samtali
við AP-fréttastofuna að evrusvæðið
mundi líða undir lok innan 10 til 20
ára ef ekki kæmi til aukinn sam-
runi innan Evrópusambandsins.
Þetta mat byggir hann á ítarlegri
rannsókn sinni. De Grauwe, sem er
einn af hugmyndafræðingum evru-
svæðisins, benti á að ekkert mynt-
bandalag í sögunni hefur lifað af án
pólitísks samruna, þ.e. eins ríkis.
(Eubusiness.com 22/04/06.)
Í grein í franska dagblaðinu Les
Echos í marz sama ár varaði Brad-
ford Delong, prófessor í hagfræði
við Berkeley-háskóla í Kaliforníu,
við því að evran væri sífellt að
stuðla að meiri vandamálum í efna-
hagslífi evruríkjanna og ef ekki
kæmi til nauðsynlegra umbóta gæti
evrusvæðið hreinlega hrunið. (Les
Echos 07/03/06.)
Þann 26. janúar 2006 lýsti Frits
Bolkestein, fyrrverandi yfirmaður
innri markaðsmála í fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins,
efasemdum sínum um að evran ætti
framtíð fyrir sér til lengri tíma lit-
ið. Þetta kom fram í ræðu sem
hann hélt á fundi í London með
hollenzkum fyrirtækjastjórnendum.
Sagðist hann telja að evran myndi
einkum standa frammi fyrir mikilli
prófraun eftir um ára-
tug þegar líklegt væri
að ýmis aðildarríki
Evrópusambandsins
þyrftu að standa undir
langtum meiri lífeyr-
isskuldbindingum en
til þessa vegna hækk-
andi meðalaldurs íbúa
þeirra. (Euobser-
ver.com 26/01/06.)
Alþjóðlega fjárfest-
ingafyrirtækið JP
Morgans komst að
þeirri niðurstöðu
haustið 2005 að evru-
svæðið kynni að heyra
sögunni til innan áratugar. Fyr-
irtækið sagði líklegt að einhver
evruríkjanna kynnu að segja skilið
við evrusvæðið og að ætlaðir kostir
þess að taka upp evruna hefðu eng-
an veginn skilað sér eins og lofað
var. (Jyllands-Posten 20/09/05)
HSBC bankinn í London, sá ann-
ar stærsti í heiminum, gaf út ít-
arlega skýrslu í júlí sama ár þar
sem kemur fram að reynslan af
evrusvæðinu sé svo slæm að það
geti verið sumum af aðildarríkjum
þess í hag að yfirgefa það og taka
upp sína fyrri sjálfstæðu gjaldmiðla
á ný. Það sem einkum veldur þessu
að mati bankans er miðstýring
Seðlabanka Evrópusambandsins á
stýrivöxtum innan evrusvæðisins
sem henti engan veginn öllum að-
ildarríkjum þess. Þetta hafi leitt af
sér ýmsar neikvæðar afleiðingar
fyrir ríkin og gert þeim erfitt fyrir
að hafa eðlilega stjórn á hagkerfum
sínum. (The Daily Telegraph 12/07/
05)
Í apríl 2005 kom út skýrsla frá
bandaríska fjárfestingabankanum
Morgan Stanley þar sem sagði m.a.
að evran stæði frammi fyrir „ban-
vænni“ þróun sem gæti haft í för
með sér endalok evrusvæðisins.
Fjármálamarkaðir væru í auknum
mæli farnir að hafa áhyggjur af
t.a.m. vaxandi verndarhyggju í
Þýzkalandi, brestum í fjár-
málastjórn Evrópusambandsins (þá
einkum vegna þess hve erfiðlega
hefur gengið að fá Frakka og Þjóð-
verja til að standa við stöð-
ugleikasáttmála evrusvæðisins) og
áhrifa stækkunar evrusvæðisins til
austurs sem þýði að enn ólíkari
hagkerfi muni verða þar innan-
borðs. (The Daily Telegraph 20/04/
05.)
