Morgunblaðið - 10.05.2007, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í NÝLEGUM könnunum hefur komið fram að karl-
menn stjórni flestum mikilvægum stöðum í pólitík og
efnahagslífi þjóðanna. Niðurstaðan er sú að við búum
í karlaheimi og það sé heimur sóunar.
Væru fleiri konur í launuðum störfum
væri ástandið betra í heiminum. Í
skýrslu frá nefnd Sameinuðu þjóðanna
í efnahags- og þjóðfélagsmálum kemur
fram að kostnaður Asíu- og Kyrrahafs-
ríkja við kynjamisréttið og takmörkun
á vinnu kvenna kosti bara þenna hluta
heimsins ekki minna en 42 billjónir
Bandaríkjadala. Vanræksla á að mennta konur á
þessu svæði er talin kosta til viðbótar 16-30 billjónir
Bandaríkjadala. Í þessum heimshluta eru réttindi
kvenna einna minnst í heiminum og þeim er meinað
að vinna og mennta sig í sumum löndum Asíu. Afleið-
ingin eru lakari lífskjör og minni lífsgæði. Það er sú
staðreynd sem fram kemur í könnunum á mikilvægi
þess að konur verði jafnsettar körlum við stjórnun í
þjóðfélagsmálum sem og atvinnumálum.
Reiknað hefur verið út að væri vinnuþátttaka
kvenna svipuð og karla og þjóðarframleiðsla ykist
sambærilega þá mundi þjóðarframleiðsla á evrusvæð-
inu aukast um 13%
Útreikningar eins og þeir sem hér er vísað til geta
verið rangir að einhverju leyti þar sem e.t.v. vantar
að taka tillit til ýmissa annarra þátta. Þrátt fyrir það
liggur fyrir að atvinnuþátttaka kvenna og jafnstaða
þeirra við karla skiptir máli til að búa betri lífskjör
og aukna þjóðarframleiðslu.
Hér á landi eru konur betur settar en í flestum
öðrum löndum og atvinnuþátttaka kvenna almennari
en víðast hvar annars staðar í heiminum. Halda má
því fram með gildum rökum að þessi staðreynd sé og
hafi verið forsenda velferðar og velmegunar á Ís-
landi.
Þrátt fyrir að konur séu hér betur settar en víðast
þá þýðir það ekki að við séum komin á endastöð og
eigum að vera harla glöð með ástandið. Staðreyndir
tala sínu máli. Það liggur fyrir að óeðlilegur launa-
munur er milli karla og kvenna sem bitnar jafnan
harðast á konum í láglaunastörfum. Of fáar konur
eru í stjórnunarstöðum í atvinnulífinu og mikilvægum
stöðum í þjóðmálum að öðru leyti.
Jafnstöðubarátta kynjanna er mannréttindabarátta
þar sem allir unnendur mannréttinda krefjast þess að
konur njóti jafnstöðu við karla. Staðreyndir hag-
kvæmninnar bætast þar við og sýna að jafnstaða
kvenna í þjóðfélaginu við karla eykur velmegun og
auðlegð þjóða.
Jafnstaða kynjanna velmegun þjóðar
Eftir Jón Magnússon
Höfundur er í fyrsta sæti í Reykjavík
suður fyrir Frjáslynda flokkinn.
MARGT hefur verið rætt og rit-
að um fyrirhugað álver ALCOA á
Bakka við Húsavík. Hver framá-
maðurinn á fætur
öðrum berst við að
mæra hugmyndina
og svo er nú komið
að allir stjórn-
málaflokkar nema
Íslandshreyfingin
og Vinstri grænir
styðja uppbyggingu þess. Mála-
tilbúnaður álversmanna er allur á
eina vegu; „nýtum orku í heima-
byggð“, „Húsvíkingar eiga rétt á að
fá álver,“ „álverið nýtir eingöngu
raforku sem aflað er við bakdyrnar
á Húsavík,“ „litlar línulagnir,“ „að-
eins áróður umhverfisverndarsinna
að það eigi að virkja Skjálfandafljót
og Jökulsá á Fjöllum,“ „jarð-
hitaorka hefur lítil umhverfisleg
áhrif,“ „undirbúningsvinnan er sér-
lega vönduð“. Hvað skyldi hins
vegar vera til í þessum fullyrð-
ingum? Er eitthvað meira sem ligg-
ur hér að baki? Eru Húsvíkingar
og viðkomandi stjórnmálamenn að
æða áfram blindandi án þess að
hafa kynnt sér staðreyndir máls-
ins?
Orkuöflun
Miðað við 250 þúsund tonna árs-
framleiðslu af áli þarf að reisa 550
MW virkjanir, sem framleiða um
3.700 GWst á ári. Við undirritun
viljayfirlýsingar um álver á Húsa-
vík tilkynnti forstjóri Alcoa um
áform sín að byggja strax 300 þús-
und tonna álver (sem þarf 660 MW
), en Þingeyingar mega samt gera
ráð fyrir að fyrirtækið geri kröfur
um að minnsta kosti 500 þúsund
tonna álver áður en yfir lýkur.
Samkvæmt staðarvalsskýrslu Alcoa
hyggst fyrirtækið ná orku frá:
1) Þeistareykjum (80 MW),
2) Kröflu I (100 MW),
3) Kröflu II (120 MW),
4) Bjarnarflagi (80MW),
5) Gjástykki (80 MW) og
6) Hrafnabjörgum (90 MW).
Reisa þarf því 5 ný orkuver í
Suður-Þingeyjarsýslu auk sem
Krafla I verður nær tvöfölduð. Sum
þessara svæða eru afar lítt rann-
sökuð og því óljóst um gæftir í
orkuöflun. Spurningar sem vakna
eru meðal annars þær: 1) Alcoa
gerir ráð fyrir að fá alla núverandi
orku Kröfluvirkjunar um 60 MW –
sú orka er þegar seld þannig að
einhvers staðar hlýtur að eiga að
virkja til að fylla upp í orkuþörf
landsnetsins. 2) Hvaðan á að ná í
helmingi meiri orku fyrir stækkun
álversins? 3) Af hverju eru álvers-
menn sannfærðir um að Skjálf-
andafljóti með Hrafnabjargafossi
og Aldeyjarfossi verði ekki fórnað
fyrir álverið, þrátt fyrir að Alcoa
geri ráð fyrir Hrafnabjargavirkjun
í staðarvalsskýrslunni? 4) Venju-
lega er gert ráð fyrir 30 ára líftíma
jarðhitavirkjana, hvað tekur við að
þeim tíma liðnum? Á þá álverið að
pakka niður?
Orka við bæjardyrnar
Miðað við fyrsta áfanga álversins
þarf að leggja raflínur sem liggja
rúmlega 114 km frá Mývatnssveit
og 64 km til viðbótar frá Hrafna-
björgum. Til að ná 300 þúsund
tonna ársframleiðslu gæti þurft að
ná í orku frá Villinganes- og Skata-
staðavirkjunum, en raflínur frá
þeim koma til með að liggja frá
Skagafirði þvert yfir Eyjafjarðar-
og Suður-Þingeyjarsýslu alla leið til
Húsavíkur – það er að segja ef
Þingeyingar vilji ekki fórna meiru
af Skjálfandafljóti og ef Jökulsá á
Fjöllum verði ekki fórnað. Hvaðan
orkan fyrir 500 þúsund tonna álver
á að koma er allsendis óljóst, en
þarf að liggja fyrir áður en bygging
álvers verður ákveðin.
Áhugasömum er bent á að kynna
sér staðarvalsskýrslu Alcoa, sem
finna má á vefnum www.natt-
uran.is.
Goðsögnin um
álver við Húsavík
Eftir Ragnhildi Sigurðardóttur
Höfundur skipar 2. sæti
Íslandshreyfingarinnar á
Suðurlandi.
Nú síðustu vordaga fyrir kosn-
ingar eru velferðarmál mest knýj-
andi í huga fólks. Almenn hagsæld
Íslendinga hefur náð sögulegu há-
marki á flestum sviðum. Stefna nú-
verandi ríkisstjórnar
hefur einkennst af
auknu frjálsræði,
einkum á sviði fjár-
mála, eignastýringar
og skattheimtu.