Að síðustu mætti nefna að í við-
tali við fréttavefinn Euobserver í
maí 2004 lýsti bandaríski hagfræð-
ingurinn og Nóbelsverðlaunahafinn
Milton heitinn Friedman þeirri
skoðun sinni að sterkar líkur væru
á því að evrusvæðið kynni að
hrynja innan fárra ára. Sagðist
hann fyrst og fremst hafa áhyggjur
af þeim erfiðleikum sem það hefði í
för með sér að viðhalda mynt-
bandalagi á milli ríkja með jafn ólík
efnahagskerfi, menningu og tungu-
mál. Sagðist hann ennfremur telja
að vandamál af þessum toga mundi
aukast við það að ný aðildarríki
Evrópusambandsins tækju upp evr-
una. Lagði Friedman til að fyrri
gjaldmiðlar evruríkjanna yrðu
teknir upp aftur. (Euobserver.com
17/05/04.)
Það er því kannski ekki að furða
að margir hafi efasemdir um evr-
una. Fyrir utan allt annað er ein-
kennilegt í ljósi slíkra framtíð-
arspáa að sumir skuli leggja það til
að tekin verði upp evra hér á landi
í stað íslenzku krónunnar. Ekki sízt
í ljósi þeirrar staðreyndar að ef Ís-
land gengur í Evrópusambandið og
tekur upp evruna verður ekki aftur
snúið. Eins og staðan er í dag er
einfaldlega ekki gert ráð fyrir því
að ríki segi skilið við sambandið.
Þvert á móti er gert ráð fyrir því
að þau ríki, sem einu sinni gangi í
Evrópusambandið, verði þar um
aldur og ævi.
Mun evrusvæðið
liðast í sundur?
Hjörtur J. Guðmundsson
fjallar um evru og Evrópumál
» Það er því kannskiekki að furða að
margir hafi efasemdir
um evruna.
Hjörtur J.
Guðmundsson
Höfundur er stjórnarmaður í
Heimssýn, hreyfingu sjálfstæðissinna
í Evrópumálum.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ALLT síðan að ég greindist með
sjúkdóm minn, hef ég velt fyrir
mér aðstæðum okkar öryrkja innan
þjóðfélagsins. Ég
hef einnig reynt
að kynna mér að-
stæður fólks og
hversu duglegt
það er að sækja
um sín réttindi
til Trygg-
ingastofnunar,
lífeyrissjóða og
svo framvegis.
Ég nefnilega
tók eftir því þeg-
ar ég varð að hætta störfum og
þurfti að sækja um hjá TR, um öll
mín réttindi, að til að geta það
markvisst varð ég að lesa mér til í
fjölda reglugerða og laga sem mis-
vitrir þingmenn þessarar þjóðar
höfðu sett. Það tók mig þrjár vikur
að fara í gegnum ferlið haustið
2005 og þar sem ég tók þetta eins
og hverja aðra vinnu las ég frá
morgni til kvölds, allt farganið. Á
umsóknareyðublöðum TR kemur
fram vísan til laga eða reglugerða
sem vitna um hvort þú eigir rétt til
þess sem umsóknareyðublaðið tek-
ur til. Það var kannski mín gæfa að
hvergi var nokkra hjálp að fá nema
að takmörkuðu leyti hjá einstaka
félagsráðgjafa. Enga aðstoð t.d.
var að fá hjá stuðningsfélögum
Krabbameinsfélagsins. Á þessum
tíma var ég mjög veikur vegna
aukaverkana krabbameinslyfja, átti
t.d. mjög erfitt með gang og bara
að ferðast yfirleitt. Varð ég að fara
á þessum tíma nokkrar ferðir niður
á Laugaveg í aðsetur TR með um-
sóknir og eins að fá þær umsóknir
sem ekki voru á netsíðu þeirra.
Það sem ég gerði var að lesa
lögin og reglugerðirnar bakvið
hverja einustu umsókn um réttindi
sem mér hugnaðist að kæmi til
greina að ég ætti rétt á að fá. Sótti
síðan um og fór með bunkann til
TR.
Eftir að hafa kynnst krabba-
meinsgreindum einstaklingum í
gegnum félagsstarf okkar hef ég
gert mér enn betur grein fyrir
þeim ósköpum að það er upp og of-
an hvort fólk sækir um sínar bætur
eður ei.