Ekki veitti hinu lok-
aða íslenska sam-
félagi af að veita ferskum vindum
inn í viðskiptalífið. Því miður hefur
ekki tekist eins vel til með rekstur á
heilbrigðiskerfinu undanfarin ár.
Þar hefur frjálsræði verið minnkað
og miðstýring aukin, þrátt fyrir að
aldrei hafi verið eins aðkallandi að
auka frelsi í heilbrigðismálum og
einmitt nú. Fyrir 15 árum síðan voru
útgjöld Íslendinga til heilbrigð-
ismála einna lægst landa í OECD.
Nú eru Íslendingar komnir í röð
þeirra hæstu hvað þetta varðar,
þrátt fyrir að aldrei hafi biðlistar
verið lengri og manneklan meiri.
Það liggur í augum uppi að hér hlýt-
ur eitthvað að hafa farið úrskeiðis.
Undirritaður er læknir og hefur
kynnst mjög náið starfsháttum heil-
brigðis- og tryggingaráðuneytis,
Tryggingastofnunar ríkisins og
Landspítala – háskólasjúkrahúss á
undanförnum árum. Stjórnsýsla á
sjúkrahúsinu var á þá lund að und-
irritaður neyddist til að segja upp
störfum sem sérfræðingur. Þessi
ákvörðun var þungbær, en því miður
var nauðsynlegt að slíta tengsl við
stofnunina þar sem tillögur lækna til
úrbóta eru að engu virtar. Alræði
stjórnenda LSH er orðið staðreynd
þrátt fyrir að þróunin í þessa átt hafi
haldist í hendur við síaukinn tap-
rekstur spítalans. Fyrir Alþingi ligg-
ur stórgallað frumvarp til heilbrigð-
islaga, sem myndu auka vald
stjórnendanna enn meir á kostnað
heilbrigðisstéttanna. Stórfelldar
framfarir í heilbrigðisvísindum hafa
leitt til þess að færa má æ fleiri að-
gerðir út fyrir veggi sjúkrahúsanna.
Sem dæmi má nefna algengustu að-
gerð sem framkvæmd er á Íslandi,
aðgerð vegna skýs á augasteini. Sú
aðgerð krafðist þriggja daga inn-
lagnar á spítala fyrir 15 árum síðan.
Þessi aðgerð er framkvæmd á 10
mínútum í dag og krefst engrar inn-
lagnar. Erlendis eru flestar aðgerðir
framkvæmdar utan sjúkrahúsa í
miklu ódýrara húsnæði. Hér á landi
hefur ekkert breyst, 100% aðgerða
eru framkvæmdar á sjúkrahúsum.
Ljóst er að hér er breytinga þörf.
Stjórn í heilbrigðismálum hefur á
undanförnum árum verið í höndum
framsóknarmanna sem hafa því mið-
ur ekki leyft því að þróast í rétta átt.
Sjálfstæðisflokkurinn er eini flokk-
urinn sem getur breytt núverandi
kerfi til samræmis við best reknu
heilbrigðiskerfi erlendis. Allt bendir
nú til að flokkurinn leggi mikla
áherslu á að taka til hendinni á þessu
sviði verði þeir hluti af næstu rík-
isstjórn. Oft var þörf, nú er nauðsyn.
Til að tryggja góðan rekstur og þró-
un á heilbrigðiskerfinu á næstu ár-
um þurfa íslenskir heilbrigðisstarfs-
menn að kjósa Sjálfstæðisflokkinn í
komandi Alþingiskosningum.
Sjálfstæðisflokk til for-
ystu í heilbrigðismálum
Jóhannes Kári Kristinsson er óánægður
með rekstur heilbrigðiskerfisins
Höfundur er augnlæknir.
Í VOR verður kosið um hvort áfram skuli leyfa nátt-
úruspjöll núverandi ráðamanna, en ekki bara nátt-
úruspjöll heldur einnig skemmdir á velferðarkerfinu,
skemmdir sem oft eru óafturkræfar
þegar þær bitna á einstaklingunum. Nú-
verandi ráðamenn keppast við að sýna
okkur glansmyndina af samfélaginu:
hagvöxt, kaupmátt, útrás, utanlands-
ferðir og nýbyggingar. Og hversu mikl-
um peningum hafi verið varið í að bæta
þjónustuna við sjúka og aldraða. En þá
fölnar nú glansmyndin, að minnsta kosti
í augum þeirra sem vinna við umönnun að ekki sé talað
um þá sem eiga að njóta þjónustunnar. Sífellt þarf að
borga meira fyrir heilbrigðisþjónustuna, biðlistar eru
landlægir, ýmis þjónusta sem fólk á rétt á er einfald-
lega ekki í boði og erfitt að fá fólk til starfa undir æ
meira álagi fyrir lúsarlaun.
Því miður bendir margt til þess að óheft markaðs- og
neysluhyggja, sem gegnsýrt hefur íslenskt þjóðfélag,
hafi neikvæð áhrif á heilsufar okkar. Fleiri bílar,
plasmasjónvörp og stærri hús eru ekki ávísun á heil-
brigði. Geðheilsa barna og unglinga á vesturlöndum
hefur versnað undanfarin ár og það á líka við hér á
landi. Við eigum reyndar met í hegðunar- og geðrösk-
unum barna og unglinga og einnig í geðlyfjaáti, miðað
við nágrannalöndin. Í rannsóknum, svo sem rannsókn
UNICEF sem kynnt var í febrúar og einnig rannsókn
Sigrúnar Júlíusdóttur doktors í félagsráðgjöf, kemur í
ljós að velmegunin á sér dekkri hliðar, börnum og ung-
lingum finnst þau afskipt, eru einmana og í litlum
tengslum við foreldra sína. Í þessum rannsóknum eru
þættir eins og tímaskortur, einstaklingshyggja, hraðar
þjóðfélagsbreytingar og léleg tengsl taldir upp sem
áhrifavaldar. Geðraskanir kosta þjóðfélagið 30 millj-
arða á ári í peningum og ómælt í þjáningum. Og við er-
um einfaldlega með lélegra kerfi til forvarna, með-
ferðar og endurhæfingu í þessum málaflokki en
gengur og gerist í löndunum í kring. Því hefur verið
lýst sem bútasaumsteppi hjá litblindum einstaklingi.
Þessu verður að breyta, forgangsraða upp á nýtt. Við
getum aldrei komið í veg fyrir áföll og sorgir og það er
vinsælt í dag að segja að hver beri ábyrgð á sinni
heilsu, sé sinnar gæfu smiður. En ákvarðanir stjórn-
valda um stjórn samfélagsins hafa áhrif á heilsuna og
höldum við áfram á þessari braut mun fara lítið fyrir
hagvexti og framþróun í samfélaginu.
Eftir fáeina daga gefst okkur tækifæri til að snúa
þessari þróun við. Við kjósum um það hvort fólk hafi
forgang og við kjósum um viðreisn velferðarkerfisins,
hvort hér verði gott og fjölbreytt heilbrigðiskerfi og fé-
lagslegt stuðningskerfi sem er aðgengilegt fyrir
íbúana hvar sem þeir búa og á hvaða aldri sem þeir eru.
Vinstri græn vilja leggja stóraukna áherslu á geðheil-
brigðismál og koma á heildrænni stefnu þar að lútandi
með mannréttindasjónarmið og valdeflingu notenda og
aðstandenda að leiðarljósi.
Þetta kostar peninga en er góð fjárfesting, fordæmi
grannþjóða okkar sýna það. Hagur allra er að veði, það
er engin heilsa án geðheilsu og hver einstaklingur
skiptir máli.
Stopp – forgangsröðum upp á nýtt
Eftir Mireya Samper
Höfundur skipar 4. sæti á lista VG í Suðvesturkjördæmi.
ORKUVERÐ til stóriðju á Ís-
landi er á útsöluverði og selst á
helmingi lægra verði en í Brasilíu.
Alcoa sparar sér 14 milljarða á ári
með því að stað-
setja verksmiðju
sína á Íslandi frek-
ar en í Þýskalandi.
Alcoa tókst að
semja um að borga
aðeins 5% tekju-
skatt á Íslandi. Og
greiðir ekki krónu fyrir losunar-
kvóta. Og stefna stjórnvalda er, af
einhverjum óskiljanlegum ástæð-
um, að fá Alcoa til að reisa
FLEIRI álver á sömu kjörum!