Þess vegna fagna ég nú að
Framsóknarflokkurinn, einn flokka,
setur fram í ályktun um heilbrigð-
ismál að stefnt skuli að stofnun
Embættis umboðsmanns öryrkja
og aldraðra. Stofnun þessa emb-
ættis hefur verið mjög í um-
ræðunni eftir að formaður FEB í
Reykjavík setti þessa hugmynd
fram á fundi ekki alls fyrir löngu.
Sameiginlegir hagsmunir öryrkja
og aldraðra eiga tvímælalaust
heima í þessari ályktun þar sem
báðir þessir hópar eru misvel í
stakk búnir til að ná fram sínum
rétti til almannatrygginga. Og það
ætti formaður FEB í Reykjavik
best að vita, þar sem hún vann
áratugum saman í Trygg-
ingastofnun ríkisins.
HAUKUR ÞORVALDSSON
formaður Vonarinnar, hags-
munasamtaka krabbameins-
greindra
Ályktun Framsóknar um
embætti umboðsmanns
öryrkja og aldraðra
Frá Hauki Þorvaldssyni:
Haukur
Þorvaldsson
LAUGARDALURINN er ein af
útivistarperlum Reykjavíkur. Þrátt
fyrir það virðast borgaryfirvöld
vilja seilast æ
lengra í viðleitni
sinni til að eyði-
leggja dalinn
með mann-
virkjum sem
rýra hann sem
fjölskylduvænan
samverustað.
Það nýjasta í
þeim efnum er
fyrirhuguð bygg-
ing fjölbýlishúsa
í dalnum, neðan við Langholts-
skóla, þar sem um 600 börn sækja
skóla dag hvern. Samkvæmt deili-
skipulagi er þetta svæði skilgreint
sem grænt svæði og leiksvæði
barna en ekki byggingarlóð.
Hér er um að ræða hatramma
atlögu að þessari grænu perlu
Reykjavíkur, íbúum borgarinnar,
og ekki síst gagnvart börnunum í
Langholtsskóla. Umræddar fram-
kvæmdir munu hafa í för með sér
aukna umferð í þröngri götu við
fjölmennan skóla og draga veru-
lega úr öryggi barnanna okkar.
Umferð við Holtaveg er nú þegar
meiri en viðunandi er. Sömuleiðis
er með þessari aðgerð stuðlað að
rýrari lífsgæðum allra íbúa
Reykjavíkur, og raunar lands-
manna allra, sem nýta Laugardal-
inn mikið árið um kring til útivist-
ar og heilsubótar. Nú á tímum
vaxandi áhuga á umhverfismálum
og virðingar fyrir náttúrunni verð-
ur að segja að þessi fyrirætlan sé
með öllu óskiljanleg.
Það væri athyglisvert að heyra
hvernig lýðræðislega kjörnir
fulltrúar okkar skilgreina mik-
ilvægi samráðs við borgarbúa í
tengslum við mannvirkjagerð í
borginni. Eftir því sem mér skilst
hefur forsvarsmönnum Íbúa-
samtaka Laugardals gengið illa að
ná athygli borgarfulltrúa í sam-
bandi við þróun og skipulag Laug-
ardalsins. Það var athyglisvert að
á útifundi Íbúasamtaka Laug-
ardals á dögunum, þar sem fyr-
irhuguðum framkvæmdum var
mótmælt, og fjölmörgum fulltrúum
borgaryfirvalda var boðið á, mætti
enginn fulltrúi frá borgaryf-
irvöldum, hvorki borgarfulltrúar
né embættismenn. Er þetta það
sem við getum kallað samráð í
verki?
KRISTJÁN GUÐMUNDSSON,
félagi í Íbúasamtökum
Laugardals.
Laugardalurinn
Frá Kristjáni Guðmundssyni:
Kristján
Guðmundsson
Í SKÝRSLU loftslagsnefndar
Sameinuðu þjóðanna er eitt atriði
sem ég tel athugavert. Það er áætl-
unin um hækkun sjávarmáls á 21.
öld, 30–40 sentímetrar, eða 3–4
millímetrar á ári. Þetta er lítið
meiri hækkun en varð
á árunum 1993–2003,
3,1 millímetri á ári,
samkvæmt tiltölulega
nákvæmum mælingum
frá gervitunglum. Ég
hygg að þessi hækkun
sé vanmetin í spánni.
Hækkun sjávarmáls
á sér einkum tvær
ástæður: hlýnun frá
andrúmsloftinu veldur
útþenslu sjávarins en
einnig aukinni bráðn-
un jökla. Því má búast
við góðu samhengi
milli lofthita og sjávarborðs ef beitt
er viðeigandi reikningsaðferðum.
Þetta samhengi má meta eftir
þeirri reynslu sem fengist hefur af
mælingum sjávarborðs og lofthita
jarðar.
Setjum svo að fullt jafnvægi hafi
verið milli lofthita og meðalhita
sjávarins frá yfirborði og niður að
hafsbotni sem er í 3.800 metra dýpi
að meðaltali. Þá stendur sjávarmál í
stað. Síðan fer lofthiti jarðar að
hækka jafnt og þétt, segjum 0,3
gráður á áratug eins og spáð er að
jafnaði á 21. öld. Fyrst í stað hlýnar
sjórinn þá afar hægt því að efn-
ismagn hans er svo sem 270 sinnum
meira en efnismagn gufuhvolfsins.
Auk þess þarf kringum 5.000 sinn-
um meiri varma til að hita eitt kíló
af sjó en eitt kíló af lofti um hverja
gráðu. Þetta er ótta-
lega seinlegt verkefni
fyrir gufuhvolfið. Þess
vegna hlýtur hitamun-
ur hafdjúpanna og
loftsins að aukast með
tímanum. Samkvæmt
kólnunarlögmáli New-
tons hlýtur þá varma-
streymið frá lofti til
sjávar að aukast og
aukast, og reyndar
líka varmastreymi til
jöklanna. Þar með er
hætt við að hækki í
sjónum með sívaxandi
hraða eftir því sem líður á öldina,
þó að loftið hlýni með jöfnum
hraða.
Til að líkja eftir þessari seinkuðu
hækkun sjávarborðsins sýnist mér
nærri lagi að reikna eins konar út-
jafnaðan og seinkaðan lofthita jarð-
arinnar (með svonefndri exponenti-
al útjöfnun, veldisjöfnun). Sá
útjafnaði hiti er á hverjum tíma
vegið meðaltal af lofthita liðinna
ára, þannig að hiti síðasta árs vegur
mest, en svo minnkar vægið með
hverju ári á undan samkvæmt
ákveðinni dempun. Þá dempun má
velja þannig að þessi útjafnaði hiti
nái að fylgja sem allra best mældri
hæð sjávarmáls hingað til, en eftir
því má svo framreikna dæmið til 21.
aldar. Þessa tegund af útjöfnun
geta þeir kynnt sér sem eiga for-
ritið Excel í tölvunni sinni. Það sýn-
ir sig að þessi útjafnaði og seinkaði
lofthiti og hækkun sjávarmáls hafa
fylgnina 0,98–0,99 frá upphafi mæl-
inga, ef notaður er meðalhiti ára-
tuga. Öllu meiri nákvæmni og væn-
legri aðferð til að spá um sjávarmál
er varla hægt að heimta.
Í sem skemmstu máli fæ ég þá
útkomu eftir þessu að á 21. öldinni
hækki sjávarmál um 90–100 sentí-
metra, nærri þrefalt meira en lofts-
lagsnefndin áætlar. Ef þetta reynist
rétt eru væntanlegar loftslags-
breytingar miklu alvarlegra mál en
ella, fyrir þjóðir sem búa á láglendi.
Ekki síst gætir þess þar sem land-
sig bætist við áhrif hlýnunarinnar,
eins og víða er raunin hér á landi,
til dæmis á höfuðborgarsvæðinu.
Vanmat í spá um
hækkun sjávarborðs
Páll Bergþórsson skrifar um
hækkun sjávarmáls
» Í sem skemmstumáli fæ ég þá út-
komu að á 21. öldinni
ætti sjávarborð að
hækka um 90–100 sentí-
metra, nærri þrefalt
meira en loftslags-
nefndin áætlar.
Páll Bergþórsson
Höfundur er veðurfræðingur
og rithöfundur.
Fréttir í tölvupósti