Störf sem flytjast
burt frá Íslandi
Ofþensla og hagstjórnarmistök
sem upphaflega eiga rætur sínar
að rekja til stórframkvæmdanna á
Austurlandi hefur haft þær afleið-
ingar að hátæknifyrirtæki og önn-
ur starfsemi hefur orðið fyrir ýkt-
um „ruðningsáhrifum“ sem er
spariorð fyrir fækkun starfa hjá
fyrirtækjum eins og Össuri, Marel
og öðrum útflutningsfyrirækjum.
Fækkun starfa birtist í besta falli
óbeint, þ.e. í því að vöxtur þessara
fyrirtækja fer ekki fram á Íslandi
lengur vegna óhagstæðra skilyrða
og vegna þess að það er ekki pláss
fyrir ný störf í ofhitnuðu efna-
hagskerfi. Vöxturinn beinist því
útávið og þeim fjölgar erlendis.
Það þýðir einfaldlega að við förum
á mis við tækifæri til að bæta við
fjölbreyttum og eftirsókn-
arverðum störfum við okkar ann-
ars fábreytta atvinnulíf. Lækn-
isráð stjórnvalda árið 2007 er að
byggja fleiri álverksmiðjur.
Ef haldið er fram sem horfir,
munu 3 ný álver rísa á Íslandi og
önnur verða stækkuð. Það þýðir
að nær öll virkjanleg orka lands-
ins veður nýtt til álbræðslu. Í öll-
um álverum landsins verða þó að-
eins til störf fyrir um 2%
þjóðarinnar.
Undanfarinn áratug hefur heim-
urinn galopnast og ný tækifæri
blasa við okkur Íslendingum. Verð
á vistvænni orku er að hækka og
það hratt. Möguleikarnir eru nán-
ast ótæmandi á öllum sviðum at-
vinnulífsins. Svar núverandi rík-
isstjórnar er samt sem áður …
byggjum fleiri álver!
Þekking í stað þungaiðnaðar
Fjármálageirinn á Íslandi hefur
sprungið út og blómstrað og skilar
nú meira í þjóðarframleiðslu en
sjávarútvegur og þungiðnaðurinn.
Og hvað var gert til þess að þetta
mætti eiga sér stað? Jú, höftum
var aflétt og upp reis nýr og öfl-
ugur atvinnuvegur á örfáum árum.
Engin mengun eða óafturkræf
náttúruspjöll.
Nýlega var stofnaður banki með
aðalaðsetur á Akureyri sem skap-
ar á svipstundu 20–30 vel launuð
störf. Það er ekkert sem segir að
bankinn geti ekki vaxið og haft
400 starfsmenn í vinnu á innan við
áratug, boðið betur launuð og fjöl-
breyttari störf en nýtt álver á
Húsavík. Lykillinn að banka-
starfsemi sem þessari er bara
einn, þekking.
Fjárfesting á bak við hvert starf
í þungaiðnaði er 400–500 milljónir.
Mörg fyrirtæki í hátækniiðnaði
geta skapað 40 sinnum fleiri störf
fyrir sömu fjármuni, án mengunar
eða náttúrufórna.
Togkraftar höfuðborgarinnar
halda áfram að tæma sveitir
landsins og byggðir, alveg sama
hvað mörg álver eða virkjanir
verða reistar. Fólksfækkunin á
Mið-Austurlandi stöðvaðist og
snerist lítillega við á nánasta
áhrifasvæði álversins í Reyð-
arfirði, en fækkunin heldur áfram
af fullum þunga á svæðunum fyrir
sunnan og norðan Mið-Austurland.
Núverandi ríkisstjórn þarf að
falla með skelli því endurnýjunar
er vissulega þörf. Eini raunhæfi
möguleikinn til þess er að Íslands-
hreyfingin komi að einum eða
fleiri þingmönnum. Ég mæli með
rækilegri endurnýjun.
Útsalan mikla
Eftir Hörð Ingólfsson
Hörður Ingólfsson, skipar 1.
sæti fyrir Íslandshreyfinguna í
NA-kjördæmi.